فقط ابولا نيست که ممکن است شما را بکشد
مرگبار‌ترين ويروس هاي دنیا در کمین شما هستند
انسان‌ها از مدت‌ها قبل از اينکه گونه ما به شکل امروزي تکامل يابد در حال مبارزه با ويروس‌ها بوده‌اند. در مورد برخي بيماري‌هاي ويروسي واکسن‌ها و داروهاي ضد ويروسي به ما اجازه جلوگيري از انتشار گسترده عفونت‌ها را داده و به بهبودي افراد کمک کرده است.
سلامت ایران - محمد ملائکه: انسان‌ها از مدت‌ها قبل از اينکه گونه ما به شکل امروزي تکامل يابد در حال مبارزه با ويروس‌ها بوده‌اند. در مورد برخي بيماري‌هاي ويروسي واکسن‌ها و داروهاي ضد ويروسي به ما اجازه جلوگيري از انتشار گسترده عفونت‌ها را داده و به بهبودي افراد کمک کرده است.
براي مثال ما توانستيم ويروس آبله را ريشه کن کنيم و در حال نجات دادن دنيا از ساير ويروس‌هاي جديد هستيم. شيوع اخير ابولا در غرب آفريقا نشان مي‌دهد ما راهي طولاني براي غلبه کردن بر ويروس‌ها در پيش داريم.
الکه مالبرگر، استاديار ميکروبيولوژي و متخصص ابولا از دانشگاه بوستون مي‌گويد، بد‌تر از اين نمي‌توانست باشد.
سويه ابولا زئير (Ebola Zaire) که موجب همه گيري اخير در آفريقا شده تا به حال موجب مرگ افراد زیادی آلوده به ويروس شده است.
البته ويروس‌هاي ديگري هم هستند که کشندگي کمي دارند و برخي حتي کشنده نيستند. در اينجا ما ۹ ويروس مهلک را بر اساس احتمال مرگ و مير افراد در صورت ابتلا، تعداد افراد کشته شده در اثر ابتلا به ويروس و تعداد افرادي که در حال حاضر در معرض خطر بيشتر جهت ابتلا هستند، فهرست کرده‌ايم.
۱. ويروس ماربورگ
دانشمندان اين ويروس را در سال ۱۹۶۷ زماني که شيوع محدودي از ويروس در بين کارکنان آزمايشگاهي در آلمان که در معرض ميمون‌هاي آلوده وارد شده از اوگاندا قرار داشتند رخ داده بود، کشف کردند.
اين ويروس همانند ابولا موجب بروز تب هموراژيک مي‌شود، بدين معني که افراد آلوده به ويروس دچار تب‌هاي شديد و خونريزي در تمام بدن مي‌شوند که مي‌تواند به شوک، از کار افتادگي اندام و نهايتا مرگ منجر شود. بر طبق آمار سازمان جهاني بهداشت جهاني، نرخ مرگ و مير نخستين شيوع اين ويروس۲۵درصد بود اما اين ميزان در شيوع سال ۱۹۹۸-۲۰۰۰ در جمهوري دموکراتيک کنگو و شيوع سال ۲۰۰۵ در آنگولا به بيش از ۸۰درصد رسيد.
۲. ويروس ابولا
اولين شيوع ابولا در انسان‌ها در سال۱۹۷۶به طور همزمان در دو کشور سودان و کنگو رخ داد. ابولا از طريق تماس با خون يا ساير مايعات بدني افراد آلوده يا حيوانات گسترش يافت. مالبرگر مي‌گويد: « ميزان کشندگي سويه‌هاي مختلف ابولا به صورت قابل توجهي متفاوت است. سويه‌اي از ابولا به نام ابولا رستون (Ebola Reston) حتي موجب بيماري در افراد نمي‌شود. اما به گزارش سازمان جهاني بهداشت نرخ ميزان مرگ و مير براي سويه بوندي‌بوگيو (Bundibugyo) حدود پنجاه درصد و براي سويه سودان (Sudan) بيش از هفتاد و يک درصد است. شيوع فعلي ابولا از اوايل سال۲۰۱۴آغاز شد و يکي از بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين شيوع‌هاي بيماري تا به امروز بوده است.»
