برای درمان مشکلات روانی می توان به کتاب ها اعتماد کرد؟
کتاب های روانی واقعیت دارند؟!
بیشتر ما وقتی روح و روانمان خسته و بیمار باشد کمتر به فکر می افتیم که سراغ دوا و دکتر را بگیریم؛ در این حالت یا اصلا حواسمان نیست که مریض شده ایم یا در بهترین شرایط فکر می کنیم «می روم بازار، چند تا کتاب روان شناسی می خرم و می خوانم تا بهتر شوم»...
برترین ها به نقل از مجله تندرستی:
کتاب های خودآموز چگونه به هدف می رسند؟
نویسندگان این دست از کتاب ها اغلب با وعده های پر آب و تاب و بزرگنمایی بیش از حد شما را به یک نگاه تردیدآمیز دعوت می کنند.
با اطمینان می توان گفت پرفروش ترین نویسنده در این زمینه «آنتونی رابینز» است؛ به عنوان یکی از کتاب های او توجه کنید: «بیداری غول درون: چگونه کنترل مسائل روحی، عاطفی، جسمی و مالی خود را در دست بگیرید!»
تیتر و عنوان کتاب به گونه ای است که آنتونی رابینز را به عنوان یک فرد متخصص و باتجربه در زمینه «روان شناسی تغییر» معرفی می کند ولی در حقیقت وی فاقد هرگونه مدرک رسمی در زمینه مسائل بهداشت روان است!
رابینز ادعاهای جالب دیگری نیز دارد؛ مثلا می تواند هرگونه مشکل روانی را در یک جلسه برطرف کند یا اینکه در پنج دقیقه کاری کند که شخص موردنظر شما، عاشقتان بشود و حتی این توانایی را دارد که به مغز اشخاص مرده زندگی بخشد! (اگر او بتواند این کارها را انجام بدهد، پس خواهد توانست کتاب های بیشتری را به فروش برساند).
حتی نویسندگانی که روان شناس نیز هستند در مواقعی دست به اغراق و مبالغه می زنند. وین دایر، روان شناس و مشاوری است که کتابی دارد با عنوان: «شما به آنچه که می خواهید خواهید رسید زمانی که آن را باور کنید؛ راه تحول شخصی شما».
عنوان کتاب، این وعده را به شما می دهد که «با اعتقاد کامل به هر چیزی می توانید به غیرممکن ترین رویاهای خود دست یافته، موانع را به فرصت تبدیل کرده ، از آشفتگی های روحی و روانی درون خود رها شده و هرروزتان را صرف انجام کارهایی بکنید که آنها را دوست دارید». واقعا کار خوبی است البته اگر بتوان به این اهداف رسید. به این نکته که خریداران این کتاب ها چه میزان باید وقت، پول و تلاش خود را صرف کنند تا به این هدف برسند هیچ اشاره ای نشده و فقط امید افراد را افزایش می دهد اما نکته قابل توجه این است که چه تعدادی از افراد درمورد توانایی های خود برای رسیدن به اهداف آگاهی دارند.
آیا این کتاب ها تاثیر دارند؟
البته تعدادی از محققان مطالعات مفیدی درمورد اثر و کارایی کتاب های خودیار انجام داده اند که از این روش با عنوان «کتاب درمانی» نام برده می شود.
محققان برای رسیدن مراجعه کنندگانی که معمولا با مشکل خاصی مانند افسردگی، ترس از چاقی و اضطراب مواجه بودند، آنها را به دو گروه تقسیم کرده اند؛ برای یک گروه، از روش کتاب درمانی استفاده کرده و برای گروه دیگر روش خاصی را به کار نبردند و آنها را در مدت زمانی بین چهار الی ۱۲ هفته تحت نظر قرار دادند. در بعضی از این تحقیقات هم مقایسه بین سه روش درمان با کتاب، مشاوره و درمان حضوری بیماران صورت گرفت. نتایجی که از این تحقیقات به دست آمد نشان داد که کتاب درمانی تاثیر مثبتی روی بهبود افراد داشته و روند بهبود بیمارانی که از این روش استفاده کرده بودند سریع تر از افرادی بود که تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند و برابر با اشخاصی بود که با مشاوره یا به صورت حضوری روان درمانی شده بودند.
