اسباب بازی مناسب بچه‌ام را چطور انتخاب کنم؟

برترین ها: اسباب بازی یک کالای فرهنگی است. این موضوع را عروسک باربی، عروسک پرادا با مجموعه‌ای از لباس‌ها و وسایل زندگی‌اش که به وفور در فروشگاه‌های اسباب بازی یافت می‌شود، ثابت می‌کند. علاقه‌مندی به این عروسک لاغر و موبلوند تا اندازه‌ای است که مطالعات نشان می‌دهد دختران، دختر ایده‌آل خود را براساس ویژگی‌های باربی توصیف می‌کنند. بعضی از محققان این را به عنوان مدرک مورد استفاده قرار می‌دهند تا نشان دهند عروسک‌های باربی زنان را تشویق می‌کنند تا گرسنگی بکشند و هیکل‌شان راشبیه باربی کنند. برخی محققان می‌گویند عروسک باربی مسئول برخی عمل‌های زیبایی است. اما به هرحال مطالعه گسترده‌اي انجام نشده که به طور قطعی نشان دهد بازی با عروسک‌های باربی چه میزان احترام به خود را پایین می‌آورد یا آشفتگی‌ها در خوردن را افزایش می‌دهد. ولی تاثیر این عروسک بر شکل ظاهری و نحوه تغذیه زنان و دختران عصر جدید بسیاری بدیهی است. اسباب بازی‌های دیگر هم در حد خود بر شخصیت کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان اثر می‌گذارند. دختر و پسر فرقی ندارد، مهم این است که اسباب بازی‌ها بر روح و روان و حتی زندگی آینده کودکان ما تاثیر شگرف می‌گذارند. هر چقدر باربی برای دختر‌ها مهم و قابل اعتناست، بن تن و مرد عنکبوتی هم برای پسر بچه‌ها مهیج است. برای این‌که در جریان چند و چون تاثیر اسباب بازی‌های وارداتی و قهرمان‌های محبوب کارتونی و فانتزی قرار بگیرید، پای صحبت‌های دکتر مسعود آبیار، روان‌شناس و استاد دانشگاه نشستیم تا درباره راهکارهای انتخاب اسباب بازی بیشتر بدانیم.



بازی مهم‌ترین بخش زندگی کودک را تشکیل می‌دهد و اسباب بازی‌ها ابزار و وسایلی هستند که مهارت‌های زندگی کردن را به بچه آموزش می‌دهند. استفاده از اسباب بازی مناسب برای بچه‌ها توانمندی‌های جسمی و ذهنی کودکان را بالا می‌برد و آن‌ها را برای زندگی آینده و پذیرش نقش‌های اجتماعی آماده می‌کند. برای همین انجام بازی برای کودک مهم است. حالا کودک برای بازی کردن احتیاج به اسباب و وسایلی دارد که این اسباب و وسایل او را براي استفاده بجا از حواسش کمک می‌کند و به او مهارت می‌آموزد. جا دارد اینجا به این نکته اشاره کنم که منظور از اسباب بازی، اسباب بازی‌های لوکس و گران قیمت نیست. چه بسا بچه‌های خلاقی که با استفاده از یک قطعه چوب یا یک تکه فلز ادای نقش‌های اجتماعی را درمی‌آورند و برای حضور در اجتماع آماده می‌شوند. اتفاقا این بچه‌ها در زمره بچه‌های خلاق قرار می‌گیرند که می‌توانند برای خودشان بازی بیافرینند.



نتایج یک تحقیق علمی نشان می‌دهد اسباب بازی‌ها با شکل‌های ظاهری دست نیافتنی ممکن است بر تصویر شخص از خودش اثر بگذارند. این مطالعه عروسک‌های مذکر و تیپ‌های جنگجو را مورد مطالعه قرار داده بود. مردان در این مطالعه بعد از بازی با تیپ‌های جنگجوي فوق عضلانی، نسبت به خود احساس منفی بیشتری نسبت به اسباب بازی‌های معمولی گزارش کردند. اگر بازی با اسباب بازی می‌تواند بر پسران به این شکل اثر بگذارد، به طور مشابه بر زنان هم اثر می‌گذارد. اسباب بازی‌ها علاوه بر بعد بازی، برشخصیت افراد حتی بزرگسالان هم اثر می‌گذارد. بنابراین انتخاب یک اسباب بازی با توجه به نمودار رشد کودک باید انجام شود. صرف این‌که کودک ما با توجه به برنامه‌هایی که می‌بیند فلان شخصیت را دوست دارد و می‌پسندد نباید ملاک خرید و انتخاب اسباب بازی برای کودکان باشد. والدین باید بدانند که انتخاب اسباب بازی مناسب در واقع بخشی از سیر تکامل و رشد کودک‌شان است. بنابراين باید برای خرید اسباب بازی حتما با مربیان و مشاوران کاردان مشورت کنند.



وضعیت درکشور ما به گونه‌ای است که می‌توانیم بگوییم ما اصلا صنعت اسباب بازی نداریم. چندسال پیش عروسک‌های دارا و سارا برای مقابله با عروسک باربی در بازار عرضه شدند، ولی هیچ وقت نتوانستندجای باربی را پر کنند. عروسک‌های دارا و سارا چهره ایرانی دارند، ولی این عروسک‌ها درچین تولید شده است. مواد اولیه‌ای که در آن‌ها به کار رفته قابل مقایسه با باربی نیست. پیشنهاد می‌کنم اجازه داده شود تولیدکنندگان داخلی این عروسک‌ها را مانند عروسک‌های ارزانی که در حال حاضر در بازار وجود دارد، به شکل انبوه تولید کنند تا همه بتوانند آن‌ها را بخرند. ضمن این‌که اصولا لباس‌های محلی این عروسک‌ها برای بچه‌ها جالب نیستند. می‌توان برای دارا و سارا‌‌ همان لباس‌های ساده‌ای که بچه‌ها در خانه می‌پوشند، تولید کرد و لوازم جانبی متناسب با فرهنگ ایرانی را هم در کنار آن‌ها عرضه کرد.



آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد. آنچه مسلم است این است که در حال حاضر بازار اسباب بازی‌ها در دست کالاهای خارجی است. فقط کافی است یک شخصیت کارتونی گل کند و ورد زبان‌ها شود، آن وقت همه اقلام و مایحتاج بچه‌ها با عکس و پوستر آن شخصیت در ابعاد وسیع تولید می‌شوند. اسباب بازی‌ها در کشور ما چندان جدی گرفته نمی‌شوند. تولید اسباب بازی به شکلی نیست که هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی با تولیدات کشورهای دیگر رقابت کند. اسباب بازی‌های ایرانی تنها ۳ تا ۵ درصد بازار ایران را در اختیار دارند. اسباب بازی هنوز در سطح کلان فرهنگی جدی گرفته نمی‌شود. بنابراين صنعت اسباب بازی هم از نظر جنبه حمایتی و هم از نظر جذب سرمایه‌گذاری با مشکلاتی مواجه است. این موضوع می‌تواند به شکلی خارج از کنترل ما بر شخصیت مردم تأثیر بگذارد. این به معنای محدودکردن یا مبارزه با بعضی از اسباب بازی‌های خارجی نیست، چون تجربه نشان داده این روش مواجهه به نتیجه موردنظر منتهی نمی‌شود. اگر خانواده‌ها به فرزندان‌شان اجازه می‌دهند از کودکی تفنگ دست‌شان بگیرند و از مادر و پدر و برادر و خواهر همه را به رگبار ببندند، ناخودآگاه قبح خونریزی را در روح و روان بچه‌های‌شان از بین می‌برند و کشتن آدم‌ها را برای او آسان می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد بچه‌ها به طور طبیعی بافت‌های مغزشان با توجه به نوع بازی‌هایی که انجام می‌دهند و نوع وسایلی که برای بازی استفاده می‌کنند تغییر می‌کند.



والدین باید نسبت به اثرات اسباب بازی برای بچه‌ها آگاه باشند. آگاهی از مراحل رشد بچه‌ها و نیازهای رشدی آن‌ها باعث می‌شود بهترین انتخاب و کم خطر‌ترین انتخاب برای خرید اسباب بازی لحاظ شود. البته این نکته را هم باید متذکر شد که همه خانواده‌ها باید در زمینه تهیه و خرید اسباب بازی تحت مشاوره افراد خبره و کار‌شناسان قرار بگیرند تا با استفاده از تجارب علمی و عملی این افراد وسایلی برای بچه‌ها انتخاب شود که علاوه بر جنبه سرگرمی به نیازهای روحی و روانی بچه‌ها هم پاسخ بدهند. ببینید رشد سنی بچه‌ها یکسان نیست. انتخاب اسباب بازی باید زیر نظر مشاور انجام شود یعنی مشاور باید کودک را ببیند و از او تست بگیرد تا دقیقا متوجه شود کودک در کدام نقطه نمودار رشد قرار دارد. از آنجا که آموزش‌های پیش از دبستان در بچه‌ها حک می‌شود و هیچ وقت هم فراموش نمی‌شود، پس مهم است در این سنین ابزار و وسایلی در اختیار بچه‌ها قرار بگیرد که آن‌ها را برای زندگی بدون تنش در آینده آماده کند.



از دوران پیش از دبستان، اسباب بازی نیاز فطری بچه‌ها را ارضا می‌کند. بازی‌ها و اسباب بازی‌ها برای بچه‌ها حالت نمادین دارد. آن‌ها با بازی با اسباب بازی با کاربرد وسایل آشنا می‌شوند. اسباب بازی‌ها دسته‌بندی‌های مختلفي دارند. بعضی از آن‌ها فناوری خاصی را معرفی می‌کنند و بچه‌ها با کاربرد وسایلی که برآمده از فناوری‌های پیشرفته است، آشنا می‌شوند. این اسباب بازی‌ها که به نحوی با کشاورزی و صنعت و ... ربط دارند به بچه‌ها ایده می‌دهند و به آن‌ها راهی برای انتخاب شغل آینده‌شان نشان می‌دهند. جنبه مثبت اسباب بازی بیشتر از جنبه منفی آن است. در واقع، جنبه منفی اسباب بازی ورود محصولات و وسایلی است که فرهنگ‌های دیگر را اشاعه می‌دهد. برای مثال، وسایل جانبی و وسایل خانه یک عروسک خاص می‌تواند تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی را در داخل به وجود آورد. درحالی که همه خانواده‌های ما امکان تهیه آن‌ها را ندارند. در موارد خاصی اگر استفاده از این اسباب بازی‌ها مثل باربی همه‌گیر شود، می‌تواند قانون و قاعده‌های فرهنگی و سنتی را بشکند. بنابراین هم خانواده‌ها و هم کسانی که متولی کودکان هستند باید معیارهایی برای انتخاب داشته باشند. اگر ما خودمان اسباب بازی‌هایی با ملاحظات فرهنگ خودمان نداشته باشیم، خانواده‌های‌‌مان نمی‌توانند بچه‌ها را قانع کنند که اسباب بازی‌های متعلق به فرهنگ‌های دیگر را نخرند. دراین شرایط، وقتی بچه‌های متمول می‌توانند اسباب بازی‌های خارجی بخرند، بچه‌های دیگر حسرت می‌خورند. اسباب بازی‌های دیگر هم اگر درست مورد استفاده قرار نگیرند، می‌توانند بر شخصیت بچه‌ها تاثیر منفی بگذارند. نمونه این اسباب بازی‌ها، اسباب بازی‌های جنگی مانند تانک و تفنگ و مسلسل است. اسباب بازی‌ها به رشد ذهنی و عاطفی بچه‌ها کمک می‌کنند، به شرط این‌که بدانیم چه اسباب بازی‌هایی را در اختیار بچه‌ها قرار دهیم. اسباب بازی‌های خشن روی بچه‌ها تاثیر بد می‌گذارند و بنابراین والدین باید به نحوی بچه‌ها راهدایت کنند که این تاثیرات خنثی شود. تاثیر فرهنگی اسباب بازی‌ها، عروسک‌ها و وسایل جانبی آنها هم می‌تواند خطرناک باشد، به خصوص در کشورهایی مثل کشور ما که به اسباب بازی فقط به عنوان سرگرمی نگاه می‌شود و بنابراین تمهیداتی برای خنثی کردن اثرات منفی آن‌ها اندیشیده نمی‌شود. ممنوعیت بازی با برخی اسباب بازی‌ها هم فقط کودکان و نوجوانان را نسبت به آن‌ها کنجکاو‌تر می‌کند. بنابراین، واقعا لازم است به آموزش مؤلفه‌های فرهنگی خودمان از طریق اسباب بازی‌های ساخت داخل باشیم.