بچه‌ها را از چه زمان با فوت و فن‌های منزل آشنا کنیم؟

برترین ها: همه خانه به هم ریخته است، لباس‌ها كف اتاق پخش شده است، ظرف‌های نشسته از مهمانی ۳ شب پیش، دست‌شویی كثیف كه باید حسابی سابیده شود و كلی كار دیگر در آخر هفته‌ای كه برای استراحت خودتان در نظر گرفته‌اید. همزمان كودك ۵ ساله‌تان پای تلویزیون نشسته است و فریاد می‌زند كه صدای جاروبرقی را كم كنید. پسر دبستانی‌تان با موبایل مشغول است و دختر نوجوان‌تان در اتاق خودش در را بسته است و موسیقی گوش می‌دهد و شما به این فكر می‌كنید كه هر ۳ این‌ها تا نیم ساعت دیگر از شما ناهار خواهند خواست. شاید فرزندتان كتاب‌های «هری پا‌تر» را خوانده باشد. آن‌ها را صدا بزنید و برای‌شان توضیح دهید كه اینجا مدرسه جادوگری هاگوارتز نیست كه جن‌های خانگی زحمتكشی داشته باشد كه بدون نیاز به دستمزد و بدون آن‌كه دیده شوند همه جا را تمیز كنند و غذا را حاضر كنند و تختخواب‌ها را جمع كنند. كمی جدیت به خرج دهید و همه فرزندان‌تان را به كار بكشید. نگران هیچ چیز نباشید. هیچ روان‌شناس كودكی شما را سنگدل خطاب نخواهد كرد. بلكه تشویق‌تان هم خواهد كرد و به شما اطمینان خواهد داد این كار به صلاح فرزندان‌تان است. البته اگر اصول به كار گرفتن كودك‌تان را رعایت كنید.



بسیاری از كار‌شناسان بر این باورند، انجام دادن كارهای خانه یا كمك كردن به انجام آن برای كودكان مفید است. برخلاف چیزی كه تصور می‌شود، این كار بیگاری گرفتن از كودكان یا فشار آوردن به آن‌ها نیست. به گفته یكی از متخصصان تربیتی كودك، به غیر از نیازهایی مانند امنیت روانی و فیزیكی، محبت و علاقه، مراقبت سالم، كودكان نیازهای دیگری هم دارند. یكی از این نیاز‌های روانی، حس مورد نیاز بودن است، یعنی كودك نیاز دارد كه فكر كند دیگران به او هم نیاز دارند. این حس ریشه در زندگی جمعی انسان‌ها دارد. كسانی كه احساس مي‌كنند كه هیچ‌وقت مورد نیاز نیستند به تدریج در زندگی جمعی دچار مشكل می‌شوند و به عقیده این كار‌شناس، در صورتی كه كودك در اين دوران دست به سیاه و سفید نزند و هیچ كاری از او خواسته نشود، به تدریج این حس خواسته شدن و مورد نیاز بودن در او از بین می‌رود. كودك باید حس كند كه در ماشین خانواده، نه مانند چرخ پنجم بلكه یك نقش تاثیر‌گذار دارد. اگر از كودك برای كارهای منزل كمك نخواهید، این حس به تدریج در او به‌وجود می‌‌آید كه كسی در خانه به آن‌ها احتیاج ندارد. به غیر از تنبل بار آمدن كودكان و دور شدن آن‌ها از نظم و ترتیب یا یادگرفتن كارهای خانه، تاثیر منفی دیگر آن همین اثر روانی است. به‌نظر كار‌شناسان، بهترین راه برای تقویت این حس در كودكان، استفاده از آن‌ها در انجام امور ساده و روزمره منزل است. قرار نیست كودك كار كند و پول دربیاورد یا كارهای مهم خانه را انجام دهد. همین كه احساس كند كه در خانه مسئولیتی بر عهده اوست كه در صورتی كه او آن‌را انجام ندهد كسی دیگر نیز آن‌را انجام نخواهد داد، مسئولیت پذیری در كودك تقویت می‌شود.



براساس تحقیقات، كمك كردن كودكان در كارهای خانه نه تنها اعتماد به نفس آن‌ها را بالا می‌برد بلكه باعث پیشرفت آن‌ها در امور درسی و مهارت‌های اجتماعی نیز خواهد شد و همزمان احتمال ابتلا به افسردگی و اختلالات اضطرابی را نیز در آن‌ها كاهش خواهد داد.

متخصصان امور تربیتی كودك معتقدند، مشاركت كودك در این امور روزمره كمك می‌كند تا توانایی صبر كردن و تحمل در كودك شكل بگیرد و تقویت شود، كودكان یاد بگیرند كه برای خانه‌داری وزندگی كردن در یك محیط جمعی چه كارهایی را باید انجام داد و از همه مهم‌تر این‌كه برنامه‌ریزی و كار كردن منظم در خانه، باعث می‌شود تا كودك در زندگی آینده و كارهای جدی‌تر هم عادات صحیح‌تر و روش برخورد مناسب‌تر داشته باشد.

كار كردن در خانه همچنین كمك می‌كند كه كودك با شركت در محیط اجتماعی، به تدریج روند بزرگ‌تر شدن و رشد را طی كند و با مسائل بزرگسالی هم آشنا شود. مسئولیت‌پذیری مهم‌ترین نكته‌ای است كه كودك در جریان این كار‌ها فرا خواهد گرفت. بررسی‌ها نشان داده است، دانشجویانی كه در دوران تحصیل افت درسی واضحی دارند یا ترك‌تحصیل می‌كنند، بیشتر از كسانی بوده‌اند كه در كودكی به هیچ وجه به كار وادار نشده‌اند و مسئولیت خاصی به غیر از درس خواندن نداشته‌اند. همین نكته شاید برای ترغیب والدین به لوس نكردن كودكان و به كار گرفتن آنان كافی باشد.



كودك طی انجام كار‌ها و با اشتباهات است كه یاد می‌گیرد. به هیچ وجه صبر نكنید تا كودك برای انجام كار به اندازه كافی آماده شود چون این زمان هیچ‌وقت نخواهد رسید. از‌‌ همان ابتدا اجازه دهید كودك كارهایی كه فكر می‌كند توان انجامش را دارد انجام دهد.

در طرف مقابل والدینی هستند كه از‌‌ همان ابتدا كارهای سختی را به كودك واگذار می‌كنند كه او توان انجامش را ندارد. این كار باعث سرخوردگی و از بین رفتن اعتماد به نفس كودك می‌شود. یعنی دقیقا خلاف چیزی كه انتظارش را دارید. به همین دلیل باید كار را متناسب با سن كودك برایش معین كرد. جمع كردن لباس‌ها، جمع كردن اسباب‌بازی‌ها، كمك به چیدن میز یا آب دادن گلدان‌ها، ساده‌ترین كارهایی است كه می‌توان ابتدا از كودك خواست تا آن‌ها را انجام دهد.

به هیچ وجه كاری كه كودك‌تان انجام داده است را دوباره انجام ندهید. اگر لباس‌ها درست تا نشده بود به هیچ وجه جلوی كودك آن‌ها را دوباره تا نكنید. این كار شما این پیام را برای كودك دارد كه او از عهده كار‌ها برنمی‌آید.



۲تا ۳ ساله:
كنار گذاشتن اسباب بازی‌ها، جمع كردن خرده كاغذ‌ها، كنار گذاشتن كتاب‌ها.

۴تا۵ ساله:
مرتب كردن تختخواب، تمیز كردن میز، آب دادن به گل‌ها و مرتب كردن میز صبحانه.