انتخاب عاقلانه کتاب های مفید
تمام کتاب های روان شناسی موجود در بازار را نمی توان با یک چوب راند و مدعی شد همه آنها غیرعلمی هستند و تأثیرات مثبت ندکی دارند. برای اینکه بتوانید یک کتاب مناسب انتخاب کنید نکات زیر را درنظر بگیرید:
* * آیا در نگارش کتاب از تحقیقات علمی استفاده شده است؟
کتاب هایی را تهیه کنید که براساس تحقیقات علمی یا براساس اصول «روان شناسی تغییر» نوشته شده باشند. دقت کنید که آیا نویسنده برای صحبت هایش منبع ارائه کرده است یا خیر. تصور نکنید کتاب های علمی و مستند بدون شک متن پیچیده و غیرقابل فهمی دارند؛ بعضی از انواع آنها به زبان ساده و همه فهمی نوشته شده اند.
* * نویسنده آن تا چه حد معتبر است؟
هر شخصی که اعلام کرد متخصص است، به این معنی نیست که صلاحیت کافی دارد. نویسنده این نوع کتاب ها باید روانپزشک، روان شناس یا مشاور باشد.
* * عنوان کتاب چقدر عملی و منطقی است؟
نسبت به کتاب هایی که عنوان جذابی دارند اما وعده هایی می دهند که مشخص است دروغ می گویند، آگاهانه عمل کنید؛ برای مثال نسبت به عنوان های درمان ترس در پنج دقیقه و جلوگیری از شکست در ازدواج در یک هفته، حساس باشید.
این نوع کتاب ها معمولا براساس باورهای شخصی تهیه شده و هیچ گونه مبنای علمی ندارند.
* * باید بدانید مشکل شما چیست؟
اگر از مشکل جدی و مهمی مانند افسردگی شدید، اختلال وسواس یا اسکیزوفرنی رنج می برید، بهترین کار این است که از یک درمان مناسب بهره برده و به این نوع کتاب ها اعتماد نکنید. کتاب های خودآموز به صورت معمول روی مشکلات کوچک و نه چندان شدید تأثیر دارند.
محدودیت های کتاب های خودآموز
باوجود مطالعاتی که به آنها اشاره شد، برای خرید کتاب های روان شناسی خودآموز عجله نکنید؛ این تحقیقات محدودیت هایی دارند که آنها را بیان می کنیم:
* * کوچک بودن تعداد نمونه اندازه گیری:
در این تحقیقات فقط درصد کمی از کتاب های خودآموز مورد بررسی قرار گرفت و حجم بسیاری از کتاب ها نادیده گرفته شد و ممکن است با اندازه گیری در نمونه های بیشتر، نتایج و اثرات متفاوتی به دست آید.
* * مشکلات ساده و کوچک:
در تحقیقات مورد اشاره افرادی مورد بررسی قرار گرفتند که مشکلات ساده ای داشتند (مانند افرادی که ترس خفیفی از صحبت کردن در محافل عمومی داشتند). این نوع مسائل به کمک استراتژی های ساده قابل درمان هستند.
* * نتایج ناهماهنگ:
بهبودی فقط در بخشی از شرکت کنندگان در آزمایش رخ داد و تعدادی از افراد همچنان با مشکل خود مواجه بودند و بسیاری از کسانی که بهبود یافته بودند نیز علائم بیماری آنها به طور کامل از بین رفت.
* * شرایط مطالعه منجر به موفقیت بیشتر شد:
افرادی که در این تحقیق قرار گرفتند به خاطر شرایط تحقیق که توجه آن به کتاب بود، نسبت به افرادی که به طور معمولی یا برای سرگرم بودن در مسافرت کتاب می خوانند کتاب ها را با انگیزه بیشتری مطالعه کرده بودند. درواقع آنها برای کتاب خواندن توشیق شده بودند. این درحالی است که بعضی افراد باوجودی که به این نوع کتاب ها دسترسی دارند اما تمایلی به خواندن آنها ندارند و این افراد هم باید تحت بررسی قرار می گرفتند.