۳. ويروس هاري
با وجود اينکه عرضه واکسن‌هاي هاري مربوط به حيوانات خانگي که در دهه ۲۰ميلادي عرضه شدند، باعث شدند تا اين بيماري در کشورهاي توسعه يافته امروزي تا حد زيادي نادر باشد اما هاري در برخي از کشورهاي مانند هندوستان و بخش‌هايي از افريقا مشکلي جدي محسوب مي‌شود.
مالبرگر مي‌گويد: « اين ويروس مغز را تخريب مي‌کند و بيماري واقعا بدي است. ما اکنون بر عليه بيماري هاري واکسن و آنتي بادي در اختيار داريم و اکر کسي توسط حيواني هار گازگرفته شود ما مي‌توانيم او را درمان کنيم. اما اگر شما درمان نشويد به طور حتم خواهيد مرد.»
۴. ويروس ايدز
دکتر آمش ادالجا، متخصص و سخنگوي انجمن بيماري‌هاي عفوني در آمريکا مي‌گويد: HIV شايد مهلک‌ترين ويروس دنياي امروزي باشد. حدود ۳۶ميليون نفر از اوايل دهه۸۰ ميلادي که اين ويروس شناخته شده بر اثر ابتلا به آن‌جان خود را از دست داده‌اند.
دکتر ادالجا مي‌گويد: «ايدز بيماري عفوني است که در حال حاضر بيشترين تلفات انساني را به همراه داشته است. داروهاي ضد ويروسي قدرتمند کنوني اين امکان را براي افراد فراهم آورده تا سال‌هاي زيادي را باوجود ابتلا به ايدز زنده بمانند.»
اما بيماري به ويرانگري خود در بسياري از کشورهاي ضعيف و متوسط از نظر اقتصادي که بيش از ۹۵ درصد موارد جديد بيماري ايدز در آنها رخ مي‌دهد، ادامه مي‌دهد. به گفته سازمان جهاني بهداشت يک بيستم افراد در آفريقا مبتلا به ايدز هستند.
۵. ويروس آبله
در دهه۸۰ميلادي سازمان بهداشت جهاني اعلام کرد ويروس آبله ريشه کن شده است. اما پيش از آن انسان‌ها براي ساليان متمادي به مبارزه با اين ويروس پرداخته بودند. ويروس جان يک سوم افراد آلوده به آن را مي‌گرفت و افراد زنده‌مانده دچار زخمگاه‌هايي دائمي، عميق و حتي نابينايي بودند.
ميزان مرگ و مير در جمعيت‌هاي خارج از اروپا قبل از اينکه مهاجران ويروس را به همراه خود به آن مناطق بياورند، به‌علت تماس کمتر با ويروس پايين بود. به عنوان مثال مورخان احتمال مي‌دهند۹۰ درصد جمعيت بومي آمريکا در اثر ويروس آبله منتقل شده به‌وسيله مهاجران اروپايي به آنجا مرده‌اند. فقط در قرن بيستم آبله موجب مرگ ۳۰۰ميليون انسان شد. دکتر ادالجا مي‌گويد: « اين بيماري گستره وسيعي در دنيا داشت و موجب مرگ و نابينايي انسان‌هايي فراواني شده بود و اين وضعيت باعث شروع اقدامات و فعاليت‌هايي جهت مبارزه و نهايتا ريشه کن کردن اين بيماري شد.»
۶. هانتاويروس
سندرم هانتاويروس ريوي (HPS) اولين بار در سال ۱۹۹۳در آمريکا هنگامي مورد توجه گسترده قرار گرفت که يک مرد جوان ناواجو و نامزدش در ناحيه فورکرنر آمريکا زندگي مي‌کردند، چند روز پس از دچار شدن به تنگ نفس جان خود را از دست دادند. مسئولان بهداشتي هانتاويروس را از يک موش‌آهو (deer mouse) در خانه يکي از افراد آلوده به ويروس زندگي مي‌کرد، جدا کردند. براساس آمار مراکز کنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي آمريکا تا به حال بيش از ۶۰۰نفر در اين کشور به HPS مبتلا شده‌اند و ۳۶درصد افراد در اثر ابتلا به اين بيماري فوت کرده‌اند. اين بيماري از فردي به فرد ديگر منتقل نمي‌شود و علت ابتلا به بيماري تماس با فضولات موش‌هاي آلوده است.
