آیا انتقال بو با تلویزیون ممکن خواهد شد؟

مجله همشهری سرنخ: گروهی از دانشمندان ژاپنی نوع خاصی از تلویزیون را ساخته اند که می توانید با استفاده از آن بوهای مختلف را حس کنید. آنها اسم این دستگاه جدید را «تلویزیون بودار» یا Smell-O-Vision گذاشته اند. ایده ساخت چنین وسیله ای از یک برنامه تلویزیونی بیرون آمده که حدود ۵۰ سال پیش زاده شده اما بارها شکست خورده بود.

اولین بار که ایده بوییدن فیلم به ذهن بشر رسید، به سال ها پیش بر می گردد. در سال ۱۹۸۶ میلادی، جک کاردیف، کارگردان سینما اعلام کرد که فیلم جدیدش ویژگی های خاصی دارد که آن را از بقیه فیلم های سینمایی متمایز می کند. او اسم فیلمش را «بوی راز آلود» گذاشته بود که البته بعدها به نام «تعطیلات در اسپانیا» تغییر کرد.

این نخستین فیلم در تاریخ بود که تماشاگران می توانستند در صحنه های خاص و دراماتیک فیلم، بوی مربوط به آن صحنه را استشمام کنند. در این سیستم خاص، زمانی که هر کدام از صحنه های فیلم نمایش داده می شد، منبع های اسانس بوی خاصی را در فضا پخش می کردند.

هر چند این ایده خلاقانه چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی منتقدان چنین بوهایی را از دلایل ضعف فیلم دانستند اما کارگردان نمایش تا مدت ها از این ایده خاص دفاع می کرد و می گفت: «من سال ها چنین ایده ای را در ذهن داشتم که از بو در فیلم هایم استفاده کنم. اگر امروز نتیجه خوبی از کارم نگرفته ام به خاطر این است که عطرها شیمیایی و ساختگی هستند اما بالاخره روزی می رسد که آدم ها از چنین سیستمی استفاده کنند.»

اولین تلویزیون بودار جهان

در سال ۱۹۳۹ میلادی طرح بلندپروازانه ای مطرح شد که بوییدن فیلم را امکان پذیر می کرد. ایده «اسمل ویزیون» که در نمایشگاه بین المللی نیویورک ارائه شد، در واقع از صندلی هایی تشکیل شده بود که به بسته های عطر مجهز بودند. این بسته ها به یک زمان سنج متصل شده بودند که در زمان های خاصی از فیلم، محفظه اش باز می شد و بوی مربوط به آن فضا را به بینی بیننده می رساند.

این ایده البته هیچ وقت پیاده نشد تا این که حدود ۶۰ سال بعد یک فیلمساز آمریکایی به فکر پخش کردن بوی فیلم در سالن های سینما افتاد. فیلم «بوی راز آلود» اولین و آخرین فیلم بودار جهان لقب گرفت که در فوریه ۱۹۶۰ در سینماهای مطرح آن زمان در سه شهر بزرگ نیویورک، لس آنجلس و شیکاگو روی پرده رفت. در تبلیغات این فیلم جنجالی به تاریخچه فیلمسازی اشاره شده بود و سازندگان آن فکر می کردند که انقلابی در دنیای فیلمسازی به پا خواهند کرد.

آنها سعی کرده بودند با توجه به امکانات آن زمان، حس دقیقی از اتفاقات درون فیلم را به تماشاچی منتقل کنند، به همین دلیل در بسیاری از موارد به جای این که سراغ عطرها و اسانس های آشنا بروند، مواد بودار و خاص را در بعضی محفظه ها قرار داده بودند. برای مثال در یکی از صحنه های فیلم که هنرپیشه مشغول کشیدن پیپ است، عطر نوعی تنباکوی غلیظ در هوا پخش می شد.

پیش از این که این فیلم روی پرده نمایش قرار بگیرد، منتقدان درباره این انقلاب بزرگ دنیای فیلمسازی نظرات مثبتی نوشتند، از جمله «ریچارد دنیسون» از نیویورک تایمز و «ارل ویلسون» ستون نویس مطرح آن زمان نوشته بودند که «این فناوری می تواند هر بویی را که شما اراده داشته باشید به مشام برساند.» اما نتیجه ای که به دست آمد چندان مطلوب نبود. مکانیزمی که برای این سیستم طراحی شده بود، درست کار نکرد.

آن طوری که مجله «ورایتی» در آن زمان نوشت: «خیلی از کسانی که در بالکن نشسته بودند، نتوانستند بو را تشخیص بدهند و این طور به نظر می رسید که چند ثانیه بعد از نمایش یک صحنه خاص، بوی آن را فهمیده بودند. در بقیه بخش های سالن نمایش هم وضع خوبی برقرار نبود. کسانی که در بخش های دیگر نشسته بودند، همین بوی اندک را هم نتوانستند به خوبی حس کنند و باید مدت ها به طور عمیق نفس می کشیدند تا همه چیز واضح شود.

تکنسین های متخصص این مشکل را برای اکران های بعدی رفع کردند اما دیگر خیلی دیر شده بود چون منتقدان و آدم مشهورهایی که آن روز دعوت شده بودند، علیه این فیلم و مشکلاتش مطلب نوشتند. کار آنها باعث شد که فیلم بودار، هنوز پخش نشده، زمین بخورد. کارگردانی که این فیلم را کارگردانی کرده بود تا چندین سال از نظرها پنهان بود و عاقبت حدود ۲۰ سال بعد، آخرین فیلمش را کارگردانی کرد.»

پخش بو با امواج تلویزیونی

با وجود شکست خوردن پروژه فیلم بودار، تکرار چنین تجربه ای همیشه مطرح می شد و کسانی دوست داشتند آن را دوباره تجربه کنند. در سال ۱۹۶۵ میلادی یعنی حدود ۵ سال بعد از اکران آن فیلم عجیب، یکی از برنامه های شبکه BBC که به مناسبت اول آوریل (روز دروغ بزرگ که تقریبا شبیه دروغ سیزده است) پخش شده بود، با یک استاد دانشگاه در این باره مصاحبه کرد. آقای پرفسور در گفتگو تاکید کرده بود که یک وسیله خاص به نام «اسملوویزیون» را اختراع کرده است. این اختراع خاص می توانست بوهایی را که در استودیو وجود دارند از طریق امواج به تلویزیون های معمولی برساند و آنها دقیقا بوهایی را که در تلویزیون احساس می شود، حس کنند.

او بعد از این اتفاق، در همان محیط استودیو، قهوه دم کرده و حتی پیاز هم خرد کرد، البته واضح است که این یک برنامه فکاهی بود که می خواست دروغ یکم آوریل را به شکلی جذاب پخش کند اما بینندگان گوش شان به این حرف ها بدهکار نبود.

عده ای از تماشاچی های پروپاقرص اما خیال پرداز در همان زمان با استودیو تماس گرفته و تاکید کرده بودند که توانسته اند بوی قهوه را حس کنند. عده ای دیگر هم به خاطر مشکل حساسیت شان نسبت به پیاز از شبکه شکایت کرده و گفته بودند که بوی پیاز باعث شده حساسیت شان دوباره عود کند.

نمایشگرهای ژاپنی با بوی سوسیس

عده ای از محققان ژاپنی در دانشگاه کشاورزی و فناوری توکیو بعد از سال ها تلاش کردند تا یک بار دیگر ایده تلویزیون بودار را به چالش بکشند. آنها نوع خاصی از صفحات نمایشگر را اختراع کردند که بینی و قوه بویایی انسان ها را به چالش می کشید. این ایده خلاقانه که با فناوری های جدید ساخته شده، طوری طرح ریزی شده که هر بخش از آن یک بوی خاص را پخش کند و در نسخه آزمایشی آن خیلی از بوهای عادی و غیرعادی که در اطراف مان داریم هم به مشام می رسد.

در یکی از فیلم های آزمایشی این محققان، مقداری سوسیس به نمایش در آمده که کنارش وسایل دیگری قرار داده شده اند. نکته جالب در این اختراع خاص آن است که بو دقیقا از داخل همان سوسیس بیرون می آید و اگر بینی تان را به بخش های دیگر نمایشگر نزدیک کنید، بو ضعیف تر می شود.

این نمایشگر پیشرفته در اصل از یک نمایشگر و یک حسگر اضافه تشکیل شده است. حسگر دومی، موقعیت سر را نسبت به بخش های مختلف نمایشگر تشخیص داده و بو را در مناطقی که نیاز هست آزاد می کند. در داخل خود نمایشگر چهار فن جاسازی شده که اسانس های عطر را از محفظه مخصوص آزاد کرده و به سمت محلی که بینی قرار گرفته، آزاد می کند.

هنوز برنامه دقیقی درباره تولید انبوه این محصول یا قیمت آن اعلام نشده اما یکی از منتقدان که درباره این دستگاه مقاله ای منتشر کرده، امیدوار است به زودی امکاناتی فراهم بشود تا بتوانیم بوی سریال ها و برنامه های عادی تلویزیون را دقیقا حس کنیم.

واقعیت مجازی بودار

گروهی از محققان ماجراجو در شرکت «فیل ریل» می گویند که در دوران جدید که سیستم های واقعیت مجازی به راه افتاده، بو کشیدن اتفاقاتی که در اطراف مان می افتد اصلا موضوع عجیب یا تازه ای نیست. آنها یک ماسک بلوتوثی اختراع کرده اند که در کنار هدست واقعیت مجازی روی صورت شما قرار می گیرد و در هر مرحله ای از بازی یا فیلم، بوهای خاصتی را آزاد می کند. البته تنها کار این ماسک عجیب، آزاد کردن اسانس های بودار نیست. ماسک بلوتوث به گرم کننده، کولرهای کوچک، یک موتور لرزاننده و میکروفن کوچک هم مجهز شده تا هر اتفاقی در تصویر پخش شده روی هدست افتاد، حس مشابه آن را روی صورت بازیکن پیاده کند.

این بوها از کارتریج های عطر قابل تعویض بیرون می زنند و پردازنده دستگاه بنا بر تصویری که روی نمایشگر به تصویر در آمده، تعیین می کند که یکی از بوهای اقیانوس، جنگل، آتش، علف، گل و فلز را بیرون بدهد.

یکی از کسانی که به طور آزمایشی از این دستگاه استفاده کرده می گوید: «این سیستم کاملا دید شما را در اختیار می گیرد به طوری که به جز تصویر روبرو و اطراف تان که به صورت مجازی ساخته شده هیچ چیزی نمی بینید و حسی که ماسک کوچک روی صورت تان ایجاد می کند، باعث می شود تا حس ترس عجیبی را تجربه کنید. البته تازه کار بودن سازندگان این ماسک باعث شده تا مشکلاتی در واقعیت مجازی پیش بیاید و بوی پلاستیک تازه روی بسته بندی بیشتر از بویی که از کارتریج ها بیرون می زند، منتشر شود.

تعدادی از بازیکن هایی که به صورت آزمایشی این هدست را به صورت شان زده اند می گویند که بوها با تاخیر به مشام شان رسیده و آن حسی که در دنیای واقعی دیده می شود، در این هدست خوب منتقل نشده است.