* * درمان ترکیبی:
یک بررسی درمورد شرکت کنندگان نشان داد که آنها به طور میانگین هفته ای ۳۶ دقیقه با مشاوران به شکل حضوری ارتباط داشته اند و این مساله باعث می شود که نتوان به طور واضح مشخص کرد چه میزان از بهبود آنها به خاطر کتاب بوده و چه میزان مربوط به حضور فیزیکی در جلسه های مشاوره.
* * امیدهای کاذب:
بعید است که خواندن این کتاب ها باعث شوند که خواننده به تمام وعده های داده شده در کتاب دست یابد. در شرایطی ممکن است خوانندگان پس از مطالعه با تغییر خاصی مواجه نشده و شکست خورده و ناامید بشوند که به این وضعیت «سندورم امید کاذب» گفته می شود. وقتی که فرد از خود، انتظارهای غیرمنطقی دارد و نمی تواند تغییر خاصی به وجود آورد، سرخورده و غمگین شده و ممکن است تلاش برای ایجاد تغییر را متوقف کند.
حتی درصورتی که این کتاب ها مفید واقع شده و بتوانند مشکلی را برطرف کنند، آنها به اندازه مشاوره حضوری و روان درمانی مفید نخواهند بود. در تحقیقات دیگری تماس با روان شناس و درمانگر در پایین ترین سطح ممکن قرار گرفت و افراد از مشکلات جدی تری مانند افسردگی شدید یا اختلال ترسو اضطراب شدید رنج می بردند.
براساس نتایج این تحقیقات می توان گفت به طور کلی کتاب درمانی نسبت به اینکه هیچ اقدامی نکنید بهتر است اما روان درمانی حضوری و پیگیر بهتر از هر راه حل دیگری است. برخی از این دست کتاب ها از منابع ارزشمندی تهیه شده و برای تغییرت شخصی مفید هستند؛ به ویژه اگر خوانندگان از نکات ساده ای که بیان می شود نیز بهره برده و آنها را به کار ببرند. اما این جمله معروف لاتینی را فراموش نکنید: «خریدار، مراقب باش»!
بیشتر ما وقتی زیاد سردرد بگیریم، معده درد داشته یا حتی سرما خورده باشیم، شال و کلاه می کنیم و همراه دوست و آشنا راهی دکتر می شویم تا دارویی تجویز کند و به ما بگوید چه بخوریم و چه نخوریم تا خوب شویم. اما وقتی روح و روانمان خسته و بیمار باشد کمتر به فکر می افتیم که سراغ دوا و دکتر را بگیریم؛ در این حالت یا اصلا حواسمان نیست که مریض شده ایم یا در بهترین شرایط فکر می کنیم «می روم بازار، چند تا کتاب روان شناسی می خرم و می خوانم تا بهتر شوم». غافل از اینکه گاهی این کتاب ها کمکی که نمی کنند هیچ، بلکه باعث می شوند حال ما بدتر شود.
کتاب های خودآموز چگونه به هدف می رسند؟
نویسندگان این دست از کتاب ها اغلب با وعده های پر آب و تاب و بزرگنمایی بیش از حد شما را به یک نگاه تردیدآمیز دعوت می کنند.
با اطمینان می توان گفت پرفروش ترین نویسنده در این زمینه «آنتونی رابینز» است؛ به عنوان یکی از کتاب های او توجه کنید: «بیداری غول درون: چگونه کنترل مسائل روحی، عاطفی، جسمی و مالی خود را در دست بگیرید!»
تیتر و عنوان کتاب به گونه ای است که آنتونی رابینز را به عنوان یک فرد متخصص و باتجربه در زمینه «روان شناسی تغییر» معرفی می کند ولی در حقیقت وی فاقد هرگونه مدرک رسمی در زمینه مسائل بهداشت روان است!
رابینز ادعاهای جالب دیگری نیز دارد؛ مثلا می تواند هرگونه مشکل روانی را در یک جلسه برطرف کند یا اینکه در پنج دقیقه کاری کند که شخص موردنظر شما، عاشقتان بشود و حتی این توانایی را دارد که به مغز اشخاص مرده زندگی بخشد! (اگر او بتواند این کارها را انجام بدهد، پس خواهد توانست کتاب های بیشتری را به فروش برساند).
حتی نویسندگانی که روان شناس نیز هستند در مواقعی دست به اغراق و مبالغه می زنند. وین دایر، روان شناس و مشاوری است که کتابی دارد با عنوان: «شما به آنچه که می خواهید خواهید رسید زمانی که آن را باور کنید؛ راه تحول شخصی شما».
عنوان کتاب، این وعده را به شما می دهد که «با اعتقاد کامل به هر چیزی می توانید به غیرممکن ترین رویاهای خود دست یافته، موانع را به فرصت تبدیل کرده ، از آشفتگی های روحی و روانی درون خود رها شده و هرروزتان را صرف انجام کارهایی بکنید که آنها را دوست دارید». واقعا کار خوبی است البته اگر بتوان به این اهداف رسید. به این نکته که خریداران این کتاب ها چه میزان باید وقت، پول و تلاش خود را صرف کنند تا به این هدف برسند هیچ اشاره ای نشده و فقط امید افراد را افزایش می دهد اما نکته قابل توجه این است که چه تعدادی از افراد درمورد توانایی های خود برای رسیدن به اهداف آگاهی دارند.
آیا این کتاب ها تاثیر دارند؟
البته تعدادی از محققان مطالعات مفیدی درمورد اثر و کارایی کتاب های خودیار انجام داده اند که از این روش با عنوان «کتاب درمانی» نام برده می شود.
محققان برای رسیدن مراجعه کنندگانی که معمولا با مشکل خاصی مانند افسردگی، ترس از چاقی و اضطراب مواجه بودند، آنها را به دو گروه تقسیم کرده اند؛ برای یک گروه، از روش کتاب درمانی استفاده کرده و برای گروه دیگر روش خاصی را به کار نبردند و آنها را در مدت زمانی بین چهار الی ۱۲ هفته تحت نظر قرار دادند. در بعضی از این تحقیقات هم مقایسه بین سه روش درمان با کتاب، مشاوره و درمان حضوری بیماران صورت گرفت. نتایجی که از این تحقیقات به دست آمد نشان داد که کتاب درمانی تاثیر مثبتی روی بهبود افراد داشته و روند بهبود بیمارانی که از این روش استفاده کرده بودند سریع تر از افرادی بود که تحت هیچ درمانی قرار نگرفتند و برابر با اشخاصی بود که با مشاوره یا به صورت حضوری روان درمانی شده بودند.
انتخاب عاقلانه کتاب های مفید
تمام کتاب های روان شناسی موجود در بازار را نمی توان با یک چوب راند و مدعی شد همه آنها غیرعلمی هستند و تأثیرات مثبت ندکی دارند. برای اینکه بتوانید یک کتاب مناسب انتخاب کنید نکات زیر را درنظر بگیرید:
* * آیا در نگارش کتاب از تحقیقات علمی استفاده شده است؟
کتاب هایی را تهیه کنید که براساس تحقیقات علمی یا براساس اصول «روان شناسی تغییر» نوشته شده باشند. دقت کنید که آیا نویسنده برای صحبت هایش منبع ارائه کرده است یا خیر. تصور نکنید کتاب های علمی و مستند بدون شک متن پیچیده و غیرقابل فهمی دارند؛ بعضی از انواع آنها به زبان ساده و همه فهمی نوشته شده اند.
* * نویسنده آن تا چه حد معتبر است؟
هر شخصی که اعلام کرد متخصص است، به این معنی نیست که صلاحیت کافی دارد. نویسنده این نوع کتاب ها باید روانپزشک، روان شناس یا مشاور باشد.
* * عنوان کتاب چقدر عملی و منطقی است؟
نسبت به کتاب هایی که عنوان جذابی دارند اما وعده هایی می دهند که مشخص است دروغ می گویند، آگاهانه عمل کنید؛ برای مثال نسبت به عنوان های درمان ترس در پنج دقیقه و جلوگیری از شکست در ازدواج در یک هفته، حساس باشید.
این نوع کتاب ها معمولا براساس باورهای شخصی تهیه شده و هیچ گونه مبنای علمی ندارند.
* * باید بدانید مشکل شما چیست؟
اگر از مشکل جدی و مهمی مانند افسردگی شدید، اختلال وسواس یا اسکیزوفرنی رنج می برید، بهترین کار این است که از یک درمان مناسب بهره برده و به این نوع کتاب ها اعتماد نکنید. کتاب های خودآموز به صورت معمول روی مشکلات کوچک و نه چندان شدید تأثیر دارند.
