سردرگمی سیستم ایمنی و رنجی به نام ام‌اس

برترین‌ها: ام اس، بیماری که چند سالی است به عنوان بیماری قرن شناخته شده و کاری هم به سن و سال ندارد و ممکن است هر فردی را در هر سن و در هر جنسیتی درگیر کند. به مناسبت روز جهانی این بیماری قصد داریم تا درمورد این بیماری با شما صحبت کنیم.

سیستم ایمنی بدن، در واقع پلیس بدن ماست. این پلیس وظیفه دارد در برابر میکروب‌ها و عوامل بیرونی که عملکرد بدن را به خطر می‌اندازد، از ما محافظت کند؛ اما گاهی پلیس بدن ما دچار سردرگمی شده، به بافت‌ها و سلول‌های خودی حمله می‌کند. این ناهنجاری که اختلال خودایمنی نام دارد، با توجه به نوع آسیبی که وارد کند، منجر به اختلالات مختلفی می شود. یکی از انواع این اختلالات، بیماری ام‌اس است.

بیماری ام‌اس چیست؟

ام‌اس مخفف مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) است. در بیماری ام‌اس سیستم ایمنی بدن، به سیستم عصبی حمله می‌کند. سلول‌های عصبی ما پوششی دارند که غلاف میلین نام دارد. غلاف میلین به انتقال پیام بین سلول‌های عصبی کمک می‌کند، اما در بیماری ام‌اس غلاف میلین توسط دستگاه ایمنی تخریب می‌شود.

این تخریب می‌تواند تخریب سطحی قابل ترمیم یا تخریب کامل غلاف میلین باشد. به‌همین دلیل است که بیماری ام‌اس، طیف گسترده‌ای از علائم دارد و روند پیشرفت بیماری ام‌اس در هر بیمار، متفاوت است. در بعضی از بیماران روند بیماری ام‌اس ثابت می­‌ماند و در بعضی به‌مرور پیشرفت می­‌کند.

وجود ۷۰هزار مبتلا به ام‌اس در ایران

رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت با اشاره به اقدامات انجام‌شده از سوی وزارت بهداشت در حوزه بیماری ام‌اس، گفت: طی دهه‌های اخیر شیوع بیماری ام‌اس در کشور به‌خصوص در مناطق شهری افزایش یافته است. بر اساس آمار ثبت شده در سامانه بیماران خاص معاونت درمان وزارت بهداشت تا امروز تعداد ۷۰۰۰۰ بیمار مبتلا به ام اس در کشور برآورد شده است.

وی با بیان اینکه شیوع بیماری ام‌اس همچنان با نسبتی ۲.۵ برابری در زنان بیش از مردان بوده و بیشتر در سنین ۲۰ تا ۴۵ سال است، گفت: متوسط شیوع این بیماری بر اساس آمارهای جهانی به میزان ۱۱۲ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده و میزان بروز آن نیز ۵.۲ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. البته این نسبت در کشورهای مختلف متفاوت است.

انواع مختلف ام‌اس

انواع بیماری "ام اس" براساس شدت و دوره‌های عود به ۴ طبقه تقسیم می‌شوند که نوع اول آن نوع فعال و فروکش‌کننده نامیده می‌شود که در این مرحله بیماری همچون اتشفشان فوران و سپس فروکش می‌کند.

نوع دوم این بیماری پیشرونده اولیه است و نوع سوم آن به عنوان پیشرونده ثانویه و نوع چهارم آن تحت عنوان پیشرونده و عود کننده شناسایی شده که مرحله آخر آن بدترین نوع این بیماری است.

۹۵ درصد از مبتلایان به بیماری "ام اس" درگیر نوع اول این بیماری هستند و ۵ تا ۱۰ درصد از کل بیماران ام اس جزو بیماری‌های پیشرونده هستند که متاسفانه زمانیکه دچار حمله "ام اس" می‌شوند این علائم بیماری با آن‌ها باقی و تا سال‌های بعدی و یا تا چند ماه دیگر که دچار حمله بعدی ام اس می‌شوند به علائم قبلی اضافه و به در نهایت منجر به معلولیت در آن‌ها می‌شود.

از علائم این بیماری می توان به کاهش حافظه و ضعف تمرکز، بی‌حسی و مور مور شدن مداوم در اندام‌ها یا صورت، تاری دید، دوبینی، عدم تعادل و هماهنگی در راه رفتن را نام برد.

علائم بیماری ام‌اس چیست؟

همان‌طور که گفتیم علائم ام‌اس گسترده بوده و بسته به ناحیه‌ تخریب‌شده و میزان تخریب متغیر است. یک بیمار ام‌اس ممکن است فقط خستگی و بی‌حسی را تجربه کند و در یک بیمار دیگر، علائم تا اختلال جدی حرکتی پیش برود. شایع‌ترین نشانه‌های ام‌اس این موارد هستند:

• نشانه‌های مربوط به چشم مثل تاری دید و دوبینی
• سرگیجه، عدم تعادل و اختلال در راه رفتن
• اسپاسم عضلانی یا دردهای شدید و بی‌دلیل عضله
• بی‌حسی، خواب‌رفتگی و ضعف عضلات
• احساس خستگی
• تشنج، سردرد، ریزش مو، خارش
• اختلالات کارکرد جنسی، دستگاه گوارش و مثانه
• اختلالات احساسی، شناختی و حافظه
• افسردگی
• همچنین اختلالات با شیوع کم‌تر شامل اختلال در صحبت کردن و اختلال تنفسی

البته این علائم باید مستمر اتفاق بیفتند و حداقل تا ۲۴ ساعت ادامه داشته باشند. در این صورت حتماً باید به پزشک‌مان مراجعه کنیم. مشاهده‌ی صرف این نشانه‌ها به معنی این نیست که صد درصد مبتلا به بیماری ام‌اس هستیم. گاهی این علائم در افراد سالم هم دیده می‌شود. پس بهترین کار این است که نشانه‌های ام‌اس را جدی بگیریم، اما خودمان نبریم و ندوزیم، بلکه به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم.