بر اساس يک مقاله منتشر شده ژورنال Clinical Microbiology Review در سال ۲۰۱۰، پيش از اين يک سويه از هانتاويروس موجب شيوع بيماري در اوايل دهه ۵۰ ميلادي در حين جنگ کره شده بود. در اين شيوع بيش از ۳۰۰۰ سرباز آمريکايي آلوده شدند و۱۲درصد آنها جان خود را از دست دادند. با اينکه هنگام کشف هانتاويروس در امريکا، اين بيماري براي پزشکي غربي موردي جديد محسوب مي‌شد اما محققان بعد‌ها دريافتند در رسوم و سنت‌هاي پزشکي بوميان ناواجو بيماري مشابهي توصيف شده که با موش‌ها مرتبط است.
۷. ويروس آنفلونزا
به گفته سازمان جهاني بهداشت در طول يک فصل معمول آنفلوانزا بيش از۵۰۰هزار نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به اين بيماري مي‌ميرند اما گاهي اوقات ظهور سويه‌هاي جديد آنفلونزا موجب همه‌گيري بيماري و در نتيجه گسترش سريع‌تر بيماري و افزايش نرخ مرگ و مير ناشي از آن مي‌شود. مهلک‌ترين همه‌گيري آنفلونزا که از آن با نام آنفلونزاي اسپانيايي ياد مي‌شود در سال۱۹۱۸رخ داد، بيش۴۰درصد جمعيت دنيا را بيمار کرد و موجب مرگ حدود ۵۰ ميليون نفر شد.
مالبرگر مي‌گويد: «احتمال رخ دادن شيوع آنفلونزا مشابه سال ۱۹۱۸ وجود دارد. اگر سويه جديدي از ويروس آنفلونزا به جمعيت‌هاي انساني راه پيدا کند که بتواند به راحتي بين افراد منتقل شود و بيماري شديدي ايجاد کند، ما را با مشکلاتي بزرگي مواجه مي‌سازد.»
۸. ويروس تب دنگي
ويروس دنگي اولين بار در دهه ۴۰ ميلادي در فيليپين و تايلند مشاهده شده و سپس در تمامي نواحي استوايي و نيمه استوايي کره زمين گسترش يافت. نزديک به۵۰درصد جمعيت دنيا در مناطقي که تب دنگي در آنها رايج و اندميک است، زندگي مي‌کنند و همزمان با گرم‌ترشدن کره زمين، ممکن است اين بيماري بوسيله حشرات ناقل آن به نقاط دوردست‌تري گسترش يابد.
براساس آمار سازمان جهاني بهداشت ويروس دنگي سالانه ۵۰تا۱۰۰ميليون نفر را مبتلا مي‌کند. نرخ مرگ و مير ويروس دنگو پايين‌تر از ساير ويروس‌ها و حدود ۵/۲ درصد است. اين ويروس مي‌تواند بيماري شبيه ابولا به نام تب هموراژيک دنگي را ايجاد کند که در اين شرايط ميزان مرگ و مير در صورت عدم درمان حدود ۲۵ درصد است.
مالبرگر مي‌گويد: «لازم است توجه بيشتري ويروس دنگي داشته باشيم، چون اين ويروس خطري جدي براي ما محسوب مي‌شود. در حال حاضر واکسني بر عليه تب دنگي وجود ندارد، اما کارآزمايي‌هاي باليني بزرگي بر روي يک واکسن آزمايشگاهي توليد شده بوسيله شرکت داروسازي فرانسوي سانوفي نتايج اميدوارکننده‌اي داشته است.
۹. روتاويروس
در حال حاضر دو واکسن براي محافظت از کودکان در برابر روتاويروس‌هايي که علت اسهال‌هاي شديد در کودکان و نوجوانان هستند، وجود دارد. ويروس مي‌تواند به سرعت از مسير دهاني مدفوعي منتقل شود. با اين وجود کودکان در کشورهاي توسعه يافته به ندرت در اثر ابتلا به روتاويروس جان خود را از دست مي‌دهند. اين بيماري در کشورهاي در حال توسعه که درمان‌هاي لازم براي جبران آب از دست رفته بدن به طور گسترده در دسترس نيست، مي‌تواند کشنده باشد.
