نخستین‌های ماه +عکس

ایسنا: در زمان جنگ سرد (۱۹۹۱-۱۹۴۷ میلادی) رقابت شدیدی در حوزه فضا بین اتحاد جماهیر شوروی سابق و آمریکا وجود داشت، اما شوروی موفق شد با انجام مأموریت بدون سرنشین به ماه از رقیب خود پیشی بگیرد.

اتحاد جماهیر شوروی / روسیه

شوروی در قالب برنامه لونا (Luna Program) اکتشافات در قمر زمین را آغاز کرد؛ در پی سه مأموریت بدون نام و ناموفق در سال ۱۹۵۸ میلادی، این کشور با انجام سه مأموریت موفق در سال ۱۹۵۹ میلادی به عنوان پیشتاز اکتشافات در ماه شناخته شد.

نخستین فضاپیمایی که موفق به فرار از گرانش زمین و پرواز در اطراف ماه شد لونا-۱ نام دارد؛ لونا-۲ نیز نخستین کاوشگری بود که بر سطح ماه فرود آمد و نخستین تصاویر از بخش دور ماه نیز در مأموریت لونا-۳ تهیه شدند.

نخستین فضاپیمایی که فرود نرم و کنترل شده‌ای را بر سطح ماه تجربه کرد، لونا-۹ و نخستین کاوشگر بدون سرنشین که در مدار ماه به چرخش درآمد، لونا-۱۰ بودند که هر دو مأموریت در سال ۱۹۶۶ انجام شدند.

جمع آوری نمونه‌های سنگ و خاک و بازگرداندن به زمین نیز طی سه مأموریت لونا-۱۶ در سال ۱۹۷۰ میلادی، لونا-۲۰ در سال ۱۹۷۲ میلادی و لونا-۲۴ در سال ۱۹۷۶ میلادی انجام شدند که در مجموع ۰.۳ کیلوگرم نمونه جمع‌آوری و به زمین منتقل شد.

دو ماهنورد رباتیک پیشگام نیز در قالب برنامه لونوخود (Lunokhod Program) بر سطح ماه فرود آمدند.

ماهنورد Lunokhod۱ نخستین سطح‌نورد فضایی جهان محسوب می‌شود که در سال ۱۹۷۰ میلادی بر سطح ماه فرود آمد و Lunokhod۲ که مدل پیشرفته‌تری محسوب می‌شد، در سال ۱۹۷۳ راهی ماه شد؛ همچنین ماهنورد Lunokhod۳ در سال ۱۹۷۷ طراحی شد، اما بدلیل کمبود بودجه هرگز به فضا پرتاب نشد.

پس از جدا شدن روسیه از اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ میلادی، برنامه فضایی این کشور تحت نظارت آژانس فضایی فدرال روسیه «روسکاسموس» پیگیری شد.

برنامه اکتشافی روسیه در ماه با مأموریت Luna-Glob ادامه پیدا کرد؛ این مأموریت بر اساس طرحی مربوط به سال ۱۹۹۷ میلادی برنامه‌ریزی شد که شامل پرتاب یک مدارگرد به ماه تا سال ۲۰۱۲ میلادی بود؛ این مأموریت ابتدا به سال ۲۰۱۴ و سپس ۲۰۱۵ موکول شد و در نهایت بازه زمانی ۲۰۱۶ میلادی برای انجام این مأموریت در نظر گرفته شد.

روسیه قصد دارد پس از انجام مأموریت Luna-Glob، ساخت پایگاه رباتیک دائم بر سطح ماه را آغاز کند.

ایالات متحده آمریکا

آمریکا که در حوزه اکتشافات در ماه حدود هفت سال از رقیب خود عقب مانده بود، در قالب برنامه سرویر (Surveyor Program) آزمایشگاه پیشرانه جت، نخستین کاوشگر بدون سرنشین خود را چهار ماه پس از مأموریت لونا-۹ شوروی در سال ۱۹۶۶ میلادی راهی ماه کرد.

برای جبران عقب‌ماندگی در این بخش، بطور همزمان برنامه آپولو (Apollo Program) برای سفر سرنشین‌دار به ماه با جدیت پیگیری می‌شد؛ این برنامه از سال ۱۹۶۱ آغاز و تا ۱۹۷۲ میلادی ادامه داشت.

برجسته‌ترین دستاورد در برنامه آپولو، گام نهادن نخستین انسان بر سطح ماه بود؛ «نیل آرمسترانگ» به همراه «باز آلدرین» و «مایکل کالینز» در ۲۰ جولای ۱۹۶۹ میلادی در قالب مأموریت آپولو ۱۱ راهی ماه شدند و «آرمسترانگ» بعنوان نخستین انسان بر ماه قدم گذاشت.

بجز مأموریت آپولو ۱۱، پنج مأموریت دیگر در قالب برنامه آپولو انجام شد؛ در مجموع طی شش مأموریت سرنشین‌دار به ماه تا دسامبر ۱۹۷۲ میلادی، ۱۲ فضانورد بر ماه قدم نهادند.