علائم نادرتر ام‌اس

در حالی که علائم بالا شایع‌ترین علائم ام‌اس هستند، اما این بیماری بر روی هر فرد تأثیرات متفاوتی می‌گذارد. علائم نادرتر ام‌اس به صورت زیر هستند؛

• مشکلات گفتاری
• تشنج
• کاهش یا از دست دادن شنوایی
• مشکلات بلع
• لرزش
• مشکلات تنفسی
• خارش
• سردرد

تشخیص ام‌اس چگونه است؟

تشخیص این بیماری باید فقط توسط متخصصین مغز و اعصاب (نورولوژیست) انجام شود. وقتی به پزشک مراجعه می‌کنیم و نشانه‌های ام‌اس را با او در میان می‌گذاریم، بعد از معاینه، پزشک آزمایش‌های تشخیصی تکمیلی درخواست می‌کند تا از تشخیص ام‌اس مطمئن شود. تشخیص این که علائم مربوط به بیماری ام‌اس است یا بیماری‌های دیگر گاهی سخت است و نیاز به آزمایش‌های مختلفی دارد. گاهی تشخیص قطعی ممکن است ماه‌ها طول بکشد که در این صورت، لازم است صبور و پیگیر باشیم.

درمان ام‌اس چطور انجام می‌شود؟

بعد از تشخیص ام‌اس باید به پزشکمان اعتماد کنیم و یک روند درمانی مستمر را زیر نظر او آغاز کنیم. داروهای درمان ام‌اس در سال‌های اخیر به طرز چشمگیری پیشرفت کرده‌اند و در صورت ابتلا به بیماری ام‌اس، دیگر جای نگرانی نیست. درمان‌های مختلفی با توجه به نوع بیماری برای درمان ام‌اس وجود دارد. با پیشرفت علم داروهای خوراکی هم در کنار داروهای تزریقی برای درمان ام‌اس به کار می‌روند که روند درمان را چه از نظر تمایل به مصرف و چه از نظر اثر­بخشی، مؤثرتر می‌کنند.

برای درمان ام‌اس لازم است تا‌ حدی سبک زندگی را تغییر داد. تغییر سبک زندگی در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند به کند شدن روند بیماری ام‌اس کمک کند. پس در روند درمان ام‌اس این موارد باید رعایت شود:

• دوری از استرس و کار زیاد
• پرهیز از دخانیات
• ورزش سبک و منظمی که باعث خستگی‌ نشود.
• داشتن یک رژیم متعادل (رژیم متعادل، رژیمی است که چربی، پروتئین و کربوهیدرات آن متناسب باشد.)
• خوردن بیشتر مواد دارای آنتی‌اکسیدان مانند میوه و سبزیجات تازه
• حفظ متعادل سطح ویتامین D خون‌
• حفظ روحیه و اعتماد به پزشک معالج

کنترل علائم ام‌اس

اگرچه زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس قرار دارند، بیشتر علائم این بیماری که در هر دو جنس تجربه می‌شوند، یکسان هستند. به نظر می‌رسد تفاوت‌های اصلی در علائم، تحت تأثیر سطح هورمون قرار دارند. مهم نیست که نشانه‌های بیماری ام اس چیست، گام‌هایی وجود دارد که می‌توان با انجام دادن آنها به مدیریت علائم و احساس بهتر کمک کرد. این گام‌ها شامل دنبال کردن رژیم غذایی مناسب، ورزش، اجتناب از سیگار کشیدن و استفاده از درمان بلندمدت دارویی ام اس می‌شود. مشورت با پزشک می‌تواند در قالب راهنمایی در مورد تغییرات سبک زندگی و درمان‌هایی که می‌توانند در مدیریت علائم بیماری کمک کند و باعث ایجاد حس بهتر گردد، مفید هستند.

نکته‌ی پایانی

ام‌اس یک بیماری خود ایمنی است که به طور تصادفی بر قسمت‌هایی از سیستم اعصاب مرکزی تأثیر می‌گذارد و در نتیجه علائم جسمی، شناختی و عاطفی غیرقابل پیش‌بینی را ایجاد می‌کند.

اگرچه این بیماری بیشتر از مردان بر زنان تأثیر می‌گذارد، اما معمولا علائم مشابهی ایجاد می‌کند. با این حال، زنان ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، مانند مواردی که در دوران قاعدگی یا یائسگی اتفاق می‌افتد، در علائم خود تغییراتی را مشاهده کنند.

هیچ درمانی برای بیماری ام‌اس وجود ندارد، اما داروهای مختلف و روش‌های درمانی مکمل به طور معمول می‌توانند به مدیریت علائم یا حتی کند شدن روند پیشرفت بیماری کمک کنند.

هرکسی که علائم نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کند برای تشخیص درست باید به پزشک مراجعه کند.