سازمان جهاني بهداشت تخمين مي‌زند که در سال۲۰۰۸حدود۴۵۳هزار کودک کمتر از۵ سال به علت ابتلا به اين ويروس فوت کرده‌اند اما کشورهايي که واکسن اين ويروس را به کار برده‌اند، کاهش مشخصي را در تعداد افراد بستري شده و ميزان مرگ ومير ناشي از آن گزارش کرده‌اند.
براي مثال ما توانستيم ويروس آبله را ريشه کن کنيم و در حال نجات دادن دنيا از ساير ويروس‌هاي جديد هستيم. شيوع اخير ابولا در غرب آفريقا نشان مي‌دهد ما راهي طولاني براي غلبه کردن بر ويروس‌ها در پيش داريم.
الکه مالبرگر، استاديار ميکروبيولوژي و متخصص ابولا از دانشگاه بوستون مي‌گويد، بد‌تر از اين نمي‌توانست باشد.
سويه ابولا زئير (Ebola Zaire) که موجب همه گيري اخير در آفريقا شده تا به حال موجب مرگ افراد زیادی آلوده به ويروس شده است.
البته ويروس‌هاي ديگري هم هستند که کشندگي کمي دارند و برخي حتي کشنده نيستند. در اينجا ما ۹ ويروس مهلک را بر اساس احتمال مرگ و مير افراد در صورت ابتلا، تعداد افراد کشته شده در اثر ابتلا به ويروس و تعداد افرادي که در حال حاضر در معرض خطر بيشتر جهت ابتلا هستند، فهرست کرده‌ايم.
۱. ويروس ماربورگ
دانشمندان اين ويروس را در سال ۱۹۶۷ زماني که شيوع محدودي از ويروس در بين کارکنان آزمايشگاهي در آلمان که در معرض ميمون‌هاي آلوده وارد شده از اوگاندا قرار داشتند رخ داده بود، کشف کردند.
اين ويروس همانند ابولا موجب بروز تب هموراژيک مي‌شود، بدين معني که افراد آلوده به ويروس دچار تب‌هاي شديد و خونريزي در تمام بدن مي‌شوند که مي‌تواند به شوک، از کار افتادگي اندام و نهايتا مرگ منجر شود. بر طبق آمار سازمان جهاني بهداشت جهاني، نرخ مرگ و مير نخستين شيوع اين ويروس۲۵درصد بود اما اين ميزان در شيوع سال ۱۹۹۸-۲۰۰۰ در جمهوري دموکراتيک کنگو و شيوع سال ۲۰۰۵ در آنگولا به بيش از ۸۰درصد رسيد.
۲. ويروس ابولا
اولين شيوع ابولا در انسان‌ها در سال۱۹۷۶به طور همزمان در دو کشور سودان و کنگو رخ داد. ابولا از طريق تماس با خون يا ساير مايعات بدني افراد آلوده يا حيوانات گسترش يافت. مالبرگر مي‌گويد: « ميزان کشندگي سويه‌هاي مختلف ابولا به صورت قابل توجهي متفاوت است. سويه‌اي از ابولا به نام ابولا رستون (Ebola Reston) حتي موجب بيماري در افراد نمي‌شود. اما به گزارش سازمان جهاني بهداشت نرخ ميزان مرگ و مير براي سويه بوندي‌بوگيو (Bundibugyo) حدود پنجاه درصد و براي سويه سودان (Sudan) بيش از هفتاد و يک درصد است. شيوع فعلي ابولا از اوايل سال۲۰۱۴آغاز شد و يکي از بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين شيوع‌هاي بيماري تا به امروز بوده است.»
۳. ويروس هاري
با وجود اينکه عرضه واکسن‌هاي هاري مربوط به حيوانات خانگي که در دهه ۲۰ميلادي عرضه شدند، باعث شدند تا اين بيماري در کشورهاي توسعه يافته امروزي تا حد زيادي نادر باشد اما هاري در برخي از کشورهاي مانند هندوستان و بخش‌هايي از افريقا مشکلي جدي محسوب مي‌شود.