در سال ۱۹۹۴ میلادی ناسا با همکاری وزارت دفاع، فضاپیمای Clementine را به مدار ماه ارسال کرد؛ در این مأموریت نخستین نقشه توپوگرافی از قمر زمین و نخستین تصاویر چند طیفی از سطح ماه تهیه شدند.

اکتشافات در ماه با مأموریت Lunar Prospector ناسا در سال ۱۹۹۸ ادامه پیدا کرد؛ همچنین دو فضاپیمای GRAIL در دسامبر ۲۰۱۱ و ژانویه ۲۰۱۲ به مدار ماه پرتاب شدند که پس از اتمام مأموریت در دسامبر ۲۰۱۲ به سطح ماه برخورد کردند.

در حال حاضر برخلاف تمایل روسیه و چین به انجام سفر سرنشین‌دار به ماه، ناسا تمایلی به تکرار این مأموریت نداشته و تمرکز اصلی برنامه بلند مدت فضایی خود را بر روی مأموریت سرنشین‌دار به مقاصد دورتر از جمله سفر به یک سیارک یا مریخ قرار داده است؛ این کشور همچنین برنامه‌ای برای ساخت پایگاه فضایی بر سطح ماه تا سال ۲۰۲۴ میلادی دارد.

ژاپن

در سال ۱۹۹۰ میلادی محققان ژاپنی با پرتاب فضاپیمای Hiten، نام خود را بعنوان سومین کشور که موفق به ارسال کاوشگر به مدار ماه شد، ثبت کردند.

این فضاپیما در مدار ماه، مدارگرد کوچک‌تری به نام Hagoromo را رها کرد، اما فرستنده مدارگرد دچار نقص عملکرد شد که این مسئله مانع از انجام مطالعات علمی در ادامه مأموریت شد.

مأموریت SELENE با نام مستعار Kaguya دومین فضاپیمای مدارگرد ژاپن محسوب می‌شود؛ این مدارگرد مجهز به یک دوربین ویدئویی با کیفیت بالا و دو ماهواره کوچک فرستنده رادیویی بود.

آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن (JAXA) طی سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ میلادی در این مأموریت، داده های ژئوفیزیک را از ماه جمع آوری و نخستین فیلم های ویدئویی با کیفیت بسیار بالای خارج از مدار زمین را تهیه کرد.

آژانس فضایی اروپا

فضاپیمای SMART-۱ در سال ۲۰۰۴ میلادی توسط محققان آژانس فضایی اروپا (ESA) به فضا پرتاب شد و در مدار ماه قرار گرفت؛ در این مأموریت نخستین بررسی دقیق از عناصر شیمیایی در سطح ماه انجام شد.

هند

نخستین مأموریت اکتشافی هند در ماه Chandrayaan-۱ بود که شامل یک مدارگرد و یک برخورد کننده بود که در سال ۲۰۰۸ میلادی به فضا پرتاب شدند؛ در این مأموریت نقشه زمین‌شناسی، کانی‌شناسی و شیمیایی با وضوح بسیار بالا از سطح ماه تهیه شد و وجود مولکول های آب در خاک ماه را تأیید کرد.

مأموریت Chandrayaan-۲ نیز شامل یک مدارگرد و ماهنورد است که سال ۲۰۱۷ میلادی به ماه پرتاب خواهد شد؛ محققان این کشور امیدوارند تا سال ۲۰۲۰ میلادی بتوانند فضانوردی را به ماه ارسال کنند.

چین

کشور چین برنامه اکتشافات در ماه را در قالب برنامه چانگه (Chang'e Program) و با پرتاب کاوشگری با نام Chang'e-۱ در سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز کرد؛ این کاوشگر پس از اتمام مأموریت با هدایت تیم کنترل‌کننده زمینی به سطح ماه برخورد کرد.

کاوشگر Chang'e-۲ نیز سه سال بعد (سال ۲۰۱۰) پرتاب شد و پس از چرخش در مدار ماه، راهی مأموریت در عمق فضا برای بررسی یک سیارک شد؛ پیش‌بینی می‌شود که این کاوشگر تاکنون بیش از ۳۰۰ میلیون کیلومتر از زمین فاصله گرفته باشد که طولانی‌ترین سفر یک فضاپیمای چین محسوب می‌شود.

چین در دور جدید توسعه برنامه فضایی خود و در قالب مأموریت Chang'e-۳، نخستین ماهنورد این کشور را برای انجام تحقیقات بر سطح ماه به فضا پرتاب کرده است.

ماهنورد «Jadde Rabbit» یا «یوتو» روز یکشنبه اول نوامبر ۲۰۱۳ میلادی (۱۰ آذر ۹۲) توسط موشک لانگ مارچ-۳B به فضا پرتاب شد که در حال حاضر در مدار ماه قرار داشته و تا اواسط دسامبر بر سطح قمر زمین فرود خواهد آمد.

چین در کنار توسعه برنامه چانگه امیدوار است که بین سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ میلادی موفق به فرستادن فضانورد به ماه شود.