۶تا ۷ سال:
گذاشتن لباس‌های چرك در ماشین لباس‌شویی و روشن كردن آن، جارو كردن زمین، مرتب كردن اتاق خواب و جواب دادن به تلفن.

۸تا ۹ ساله:
استفاده از جاروبرقی و ماشین ظرف‌شویی، كمك به درست كردن شام، شستن ظرف‌ها، درست كردن غذاهای ساده مانند املت وخرید‌های ساده منزل.

بزرگ‌تر از ۱۰ سال:
تا كردن لباس‌ها، تمیز كردن توالت، تمیز كردن پنجره‌ها، پختن غذاهای ساده به كمك والدین، شستن ماشین، اتو كردن لباس‌ها، تمیز كردن آشپزخانه، عوض كردن ملحفه تختخواب و خرید‌های خانه.

• روش به كار گرفتن كودك با توجه به سن و سال آن‌ها فرق می‌كند اما نكته مشترك همه این روش‌ها این است كه درخواست این كار‌ها به‌صورت دستوری نباشد. باید به كودك بگویید كه «ما به كمك تو احتیاج داریم» سپس از او بپرسید كه چه كمكی از دستش برمی‌آید و دوست دارد كه در كدام یك از كارهای خانه به شما كمك كند.

• اجازه بدهید كارهایی كه دوست دارد را انتخاب كند اما ابتدا مطمئن شوید كه از عهده انجام دادن كار حتی به‌صورت ابتدایی بر می‌آید یا خیر.

• كارهای خانه را فهرست كنید و از فرزندان بزرگ‌ترتان بخواهید كه از روی لیست كار دلخواه‌شان را انتخاب كنند. سپس برای این كار‌ها یك زمان خاص تعیین كند و به فرزندتان بگویید كه انتظار دارید این كار تا آن زمان انجام شده باشد.

• در صورتی كه چند فرزندتان در كار خانه به شما كمك می‌كنند كاری كنید كه آن‌ها كارهای مرتبطی انجام دهند تا حس همكاری هم در آن‌ها تقویت شود.

• برای انجام كار، ابتدا به‌طور دقیق مراحل انجام كار یا روش مورد نظرتان را با جزئیات توضیح دهید.ابتدا خودتان كار را به‌صورت قدم به قدم انجام دهید و سپس بگذارید كودك‌تان به شما كمك كند. شستن، خشك كردن و چیدن ظرف‌ها، یك نمونه از این كارهاست.

• حین انجام كار و در فواصل مختلف فرزندتان را تشویق كنید.

• سعی كنید به هیچ وجه كار را مدام به كودك‌تان یادآوری نكنید. بهتر است این كار به‌صورت غیرمستقیم انجام شود. مثلا به كودك بگویید كه تا وقتی اسباب بازی‌های روی میز جمع نشده باشد نمی‌شود روی آن غذا خورد.

• روش‌های مختلفی را برای خواستن كار از كودك امتحان كنید اما به هیچ وجه به كودك نگویید كه باید كارش را انجام دهد. در این حالت ممكن است كودك حس بدی نسبت به كار كردن پیدا كند.

• برای این‌كه تشخیص بدهید آیا كودك‌تان توانایی انجام كار را دارد یا خیر او را با كودكی خودتان مقایسه نكنید. خرید كردن در زمان شما كار ساده‌تری بود اما الان كمی سخت‌تر شده است یا در نظر بگیرید كه كودكی كه می‌تواند بازی‌های كامپیوتری پیچیده را بازی كند، از عهده روشن كردن لباس‌شویی یا ماشین ظرف‌شویی هم بر می‌آید. به‌طور كلی، می‌توان گفت كه كودكان پیش دبستانی كارهای یك مرحله‌ای یا ۲مرحله را راحت‌تر انجام می‌دهند. كارهای پیچیده‌تر را باید به بچه‌های بزرگ‌تر ســـپرد و همچنين توانایی بدنی كودك را هم باید در كار مورد نظر قرار داد.