مالبرگر مي‌گويد: « اين ويروس مغز را تخريب مي‌کند و بيماري واقعا بدي است. ما اکنون بر عليه بيماري هاري واکسن و آنتي بادي در اختيار داريم و اکر کسي توسط حيواني هار گازگرفته شود ما مي‌توانيم او را درمان کنيم. اما اگر شما درمان نشويد به طور حتم خواهيد مرد.»
۴. ويروس ايدز
دکتر آمش ادالجا، متخصص و سخنگوي انجمن بيماري‌هاي عفوني در آمريکا مي‌گويد: HIV شايد مهلک‌ترين ويروس دنياي امروزي باشد. حدود ۳۶ميليون نفر از اوايل دهه۸۰ ميلادي که اين ويروس شناخته شده بر اثر ابتلا به آن‌جان خود را از دست داده‌اند.
دکتر ادالجا مي‌گويد: «ايدز بيماري عفوني است که در حال حاضر بيشترين تلفات انساني را به همراه داشته است. داروهاي ضد ويروسي قدرتمند کنوني اين امکان را براي افراد فراهم آورده تا سال‌هاي زيادي را باوجود ابتلا به ايدز زنده بمانند.»
اما بيماري به ويرانگري خود در بسياري از کشورهاي ضعيف و متوسط از نظر اقتصادي که بيش از ۹۵ درصد موارد جديد بيماري ايدز در آنها رخ مي‌دهد، ادامه مي‌دهد. به گفته سازمان جهاني بهداشت يک بيستم افراد در آفريقا مبتلا به ايدز هستند.
۵. ويروس آبله
در دهه۸۰ميلادي سازمان بهداشت جهاني اعلام کرد ويروس آبله ريشه کن شده است. اما پيش از آن انسان‌ها براي ساليان متمادي به مبارزه با اين ويروس پرداخته بودند. ويروس جان يک سوم افراد آلوده به آن را مي‌گرفت و افراد زنده‌مانده دچار زخمگاه‌هايي دائمي، عميق و حتي نابينايي بودند.
ميزان مرگ و مير در جمعيت‌هاي خارج از اروپا قبل از اينکه مهاجران ويروس را به همراه خود به آن مناطق بياورند، به‌علت تماس کمتر با ويروس پايين بود. به عنوان مثال مورخان احتمال مي‌دهند۹۰ درصد جمعيت بومي آمريکا در اثر ويروس آبله منتقل شده به‌وسيله مهاجران اروپايي به آنجا مرده‌اند. فقط در قرن بيستم آبله موجب مرگ ۳۰۰ميليون انسان شد. دکتر ادالجا مي‌گويد: « اين بيماري گستره وسيعي در دنيا داشت و موجب مرگ و نابينايي انسان‌هايي فراواني شده بود و اين وضعيت باعث شروع اقدامات و فعاليت‌هايي جهت مبارزه و نهايتا ريشه کن کردن اين بيماري شد.»
۶. هانتاويروس
سندرم هانتاويروس ريوي (HPS) اولين بار در سال ۱۹۹۳در آمريکا هنگامي مورد توجه گسترده قرار گرفت که يک مرد جوان ناواجو و نامزدش در ناحيه فورکرنر آمريکا زندگي مي‌کردند، چند روز پس از دچار شدن به تنگ نفس جان خود را از دست دادند. مسئولان بهداشتي هانتاويروس را از يک موش‌آهو (deer mouse) در خانه يکي از افراد آلوده به ويروس زندگي مي‌کرد، جدا کردند. براساس آمار مراکز کنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي آمريکا تا به حال بيش از ۶۰۰نفر در اين کشور به HPS مبتلا شده‌اند و ۳۶درصد افراد در اثر ابتلا به اين بيماري فوت کرده‌اند. اين بيماري از فردي به فرد ديگر منتقل نمي‌شود و علت ابتلا به بيماري تماس با فضولات موش‌هاي آلوده است.
بر اساس يک مقاله منتشر شده ژورنال Clinical Microbiology Review در سال ۲۰۱۰، پيش از اين يک سويه از هانتاويروس موجب شيوع بيماري در اوايل دهه ۵۰ ميلادي در حين جنگ کره شده بود. در اين شيوع بيش از ۳۰۰۰ سرباز آمريکايي آلوده شدند و۱۲درصد آنها جان خود را از دست دادند. با اينکه هنگام کشف هانتاويروس در امريکا، اين بيماري براي پزشکي غربي موردي جديد محسوب مي‌شد اما محققان بعد‌ها دريافتند در رسوم و سنت‌هاي پزشکي بوميان ناواجو بيماري مشابهي توصيف شده که با موش‌ها مرتبط است.
۷. ويروس آنفلونزا
به گفته سازمان جهاني بهداشت در طول يک فصل معمول آنفلوانزا بيش از۵۰۰هزار نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به اين بيماري مي‌ميرند اما گاهي اوقات ظهور سويه‌هاي جديد آنفلونزا موجب همه‌گيري بيماري و در نتيجه گسترش سريع‌تر بيماري و افزايش نرخ مرگ و مير ناشي از آن مي‌شود. مهلک‌ترين همه‌گيري آنفلونزا که از آن با نام آنفلونزاي اسپانيايي ياد مي‌شود در سال۱۹۱۸رخ داد، بيش۴۰درصد جمعيت دنيا را بيمار کرد و موجب مرگ حدود ۵۰ ميليون نفر شد.
مالبرگر مي‌گويد: «احتمال رخ دادن شيوع آنفلونزا مشابه سال ۱۹۱۸ وجود دارد. اگر سويه جديدي از ويروس آنفلونزا به جمعيت‌هاي انساني راه پيدا کند که بتواند به راحتي بين افراد منتقل شود و بيماري شديدي ايجاد کند، ما را با مشکلاتي بزرگي مواجه مي‌سازد.»
۸. ويروس تب دنگي
ويروس دنگي اولين بار در دهه ۴۰ ميلادي در فيليپين و تايلند مشاهده شده و سپس در تمامي نواحي استوايي و نيمه استوايي کره زمين گسترش يافت. نزديک به۵۰درصد جمعيت دنيا در مناطقي که تب دنگي در آنها رايج و اندميک است، زندگي مي‌کنند و همزمان با گرم‌ترشدن کره زمين، ممکن است اين بيماري بوسيله حشرات ناقل آن به نقاط دوردست‌تري گسترش يابد.
براساس آمار سازمان جهاني بهداشت ويروس دنگي سالانه ۵۰تا۱۰۰ميليون نفر را مبتلا مي‌کند. نرخ مرگ و مير ويروس دنگو پايين‌تر از ساير ويروس‌ها و حدود ۵/۲ درصد است. اين ويروس مي‌تواند بيماري شبيه ابولا به نام تب هموراژيک دنگي را ايجاد کند که در اين شرايط ميزان مرگ و مير در صورت عدم درمان حدود ۲۵ درصد است.
مالبرگر مي‌گويد: «لازم است توجه بيشتري ويروس دنگي داشته باشيم، چون اين ويروس خطري جدي براي ما محسوب مي‌شود. در حال حاضر واکسني بر عليه تب دنگي وجود ندارد، اما کارآزمايي‌هاي باليني بزرگي بر روي يک واکسن آزمايشگاهي توليد شده بوسيله شرکت داروسازي فرانسوي سانوفي نتايج اميدوارکننده‌اي داشته است.
۹. روتاويروس
در حال حاضر دو واکسن براي محافظت از کودکان در برابر روتاويروس‌هايي که علت اسهال‌هاي شديد در کودکان و نوجوانان هستند، وجود دارد. ويروس مي‌تواند به سرعت از مسير دهاني مدفوعي منتقل شود. با اين وجود کودکان در کشورهاي توسعه يافته به ندرت در اثر ابتلا به روتاويروس جان خود را از دست مي‌دهند. اين بيماري در کشورهاي در حال توسعه که درمان‌هاي لازم براي جبران آب از دست رفته بدن به طور گسترده در دسترس نيست، مي‌تواند کشنده باشد.
سازمان جهاني بهداشت تخمين مي‌زند که در سال۲۰۰۸حدود۴۵۳هزار کودک کمتر از۵ سال به علت ابتلا به اين ويروس فوت کرده‌اند اما کشورهايي که واکسن اين ويروس را به کار برده‌اند، کاهش مشخصي را در تعداد افراد بستري شده و ميزان مرگ ومير ناشي از آن گزارش کرده‌اند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر