آیا نی نی کوچولوها هم می توانند کتاب بخوانند؟

کودکان، مطالعه، خواندن
انسان در طول حیات خود کنجکاو است و می خواهد شناخت بیشتری از خود، دیگران، محیط و عقاید و اندیشه ها به دست آورد و مطالعه، یکی از راه های تحقق این آرمان است و خواندن زیر مجموعه ای از مطالعه به حساب می آید. انگیزه های خواندن می تواند گوناگون باشد. آموختن، کسب اطلاع و آگاه شدن و لذت بدن از مهم ترین این انگیزه ها به شمار می آید.

برای به وجود آوردن عادت های مطالعه، شروع کار شاید از خانه باشد؛ اما به طور حتم ادامه و پیشرفت این فرآیند در مدرسه اتفاق می افتد. به ویژه مربیان تربیتی و معلمان مدارس بایستی به اهمیت ایجاد عادات مطالعه در کودکان واقف باشند و به یاری خانواده بشتابند.
یکی از اولین کارهایی که می توان در خانه انجام داد، اهمیت دادن به خواندن کتاب برای تمام اعضای خانواده است. والدین باید از بدو تولد هم زمان با این که کودک راه رفتن و سخن گفتن را آغاز می کند، کتاب را در معرض دید او قرار دهند. کودک باید شاهد مطالعه افراد خانواده باشد، تا حس کنجکاوی و رغبت کافی برای رفتن به سوی کتاب در او به وجود آید. اگر کودک لذت و شادمانی مطالعه راستین را احساس کند به آسانی آن را رها نخواهد کرد، اما در درجه اول باید لوازم کافی و مناسب از جمله کتاب های خوب در اختیارش باشد. چگونه می توان از بچه هایی که هرگز پدر و مادر خود را در حال مطالعه ندیده اند، انتظار داشت که نسبت به این پدیده حساس یا کنجکاو باشند؟
قدم بعدی این است که به کودکان ثابت کنید خواندن به خودی خود جالب و لذت بخش است.


این کار می تواند از سنین خیلی پایین شروع شود؛ و چند روش برای این منظور وجود دارد:
1- موقع خواب، برای کودکانتان داستان بخوانید، حتی اگر هر شب فرصت این کار را پیدا نمی کنید. هر زمانی که فرصت داشتید این کار را انجام دهید.

2- در طول روز برای کودک نوار قصه بگذارید و به او اجازه دهید که از طریق نوار با قصه همراه شود.

3- از سنین پایین به بچه ها وسایل نوشتن بدهید. مداد، کاغذ و مداد رنگی در اختیارشان بگذارید تا روی کاغذ هر چه دلشان می خواهد بکشند، آنها به این تجربه اولیه برای نوشتن نیاز دارند. این کار را می توانید با یک وایت برد (White board) یا تخته سیاه کوچک انجام دهید. حتی می توانید درباره چیزهایی که کودک می نویسد یا نقاشی می کند از او سوال کنید تا ذهنش نسبت به کاری که انجام می دهد فعال باشد.
شما با ایجاد عادت مطالعه، دنیای کودک خود را وسعت می بخشید. گنجینه لغات او را گسترش می دهید و وی را قادر می سازید که احساسات خود را بهتر بیان کند و دیگران را نیز بهتر درک کند.

4- یک داستان را بارها و بارها برای فرزندانتان بخوانید یا تعریف کنید. بچه ها دوست دارند یک قصه را بارها بشنوند تا تمام جزییات آن را بشناسند و احساس کنند که با آن آشنا هستند. هنگام خواندن قصه گه گاه کلام خود را قطع کنید و از فرزندانتان درباره قصه چیزهایی بپرسید؛ برای مثال سوال کنید: " فکر می کنی حالا چه اتفاقی بیفتد؟" یا "تو کدام یک از حیوانات این قصه را دوست داری؟" اگر کودک نتوانست پاسخ درستی بدهد، اشکالی ندارد مهم این است که با این پرسش او را به فکر کردن و یافتن راه حل تشویق کنیم.

5- وقتی کودک به تماشای تلویزیون می نشیند، شما هم توجه داشته باشید که چه برنامه ای را می بینید تا بعدها درباره آن با او صحبت کنید. حتی ممکن است کودک سوالی درباره برنامه ای که دیده است داشته باشد. به او فرصت دهید که پرسش هایش را با شما در میان بگذارد.

6- از سنین پایین سعی کنید که در مناسبت های ارزشمند به بچه ها کتاب هدیه کنید. با این شیوه آنها کم کم می آموزند که کتاب هدیه ای ارزشمند است.
۷- اگر کودکتان در موردی رفتاری نامناسب و پرخاشگرانه نشان داد، کتاب داستانی با همان موضوع یا موضوع های مشابه (درباره نافرمانی های کودکان) پیدا کنید، در محیطی امن و آرام، کتاب را برای او بخوانید و نظرش را درباره شخصیت اصلی قصه جویا شوید. به وسیله کتاب کودک را ترغیب کنید که مسایل و حرف های خودش را بازگو کند در این صورت به تدریج کتاب را دوست خود تلقی میکند و در آینده نیز در برخورد با مشکلات یا به هنگام تصمیم گیری های دشوار به سراغ کتاب خواهد رفت.