محدودیت های کتاب های خودآموز
باوجود مطالعاتی که به آنها اشاره شد، برای خرید کتاب های روان شناسی خودآموز عجله نکنید؛ این تحقیقات محدودیت هایی دارند که آنها را بیان می کنیم:
* * کوچک بودن تعداد نمونه اندازه گیری:
در این تحقیقات فقط درصد کمی از کتاب های خودآموز مورد بررسی قرار گرفت و حجم بسیاری از کتاب ها نادیده گرفته شد و ممکن است با اندازه گیری در نمونه های بیشتر، نتایج و اثرات متفاوتی به دست آید.
* * مشکلات ساده و کوچک:
در تحقیقات مورد اشاره افرادی مورد بررسی قرار گرفتند که مشکلات ساده ای داشتند (مانند افرادی که ترس خفیفی از صحبت کردن در محافل عمومی داشتند). این نوع مسائل به کمک استراتژی های ساده قابل درمان هستند.
* * نتایج ناهماهنگ:
بهبودی فقط در بخشی از شرکت کنندگان در آزمایش رخ داد و تعدادی از افراد همچنان با مشکل خود مواجه بودند و بسیاری از کسانی که بهبود یافته بودند نیز علائم بیماری آنها به طور کامل از بین رفت.
* * شرایط مطالعه منجر به موفقیت بیشتر شد:
افرادی که در این تحقیق قرار گرفتند به خاطر شرایط تحقیق که توجه آن به کتاب بود، نسبت به افرادی که به طور معمولی یا برای سرگرم بودن در مسافرت کتاب می خوانند کتاب ها را با انگیزه بیشتری مطالعه کرده بودند. درواقع آنها برای کتاب خواندن توشیق شده بودند. این درحالی است که بعضی افراد باوجودی که به این نوع کتاب ها دسترسی دارند اما تمایلی به خواندن آنها ندارند و این افراد هم باید تحت بررسی قرار می گرفتند.
* * درمان ترکیبی:
یک بررسی درمورد شرکت کنندگان نشان داد که آنها به طور میانگین هفته ای ۳۶ دقیقه با مشاوران به شکل حضوری ارتباط داشته اند و این مساله باعث می شود که نتوان به طور واضح مشخص کرد چه میزان از بهبود آنها به خاطر کتاب بوده و چه میزان مربوط به حضور فیزیکی در جلسه های مشاوره.
* * امیدهای کاذب:
بعید است که خواندن این کتاب ها باعث شوند که خواننده به تمام وعده های داده شده در کتاب دست یابد. در شرایطی ممکن است خوانندگان پس از مطالعه با تغییر خاصی مواجه نشده و شکست خورده و ناامید بشوند که به این وضعیت «سندورم امید کاذب» گفته می شود. وقتی که فرد از خود، انتظارهای غیرمنطقی دارد و نمی تواند تغییر خاصی به وجود آورد، سرخورده و غمگین شده و ممکن است تلاش برای ایجاد تغییر را متوقف کند.
حتی درصورتی که این کتاب ها مفید واقع شده و بتوانند مشکلی را برطرف کنند، آنها به اندازه مشاوره حضوری و روان درمانی مفید نخواهند بود. در تحقیقات دیگری تماس با روان شناس و درمانگر در پایین ترین سطح ممکن قرار گرفت و افراد از مشکلات جدی تری مانند افسردگی شدید یا اختلال ترسو اضطراب شدید رنج می بردند.
براساس نتایج این تحقیقات می توان گفت به طور کلی کتاب درمانی نسبت به اینکه هیچ اقدامی نکنید بهتر است اما روان درمانی حضوری و پیگیر بهتر از هر راه حل دیگری است. برخی از این دست کتاب ها از منابع ارزشمندی تهیه شده و برای تغییرت شخصی مفید هستند؛ به ویژه اگر خوانندگان از نکات ساده ای که بیان می شود نیز بهره برده و آنها را به کار ببرند. اما این جمله معروف لاتینی را فراموش نکنید: «خریدار، مراقب باش»!
باز نشر: مجله اینترنتی Bartarinha.ir
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر