غده تناسب اندام تان را بشناسيد!

تا‌به‌حال براي‌تان پيش آمده كه ناگهان احساس گرماي غيرطبيعي كنيد يا تپش قلب‌تان شديد شود؟ اگر به‌تازگي با علائمي مثل كاهش يا افزايش ناگهاني وزن، تعريق بيش از حد، اضطراب و بي‌قراري قابل توجه يا خشكي پوست مواجه شده‌ايد هر چه زودتر به پزشك مراجعه كنيد. زيرا اين نشانه‌ها شما را از نامنظم بودن عملكرد غده تيروئيدتان باخبر مي‌كند. هر چند غده تيروئيد عضو كوچكي است اما يكي از مهم‌ترين غدد درون ريز بدن انسان به شمار مي‌آيد كه به سيستم‌هاي اصلي بدن مرتبط است. دكتر اكبر سلطاني، فوق تخصص غدد شما را با كم كاري و پركاري غده تيروئيد كه از شايع‌ترين نوع بيماري‌هاي غدد در ميان زنان هستند آشنا مي‌كنند.



غده تيروئيد در ناحيه قدامي گردن و بالاي جناق قرار دارد. كار غده تيروئيد تنظيم سوخت و ساز بدن و رشد انسان است به علاوه، در تنظيم آب و الكتروليدها تاثير مي‌گذارد و به‌طور كلي با عملكرد تمامي سيستم‌ها به‌خصوص مغز، اعصاب و قلب رابطه مستقيم دارد و مهم‌ترين وظيفه آن تاثير روي سيستم سوخت و ساز بدن است.



پركاري تيروئيد ۲‌نوع است: دائمي و موقت. پركاري موقت معمولا با مصرف دارو بعد از مدتي درمان مي‌شود. در مورد پركاري تيروئيد دائم معمولا بيمار با بعضي علائم واضح به پزشك مراجعه مي‌كند، مثلا بيمار در ناحيه قلب از تپش قلب زياد و غيرعادي شكايت مي‌كند و در موارد شديد دچار نارسايي قلبي مي‌شود. گاهي اوقات بيمار در ناحيه ريه با تنگي نفس به‌خصوص تنگي نفس فعاليتي به پزشك مراجعه مي‌كند. علائم اين بيماري در دستگاه گوارش به‌صورت كاهش وزن و افزايش اشتها ظاهر مي‌شود مگر در سنين بالا كه ميزان اشتهاي افراد كاهش پيدا مي‌كند. علاوه‌بر اين، مهم‌ترين ارگاني كه درگير مي‌شود سيستم مغز و اعصاب است كه بيمار با نشانه‌هايي مانند اضطراب و عصبانيت غيرعادي روبه‌رو مي‌‌شود. تحمل گرما نداشتن يا تعريق بيش از حد نيز از موارد ديگري هستند كه در سيستم سوخت و ساز بيمار رخ مي‌دهند. بعضي از بيماران دچار علائم چشمي مي‌شوند. در اين شرايط بيمار از بيرون زدگي چشم شكايت مي‌كند كه گاهي ميزان آن بسيار شديد مي‌شود. پركاري تيروئيد اگر بيش از حد معمول طول بكشد يا توسط پزشك تشخيص داده نشود روي استخوان تاثير منفي مي‌گذارد و تراكم آن را كم مي‌كند.



روش‌هاي درماني براي بيماري پركاري تيروئيد معمولا به 3 دسته تقسيم مي‌شوند. با تجويز داروهاي مخصوص اين بيماري را مي‌توان به راحتي كنترل كرد، اين داروها توليد هورمون از غده تيروئد را كاهش مي‌دهند چون در پركاري تيروئيد توليد هورمون‌ها در اين غده بيش از حد معمول مي‌شود. بنابراين مصرف دارو باعث مي‌شود تا توليد چنين هورمون‌هايي به ميزان كنترل شده‌اي برسند. يد راديواكتيو روش ديگري براي درمان پركاري تيروئيد است و بعد از دارو شايع‌ترين روش درماني براي اين بيماري محسوب مي‌شود. يد راديواكتيو مي‌تواند غده تيروئيد را از كنار بيندازد و در 50 در صد موارد تحت‌تاثير اين يد غده تيروئيد كم‌كار مي‌شود. روش سوم كه معمولا كمتر بكار گرفته مي‌شود جراحي غده تيروئيد است كه به ندرت اتفاق مي‌افتد.



يكي از علائم شايع بيماري كم كاري تيروئيد در زنان اختلال در عادت ماهانه مانند افزايش يا نامرتب بودن خونريزي است و تا زماني كه خونريزي قطع شود اين روند ادامه پيدا مي‌كند البته اين موارد مي‌توانند در كنار نشانه‌هاي ديگر كم كاري تيروئيد ايجاد شوند.

افزايش خونريزي زنان در اين حالات آن‌ها را مستعد براي كم‌خوني مي‌كند. به‌طور كلي بيماري كه به كم‌كاري تيروئيد دچار مي‌شود با علائم كلي مثل درد عضلات، خستگي، ضعف، بي‌حالي، افزايش وزن، كاهش اشتها كه جزو شايع‌ترين نشانه‌هاي اين بيماري هستند به پزشك مراجعه مي‌كند.


يكي از فوايد نمك يددار اين است كه مقدار ۱۰۰ تا ۱۵۰ ميكروگرم در روز يد به بدن مي‌رساند كه اين مقدار هم براي ساختن هورمون كافي است، هم عموما براي جلوگيري از بزرگ شدن غده تيروئيد كه آن را گواتر مي‌ناميم مفيد و موثر است. اگر از نمك يددار استفاده مي‌كنيد و خيلي غذاهاي دريايي مصرف نمي‌كنيد، اين موضوع خيلي براي‌تان مشكل‌ساز نمي‌شود .



وقتي هورمون‌هاي تيروئيد ساخته مي‌شوند، داخل آن‌ها مقدار زيادي يد وجود دارد و اگر ما ميزان مناسبي يد مصرف نكنيم، اين غده نمي‌تواند هورمون بسازد يعني يد يكي از مواد اوليه سازنده هورمون تيروئيد است. هنگامي كه شما يد مصرف مي‌كنيد غده تيروئيد آن را جذب كرده و در مرحله بعد آن را با يك يا 2 نوع پروتئين تركيب مي‌كند و زماني كه اين تركيب اتفاق مي‌افتد، غده تيروئيد از آن هورمون مي‌سازد. در نهايت اين هورمون تيروئيد است كه سوخت‌وساز بدن را تنظيم مي‌كند و تقريبا روي بيشتر اعضاي بدن به‌طور جداگانه تاثير مي‌گذارد. بنابراين وقتي شما مقدار كمي يد مصرف كنيد، غده تيروئيد مواداوليه براي ساختن هورمون را ندارد به همين دليل اين غده ابتدا شروع به بزرگ شدن مي‌كند كه در نهايت به گواتر تبديل مي‌شود .



در مورد كم كاري تيروئيد مي‌توان گفت؛ علائم آن تا حدي برعكس پركاري تيروئيد است. اگر بخواهيم از علائم اين بيماري در ارگان‌هاي مختلف بدن شروع كنيم خشكي پوست يكي از نشانه‌هاي آن است. بيمار معمولا از خشكي بيش از حد پوست و احساس سرما شكايت مي‌كند. پف غيرعادي دور چشم به‌خصوص وقتي بيمار صبح از خواب بيدار مي‌شود مي‌تواند يكي ديگر از علامت‌هاي كم كاري تيروئيد باشد. كم خوني يكي ديگر از علائم كم كاري تيروئيد است كه در نتايج آزمايشات خون بيمار مشخص مي‌شود. تنگي نفس فعاليتي در دستگاه تنفسي، يبوست و كاهش اشتها در دستگاه گوارش از ديگر نشانه‌هاي بيماري كم كاري تيروئيد است كه مي‌تواند بيمار را از بروز اين ناراحتي آگاه كند.



يكي از اشتباهاتي كه در اين زمينه رخ مي‌دهد اين است كه به بيماراني كه مشكل تيروئيد دارند توصيه مي‌شود، ماهي صرف نكنند يا براي مثال كلم و كاهو نخورند چون اين مواد يد دارند، خب بايد به اين نكته اشاره كنم كه اصولا در بيماري كم‌كاري و پركاري تيروئيد رژيم غذايي خاصي وجود ندارد. مطالعات علمي و پزشكي نشان مي‌دهد، مصرف خوراكي‌هايي مانند كلم و مانند آن در صورتي مي‌تواند براي تيروئيد مشكل‌ساز شود كه به ميزان چند كيلوگرم در روز استفاده شود و از آنجايي كه هيچ انسان عاقلي اين مقدار كلم را در روز نمي‌خورد بنابراين عموما مصرف مواد خوراكي مانند كلم، انواع سبزي‌ها و ماهي نه باعث كم‌كاري تيروئيد مي‌شوند و نه در پركاري اين غده ممنوعيتي دارند. بنابراين هيچ اثبات علمي در مورد بعضي از رژيم‌هاي شايعي در ميان مردم درباره غده تيروئيد وجود ندارد، همانطور كه گفتيم هيچ رژيم غذايي براي بيماري‌هاي تيروئيد وجود ندارد مگر اين‌كه فرد به سرطان تيروئيد دچار شود كه بحث آن كاملا متفاوت است.