۸- کتاب خواندن قدرت تخیل را بالا می برد، هر بار پس از خواندن کتاب برای کودک، سعی کنید رفتار او را زیر نظر بگیرید و ببینید آیا در میان نقاشی ها و وسایل بازی او از جمله عروسک ها و خمیر بازی، اثری از قصه ای که برای او خوانده اید وجود دارد؟ مطمئن باشید که کودکان در بازی ها و نقاشی های خود نسبت به آن چه در قصه شنیده اید، واکنش نشان می دهند. شما می توانید با این شیوه خلاقیت آنها را پرورش دهید.

بسیاری از نویسندگان، کارگردانان و هنرمندان خلاق در دوران کودکی چنین وضعی داشته اند.
یادمان باشد که مطالعه و کتاب خواندن یکی از مهم ترین اصول آزادگی و تفکر خلاق است. شما با ایجاد عادت مطالعه، دنیای کودک خود را وسعت می بخشید، گنجینه لغات او را گسترش می دهید و وی را قادر می سازید که احساسات خود را بهتر بیان کند و دیگران را نیز بهتر درک کند. تمام آن چه نیاز دارید، پیدا کردن کتاب و زمان مناسب است و این طور مطالعه را در زندگی کودک مهم جلوه دهید. چطور است از همین امروز کار را با خرید یک کتاب خوب و خواندن قصه آن برای کودکانتان شروع کنید! می پرسید کتاب خوب از کجا پیدا کنیم؟ کافی است که به یک کتاب فروشی معتبر مخصوص کودکان بروید و با گفتن سن فرزندانتان، از فروشنده راهنمایی بخواهید. مطمئن باشید که با این عمل، امروز شما به خاطره ای خوب و مفید برای خود و کودکانتان تبدیل خواهد شد.


مطالعه کودکان از نوزادی تا سال های آغاز دبستان
نوزادان و بچه های خیلی کوچک
ا لف: در مواقع مختلف، مثلا موقع عوض کردن پوشک، حمام کردن، غذا دادن یا بازی کردن با او حرف بزنید و برایش شعر و ترانه بخوانید.

ب: کتاب و کارتهای آموزشی عکس دار با رنگ های روشن به او نشان دهید. یادتان باشد که در این سن کودک احتمالا از نگاه کردن، انداختن و جویدن کتاب ها بیشتر از مطالعه لذت می برد. (بهتر است به جای کتاب های کاغذی معمولی از کتاب های پارچه ای یا پلاستیکی- کتاب حمام- که مخصوص بچه های کوچک تهیه شده و در بازار موجود است استفاده کنید.

ج: برای افزایش دامنه لغات کودک هنگام تماشای کتاب ها از او سوال بپرسید، مثلا بپرسید: " این چیه؟" یا " خرسه کجاست؟"

د: کلمات روی تابلوها را در اماکن مختلف مثل پارک، باغ وحش، یا حتی در حین پیاده روی با ماشین سواری به او نشان دهید.

ه: از زمانی که متوجه می شوید بچه به حروف روی اسباب بازی ها دقت می کند، نام حروف را به او بگویید.
کلمات را بلند بخوانید و معنی آنها را برایش توضیح دهید.

کودکان نوپا
الف: کتاب خواندن قبل از خواب، راه خوبی برای دل کندن از بازی های حرکتی و جست و خیز، و پذیرش زمان استراحت وخواب است. کودکان نوپا ممکن است از شما بخواهند بارها و بارها داستان مورد علاقه شان را برایشان بخوانید. آنها ممکن است کلمات و تصاویر را به هم مرتبط کنند و اگر شما هنگام کتاب خواندن مکث کنید خودشان جای خالی کلمات را پر می کنند.

ب: بگذارید کودکان همراه با شما لیست خرید بنویسند. ممکن است آنها بخواهند مرتب کردن و شمارش پول ها را در دست شما ببینند و انجام سایر کارهای خرید روزانه را تقبل کنند.

ج: گردش های کوتاه به محل های جدید داشته باشید و درباره آن چه در اطرافتان می گذرد با کودک صحبت کنید. اگر امکان دارد در مورد رویدادهای مشابه، قبل و بعد از گردش مطالعه کنید.

د: برای بچه ها یادداشت و نام بنویسید و روی در یخچال بچسبانید! نام ها و کلمه ها را برایشان هجی کنید تا آرام آرام با آنها آشنا شوند.

