رژیم ۵:۲ چیه؟

مجله همشهری تندرستی - مستانه تابش: چاق نشدن در طول تعطیلات اراده فولادین و سبک زندگی دقیق و عادت های غذایی متناسبی می خواهد که خیلی از ما هیچ کدام شان را نداریم و در نتیجه وقتی روی ترازو می رویم از دیدن عقربه هایی که بالا و بالاتر می روند، به لرزه می افتیم.

خب، با این حساب طبیعی است که دنبال روش های ساده و سریع برای کاهش وزن باشیم. یکی از این جدیدترین برنامه های غذایی محیر العقول رژیم 5:2 است. شما تا به حال چیزی راجع به این رژیم شنیده اید؟ قصد داریم نگاهی به نظرات موافقان و مخالفان این رژیم جدید بیندازیم و ببینیم که کفه ترازو در کدام سمت سنگین تر است.


5:2 چه می گوید؟

تقریبا یک سال پیش بود که کتاب رژیم 5:2 وارد بازار جهانی کتاب شد و از آن موقع تا امروز جزو پرفروش ترین کتاب های سایت آمازون قرار داشته است. به لطف اینترنت این رژیم در ایران هم به سرعت پخش شد و هرچند هنوز به اندازه رژیم کانادایی، اتکینز و... مشهور نشده .

اما خیلی ها هستند که تاکنون این برنامه غذایی را امتحان کرده اند، بنابراین اصلا عجیب نیست اگر در مهمانی یا محل کار با خانم ها و آقایانی رو به رو شویم که با تصویر یک ماه پیش شان به شدت تفاوت کرده اند و به سرعت در حال لاغرشدن هستند و هرچند روز یک بار مجبورند از دیگران به خاطر بوی بد دهان یا بدن شان عذرخواهی کنند و توضیح دهند که رژیم 5:2 گرفته اند، در حالی که تا همین چند روز قبل آنها را می دیدید که داشتند یک ظرف لازانیا همراه سس سفید و پنیر می خوردند!

اگر چهارده ماه پیش را در دنیای بدون اینترنت گذرانده باشید، بهتر است بدانید که رژیم کاهش وزن سریع 5:2 نوعی برنامه غذایی است که کالری مصرف فرد را به مدت دو روز در هفته به شدت پایین می آورد و فرد در این دو روز عملا در شرایط ناشتایی به سر می برد، در حالی که باقی هفته می تواند برنامه غذایی معمول خود را داشته باشد. می بینید، اصول این رژیم آن قدرها سخت نبوده و البته باب میل افراد خوش اشتهاست، چون به نظر می رسد فقط باید یک سوم از ماه را رژیم بگیرند. خب، چی از این بهتر؟

پایه و اساس رژیم 5:2

باقی ماندن در شرایط ناشتایی برای چندین ساعت پی در پی، از قرن ها پیش تاکنون رواج داشته است. به عنوان مثال می گویند که افلاطون برای اینکه جسم و فیزیک بهتر، سالم تر و کارآمدتری داشته باشد، روزه می گرفته و از مارک تواین نیز نقل شده است که «کمی گرسنگی برای یک مرد بیمار معمولی از هر دوا و درمانی یا دکتری، بهتر است.»


رژیم 5:2 نیز برهمین اساس شکل گرفته و دکتر والتر لونگو، زیست شناس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی یکی از طرفداران آن است. او بیش از بیست سال است که درخصوص تاثیرات روزه داری بر موجودات زنده- از مخمرها گرفته تا انسان- تحقیق می کند. جالب است که صنایع دارویی یا صنعت بزرگ و پرقدرت رژیم های کاهش وزن در دنیا، نه فقط حمایتی از این تحقیقات نمی کنند، بلکه تا حد امکان سعی می کنند اثرات روزه داری بر سلامت را کم رنگ کنند، اما درعوض دولت ها و سازمان های خیریه مبارزه با سرطان و بیماری های مزمن از حامیان جدی این پژوهش ها هسند.