تيروئيد روي تمام ارگان‌هاي بدن انسان تاثير مي‌گذارد و درصورتي‌كه فرد هنگام بروز علائم به موقع به پزشك مراجعه نكند تمام عوارضي كه به آن اشاره كرديم تشديد مي‌شود. پوست، چشم، سيستم خوني و قلب و عروق، گوارش، دستگاه ريوي، باروري، مغز و اعصاب و عضلات ارگان‌هايي هستند كه تحت‌تاثير عملكرد غده تيروئيد قرار دارند. شديدترين حالت كم‌كاري تيروئيد كه گاهي هم در فصل سرما ديده مي‌شود كماي ناشي از كم‌كاري تيروئيد درمان نشده است. زماني كه بيمار كم‌كاري تيروئيد داشته باشد و براي درمان اقدام نكند ممكن است بعد از مدتي دچار كما شود و سطح هوشياري‌اش كاهش يابد، در اين حالت فرد ديگر ارتباط برقرار نمي‌كند، عملكرد مغزش كم شده يا بيمار دچار افت درجه حرارت مي‌شود، نبض‌اش كند شده و تپش قلب هم كاهش پيدا مي‌كند و تنفس فرد دچار مشكل مي‌شود. اين ناراحتي به‌طور مستقيم در ۴ سيستم اصلي بدن يعني قلب و عروق، سيستم مغز و اعصاب تاثير گذاشته و علائم ناشي از آن در اين سيستم شديد مي‌شود. براي تشخيص قطعي كم‌كاري يا پركاري تيروئيد آزمايش خون ساده انجام مي‌شود.



بيماري‌هاي غده تيروئيد به ندرت پيش مي‌آيد كه به‌صورت ارثي منتقل شوند، در اين شرايط اختلالاتي به‌صورت ژنتيك در ساختن و تاثير هورمون‌ها به‌وجود مي‌آيد ولي اين انتقال ارثي بسيار نادر اتفاق مي‌افتد. بيشترين علت كم‌كاري تيروئيد، سيستم ايمني بدن است يعني سيستم ايمني باعث مي‌شود تا غده تيروئيد كم‌كار شود و در نهايت از كار بيفتد. از علل ديگر كم كاري تيروئيد مصرف يد راديواكتيو هنگام پركاري تيروئيد است كه گفتيم آن را كم كار مي‌كند و البته عمل جراحي كه باعث كم‌كاري دائم غده تيروئيد مي‌شود.



اگر يكي از اعضاي خانواده فرد به تيروئيد مبتلا باشد چنانچه خود فرد علائم كم‌كاري تيروئيد مانند خشكي پوست، پف صورت به‌خصوص صبح‌ها، تنگي نفس، يبوست، اختلال سيكل قاعدگي، گرفتگي و ضعف عضلاني داشته باشد، لازم است تا براي تشخيص عملكرد تيروئيد خود حتما آزمايش تيروئيد انجام دهد و كم‌كاري تيروئيد بررسي شود. پركاري و كم‌كاري تيروئيد معمولا در زنان ۲۰ تا ۴۰ سال شايع‌تر و همچنين آمار اين بيماري‌ها در زنان نسبت به مردان بيشتر است.


قرص لووتيروكسين براي درمان كم‌كاري تيروئيد تجويز مي‌شود؛ شواهد علمي نشان مي‌دهد اگر دوز مصرفي اين قرص مناسب نباشد، مي‌تواند مقداري از تراكم استخوان در زنان بعد از دوران يائسگي را كاهش دهد بنابراين مصرف لووتيروكسين به‌جز در دوران يائسگي تاثيري روي بدن نمي‌گذارد. زناني كه در دوران يائسگي بيش از حد مجاز داروي لووتيروكسين مصرف كنند و دوز آن بيشتر مقدار مورد نياز باشد، احتمال دارد به ميزان بسيار كمي؛ سالي يك درصد، تراكم استخوان‌شان كاهش پيدا كند. اگر خانم‌ها تحت نظر پزشك باشند و به‌طور مرتب آزمايشات دوره‌اي دهند تا دوز داروهاي‌شان تنظيم شود ديگر با اين مشكل مواجه نمي‌شوند. پس توجه داشته باشيد كه مصرف لووتيروكسين در دوز مناسب باعث پوكي استخوان نمي‌شود به علاوه پزشك متخصص از آنجايي كه هر۶ ماه يك‌بار آزمايشات لازم را روي بيمار انجام مي‌دهد بايد مراقب باشد تا دوز دارو بيش از حد مجاز نشود. اين دارو هم مانند داروهاي ديگر اگر بيش از حد مجاز مصرف شود قطعا عوارض جانبي مخصوص به‌خود را خواهد داشت. قرص لووتيروكسين را مي‌توان ۳۰ دقيقه قبل از صبحانه يا ۲تا ۳ ساعت بعد از شام هنگام خواب مصرف كرد. در مورد كساني كه گاهي قرص را به‌جاي اين‌كه به‌صورت ناشتا مصرف كنند با غذا مي‌خورند بايد بگوييم كه حدود ۱۰ تا ۱۵ در صد از جذب اين قرص به بدن كاسته مي‌شود و عوارض چنداني ندارد.



از علت‌هاي پركاري غده تيروئيد مي‌توان به ناراحتي در سيستم ايمني بدن( به نام گريوز) اشاره كنيم يا ابتلا به گواترهاي كه براي مدت طولاني زمان آن‌ها طول كشيده‌ و به‌صورت گره‌اي در مي‌آيند و اين گره‌ها باعث تيروئيد پركار مي‌شوند و سومين علت آن‌كه نسبت به موارد ديگر كمياب‌تر است و تا 5 درصد بيشتر رخ نمي‌دهد يك گره تك تيروئيد است كه باعث توليد بيش از حد هورمون مي‌شود.



گاهي ممكن است خانم‌ها بعد از زايمان با كم‌كاري يا پركاري تيروئيد موقت مواجه شوند؛ اين ناراحتي معمولا در ۳ تا ۶ ماه اول زايمان رخ مي‌دهد و بين ۳ تا ۶ ماه هم طول مي‌كشد، در اين صورت پزشك مي‌تواند با انجام آزمايش اين بيماري را متوجه شود ولي درمان اين بيماري هم به‌صورت موقتي است و بعد از مدتي كه فرد داروهايش را مصرف مي‌كند دوباره پزشك وضعيت بيمار را بررسي مي‌كند تا متوجه شود كه عملكرد تيروئيد به حالت اوليه خود بازگشته يا نه و اگر فرد كم‌كاري يا پركاري تيروئيد فرد رفع شود ديگر نيازي به ادامه دادن داروها نيست ولي گاهي‌اوقات حدود ۳۰ درصد ممكن است كم‌كاري موقتي تيروئيد ادامه پيدا كند كه در اينجا عملكرد تيروئيد از دائم تبديل به موقت مي‌شود و بيمار بايد هميشه تحت مراقبت و درمان قرار گيرد.



معمولا كم‌كاري و پركاري تيروئيد به‌طور متوسط بين 3 تا حداكثر 4ماه طول مي‌كشد و خيلي زود درمان مي‌شوند و خيلي وقت‌ها هم قابل تشخيص نيستند چون علائم آن آنقدر ناگهاني و آزاردهنده نيست كه بيمار متوجه شود و به پزشك مراجعه كند. بنابراين در اكثر اوقات خودبه‌خود خوب مي‌شوند اما اگر بيماري فرد تشخيص داده شود معمولا بين 3 تا 4 ماه زمان مي‌برد تا بيماري با درمان دارو رفع شود. مهم‌ترين نوع كم‌كاري يا پركاري تيروئيد موقت همانطور كه گفتيم مربوط به دوران بعد از زايمان مي‌شود كه حتما بايد فرد تحت نظر پزشك درمان شوند و بعد از 6 ماه تا يك سال وضعيت بيمار مجدد بررسي شود و اگر مشكل تيروئيد رفع شده باشد مصرف دارو را بايد قطع ‌كند. بيماراني كه به تيروئيد كم‌كار يا پركار مبتلا هستند بايد هر 6 ماه يك‌بار به پزشك متخصص خود مراجعه كنند و حداقل سالي يك‌بار آزمايش‌هاي لازم را انجام دهند تا دوز داروهاي‌شان هم تنظيم شود.



به وضعيت كساني كه نتيجه آزمايش‌هاي‌شان به‌گونه‌اي است كه لب مرز هستند و با توجه به توصيه پزشك نيازي نيست كه دارو مصرف كنند، پركاري خفيف تيروئيد مي‌گويند. بايد پركاري خفيف را هر ۳ تا ۶ ماه بررسي كنيم البته اين بيماري بعد از مدتي به‌طور خودبه‌خود از بين مي‌رود. در مواردي كه سن بيمار بالا ست و بيماري زمينه‌اي يا گواتر واضح داشته باشد، بايد حتما تحت درمان قرار گيرند اما معمولا افراد جواني كه بيماري زمينه‌اي ندارند براي پركاري خفيف تيروئيد نيازي به درمان نيست چون با پيگيري پزشك مشخص مي‌شود كه تا حدود۵۰ درصد اين بيماري به‌طور خودبه‌خودي درمان رفع مي‌شود.

اختصاصی مجله اینترنتی برترین ها Bartarinha.ir