کودکان پیش دبستانی
الف: کودکان را تشویق کنید که گام به گام به دستورالعمل های نوشته شده عمل کنند (مثل دستورالعمل های کاربرد وسایل و نظایر آن) یا به خواندن برچسب کالاها در فروشگاه ها ترغیب شان کنید .

ب: در حدود چهار یا پنج سالگی کودکان ممکن است شروع به پرسیدن سوال درباره نوشته های کتاب ها بکنند کتاب هایی که دارای عکس هایی با زیرنویس نام اشیا باشند کمک می کنند که کودک رابطه بین کلمات و اشیا را راحت تر دریابد.

ج: با کارت های عکس دار با او کارت بازی کنید، البته به خاطر داشته باشید که در این سن ممکن است کودک همیشه طبق قاعده بازی نکند!

د: مجموعه ای از چیزهای مختل را فراهم کنید تا از این طریق کودکان خواندن و نوشتن را با بازی تجربه کنند،مثلا بلیت اتوبوس، کارت تبریک و چیزهایی از این دست را در اختیار او بگذارید.

دانش آموزان ابتدایی
ا لف: همراه کودکتان به مطالعه ادامه دهید، به ویژه پیش ازخواب، و حتی اگر کودک خواندن را آموخته است.

ب: طبق برنامه مشخصی به طور منظم به کتابخانه بروید، این کار باعث می شود که کتاب بخشی از برنامه زندگی کودک بشود. به کودکان نشان دهید که شما نیز برای کسب اطلاعات و لذت بردن، کتاب و مجله مطالعه می کنید.

ج: به قصه هایی که کودکان می نویسند همچنان که به لطیفه ها و چیستان هایشان گوش می کنید؛ گوش فرا دهید. آنها را ترغیب کنید که نظرات خود را در مورد موضوعات مختلف بنویسند.

د: با آنها بازی با کلمات و بازی جمله سازی بکنید.


خصوصیات رشد کودکان ۶ و ۷ ساله در ارتباط با مطالعه
رشد ذهنی و روانی کودک مبتنی بر رشد جسمی اوست لذا دانستن نحوه رشد جسمی کودک جهت سهولت تصمیم گیری و تقسیم بندی بین گرو ه های سنی تنها روشی برای ساده کردن تصمیم است وگرنه می توان کتاب های گروه بالاتر یا پایین تر را با توجه به خصوصیات رشدی هر کودک برای او تهیه یا پیشنهاد کرد.

گروه سنی ب: سال های آغاز دبستان (کلاس های اول، دوم، سوم) است. کودکان در این دوره علاقه مند به درک مفاهیم از طریق تجربه هستند. کتاب می تواند به آنها کمک کند تا ابعاد مختلف یک مفهوم را کشف کنند. در این مرحله انتخاب صحیح بر اساس درک واقعی نوع نیازها و خواسته های این گروه سنی موفق ترین عامل برای علاقه مند شدن به خواندن و تداوم آن خواهد بود.

کودکان در این سن از بازی های تخیلی و کتاب هایی درباره بازی ها لذت می برندو حتی از بازی کردن در داستان های کوتاه خوششان می آید. کودکان در این سن و سال با توجه به افزایش توجه و تمرکزشان بر مسایل از داستان هایی لذت می برند که در آنها موجودات بی جان شخصیت پیدا می کنند. آنها به خصوص حیوانات سخنگو را دوست دارند. هر چند از داستان کوتاه لذت بیشتری می برند اما داستان های بلند در صورتی که هر فصلش مطالبی را تمام کند نیز مورد علاقه کودکان است. کودکان در این دوره خواندن و نوشتن را می آموزند و در هنگام مطالعه با سرعت شخصی خود پیش می روند. بهتر است اولین تجربه هایشان در مطالعه لذت بخش و موفقیت آمیز باشد. در این مرحله، کتاب ها باید با دقت فراوان نوشته شوند. زیرا عدم تعادل در نوشته، کلمات دشوار و دور از ذهن، توصیف های طولانی،تشبیهات عامیه، اصطلاحات نامفهوم و خارج از دایره تجربه کودک او را در نخستین گام ها از خواندن مستقل، بیزار و حتی متوقف می کند و کشش لازم برای ایجاد علاقه مندی به مطالعه را از بین می برد.

نتیجه گیری
با توجه به این که کودکان از لحظه ای که به دنیا می آیند به دنبال کشف و شناسایی محیط پیرامونشان هستند و از یک سالگی تمام کارهای تقلیدی را آغاز می کنند و از محیط الگوسازی می کنند، لازم است والدین آنها را با کتاب و مطالعه مانوس سازند و آنها را تشویق به مطالعه کنند تا فرهنگ مطالعه را هر چه بیشتر آموزش ببینید و برای رشد و شکوفایی استعدادها و کشف علایق خود آماده شوند و در ساختن جامعه ای آباد نقش موثری ایفا کنند.

منبع: مجله موفقیت