در رژیم 5:2 فقط کافی است دو روز در هفته کمتر از 500 کالری غذا بخورید و غذاهای مصرفی تان هم شامل سفیده تخم مرغ آب پز شده، انواع سوپ سبزیجات رقیق، سبزی خام و سالاد، چای و قهوه بدون قند و شکر، یک یا دو واحد گوشت بدون چربی مانند گوشت سینه مرغ یا ماهی باشد که بخارپز شده یا کباب شده است. اگر بتوانید در این دو روز دندان روی جگر بگذارید و بیش از 500 کالری غذا نخورید (این عدد برای آقایان حدود 600 کالری است)، باقی روزهای هفته آزاد بوده و می توانید هرچه قدر که دل تان خواست کالری مصرف کنید. کمی بهتر از آن است که واقعی به نظر برسد، مگر نه؟

روزه داری ما را لاغر می کند؟

از آنجا که در شرایط روزه داری کالری مصرف نمی کنید، بدن تان بعد از مصرف ذخیره گلیکوژنی (قندی) در کبد، شروع به سوزاندن ذخایر چربی می کند که برای روز مبادا نگه داشته است. به همین دلیل است که این رژیم بهتر از خوردن حجم کم غذا در طول روز جواب می دهد و بیشتر می تواند شما را لاغر کند.

مطالعه ای که لانگو روی موش ها انجام داده، نشان می دهد، اگر این موجودات بین دو روز ناشتایی، به اندازه کافی ذره خواری داشته باشند، باز هم می توانند لاغر شوند چون همه کالری های دریافتی از این ذره خواری ها را می سوزانند. البته مطالعات روی انسان ها در این زمینه همچنان ادامه دارد ولی لانگو معتقد است که یافته های به دست آمده، در مورد انسان نیز صدق می کند.

با این حال مخالفان رژیم 5:2 معتقدند ذره خواری و ناشتاماندن به مدت طولانی نه فقط به کاهش وزن کمک نمی کند، بلکه عادت غذایی سالمی هم نیست و می تواند در درازمدت به سلامت بدن آسیب بزند.

بد نیست این نکته مهم را نیز بدانید که منظور لانگو و همکارانش از ذره خواری، به هیچ وجه ناخنک زدن به فست فودها و تنقلات ناسالم نیست، چون این نوع مواد جذایی برای مغز اعتیادآور هستند و می توانند شما را معتاد کنند، اگرچه معتاد به غذا! البته شواهدی هم وجود دارد که نشان می دهد ناشتا ماندن در مدت طولانی، میل به غذا خوردن را در افراد کاهش داده و باعث می شود که هوس های معمول غذایی کمتر سراغش بیاید. البته در این مورد الگوهای تغذیه ای، میزان متابولیسم یا سوخت و ساز بدن فرد و... نیز نقش مهمی را ایفا می کنند.


مزایای رژیم 5:2

مدافعان رژیم 5:2 معتقدند محدودکردن کالری دریافتی روزانه می تواند مزایای زیر را برای فردی که رژیم رگفته در پی داشته باشد:

1- عمر طولانی

2- کاهش خطر بیماری های قلبی و عروقی، سکته و سرطان

3- به تاخیر انداختن پیری و کاهش کلسترول تام و کلسترول بد خون و نیز پایین آوردن قند خون

5:2 و بهبود عملکرد مغز

مارک ماتون، سرپرست پژوهشگاه علوم اعصاب در مرکز ملی تحقیقات سالمندی در بالتیمور، معتقد است رژیم 5:2 در کنار همه مزایایی که به آن نسبت داده می شود، می تواند به بهبود عملکرد مغز کمک کند. او می گوید این رژیم در کنار سایر رژیم های کتوژنیک (رژیم هایی که برپایه محدودیت مصرف کربوهیدرات، افزایش مصرف پروتئین و چربی استوار است) دوستدار مغز محسوب می شوند.

مکانیسمی که توسط محققان این مرکز پیشنهاد شده، این است که با پیروی کردن از این برنامه های غذایی، سوخت جایگزینی برای مغز پیدا شده و با ایجاد یک استرس اکسیداتیو خفیف، کارایی سلول های مغزی برای جبران آسیب های اکسیداتیو به DNA سلول بیشتر می شود. علاوه بر این رژیم 5:2 می تواند مغز را برابر بیماری های ناشی از افزایش سن مانند پارکینسون یا آلزایمر نیز بیمه کند.

رژیم 5:2 و سلامت کلیوی

یکی از مزایای دیگری که به رژیم 5:2 نسبت داده می شود، تاثیر این برنامه غذایی بر سلامت کلیه ها و دستگاه ادراری است. مدافعان این رژیم می گویند برنامه غذایی 5:2 با دو روز ناشتایی دادن به بدن، باعث می شود که سطح ماده ای به نام فاکتور IGF 1 کاهش پیدا کرده و در نتیجه وضعیت کلیه ها بهبود پیدا کند.

این ترکیب نوعی فاکتور زیستی است که در فرایند رشد دخالت دارد و از نظر ساختاری شبیه به انسولین است و بدن به طور طبیعی آن را تولید می کند. هرچند که برخی متخصصان کلیه ادعای موافقان رژیم 5:2 را برای تاثیر این برنامه بر سلامت کلیه ها رد کرده او می گویند گرسنگی دادن به بدن و بودن در حالت ناشتایی نمی تواند تاثیری بر فاکتور IGF 1 داشته باشد.


دلیل مخالفت متخصصان با رژیم 5:2 چیست؟

درست است که رژیم 5:2 در مدت زمان کوتاهی که از عمرش می گذرد، بسیار معروف شده و هواخواه پیدا کرده، اما بعضی از متخصصان تغذیه، قلب عروق و کلیه از مخالفان جدی این برنامه کاهش وزن نوظهور هستند و برای ردکردن این رژیم دلایل متفاوتی دارند که در ادامه بعضی از آنها را با هم مرور می کنیم.

1- رژیم 5:2 و حریص شدن به خوردن

مخالفان رژیم 5:2 برای رد کردن این رژیم می گویند که برای گرفتن این رژیم باعث محدودیت مصرف گروه های غذایی خاصی برای دو روز در هفته شده و تعادل و تناسب برنامه غذایی فرد را به هم می زند، بنابراین می تواند در بلندمدت باعث گرسنگی غیرعادی و حریص تر شدن فرد نسبت به غذا شود که این مسئله ریسک چاقی و اضافه وزن را نیز بالا می برد.

2- رژیم 5:2 کوتاه مدت است

یکی دیگر از دلایل مخالفت با رژیم 5:2 این است که فرد نمی تواند در طولانی مدت به این رژیم پایبند بماند و اگرچه در کوتاه مدت عملی است، اما نمی توان آن را به یک سبک زندگی مادام العمر تبدیل کرد، بنابراین فرد بعد از مدتی برنامه غذایی خود را رها کرده و دوباره به عادات غذایی ناسالمش باز می گردد و دوباره چاق می شود.

3- عدم تعادل کالری دریافتی

از نظر مخالفان رژیم 5:2 عدم تعادل در کالری دریافتی که پایه و اساس این برنامه غذایی را تشکیل می دهد، باعث می شود که سیستم ایمنی بدن ضعیف شده و مقابل بعضی از بیماری ها بی دفاع شود. به گفته این متخصصان کمترین میزان انرژی ای که بدن باید در طول روز دریافت کند، حدود 1100 تا 1200 کالری است و حتی اگر برای دو روز در هفته این میزان را نصف کنید و به 500 تا 600 کالری برسانید، بافت های مختلف بدن دچار آسیب شده و گرسنگی مزمن گریبان تان را خواهدگرفت.

4- فشار به سیستم قلب و عروق

گرسنگی و پرخوری متناوبی که رژیم غذایی 5:2 پیشنهاد می کند، یکی از عوامل موثر بر افزایش فشار به سیستم قلبی و عروقی است که در درازمدت می تواند منجر به تنگی نفس و تپش قلب شود.