ماهی پُرخوری که طعمه اش را نیش میزند

همه ما چنین لحظه ای را تجربه کرده ایم؛ نیم ساعتی را از منزل به سمت کار یا هر جای دیگری پشت سر می گذاریم و متوجه می شویم که «گاز را روشن گذاشته ام».

وبسایت دیجیاتو - مریم موسوی: همه ما چنین لحظه ای را تجربه کرده ایم؛ نیم ساعتی را از منزل به سمت کار یا هر جای دیگری پشت سر می گذاریم و متوجه می شویم که «گاز را روشن گذاشته ام».

در مورد پدر و مادرهای بی حواس ۲۵ سال پیش هم سناریویی مانند این بسیار صادق است که یکی از چندین فرزند خود را در خانه جا می گذارند و در اواسط یا اواخر روز به یادش می افتند. کما اینکه فیلمی هم با همین مضمون و با عنوان «تنها در خانه» ساخته شد و به شدت مورد استقابل قرار گرفت.

موجودی که در ادامه قصد داریم به شما معرفی کنیم، تمام طول حیات خود را در داخل شن های بستر اقیانوس سپری می کند و همواره چشم به محیط اطرافش دوخته و حتی به این خاطر به او منجم می گویند.

البته یکجا نشینی این ماهی قطعا مشکلات زیادی را با خود به همراه خواهد داشت که یکی از آنها تامین غذای جانور است. چشم های برآمده و دهان عبوس این ماهی شکلی شبیه به یک سگ آبی به او داده و معمولا به خاطر توانمندی های استتاری خود برای در امان ماندن از چنگال شکارچیان شناخته می شوند.

اما این ماهی علاوه بر ظاهر منحصر به فرد خود یکی از جالب توجه ترین آبزیان است؛ سم کشنده آن همچون یک شوکر است و می تواند انسان را از پای درآورد.

به غیر از صخره های مرجانی بستر اقیانوس که معمولا توسط جانوران دیگر اشغال شده اند، به ندرت می توان نقطه امنی را در دل این آب های عمیق پیدا کرد. در این محیط، مرگ از بالای سر و کناره ها به سمت شما می آید و همزمان باید مراقب خطرات ناشی از ۵۰ گونه مختلف از ماهی منجم هم که خود را در میان شن ها و بستر دریا پنهان کرده اند باشید.

این ماهی برای آنکه یک باره به سمت طعمه خود هجوم ببرد خود را در داخل شن ها پنهان می کند و در وضعیتی قرار می گیرد که تنها دهان عبوس و چشمان برآمده اش از شن ها بیرون است.

با این کار، علاوه بر اینکه ماهی می تواند طعمه هایش را غافلگیر نماید، قادر خواهد بود که خود را از چنگال دشمنانش نیز در امان نگه دارد. برخی از گونه های این آبزی حتی گوشتی که شکل خاصی به آن داده اند را در دخل دهان خود نگه می دارند که نقش یک طعمه را برای ماهی ها و سخت پوستانی پیرامونی شان ایفا می کند.

مارتین گومون از موزه ویکتوریای استرالیا در این باره می گوید: آنها می توانند وقتی در داخل شن ها پنهان شده اند، این طعمه ها را درون دهان خود نگه دارند و طوری وانمود کنند که آن تکه گوشت یک کرم است و از این طریق توجه ماهی های دیگر را به خود جلب نمایند.

در ادامه ماهی های کنجکاوی که تصور می کنند یک وعده غذایی ساده گیرشان آمده به سمت طعمه می روند و جان خود را از دست می دهند. تمام کاری که ماهی منجم باید انجام دهد این است که دهان خود را به سرعت باز کرده و طعمه را همچون یک جارو برقی به داخل شکمش بکشد.

سرعت عمل ماهی آنقدر سریع است و مکانیزم شکار آن آنچنان موثر که نیازی به دندان های تیز و بزرگ برای به دام انداختن طعمه هایش ندارد.

اما این سبک زندگی، مشکلات و چالش هایی را هم برای ماهی به دنبال دارد. به عنوان مثال، ماهی منجم باید مرتبا بیم آن را داشته باشد که آب خروجی از آبشش هایش باعث پاشیده شدن شن به اطراف شود.

در این صورت، طعمه های احتمالی، حباب های آب ایجاد شده در اطراف ماهی را مشاهده خواهند کرد و دیگر به سمت آن نمی آیند. بنابراین ماهی منجم به شیوه ای بسیار هوشمندان تکامل یافته است: پوشش آبشش های این ماهی برآمدگی هایی انگشتی شکل دارد که بهتر می توانند آب خروجی از آبشش ها را پراکنده نمایند.

در لبه های بخش دهانی این ماهی نیز زوایدی وجود دارد که از وارد شدن شن به داخل آن جلوگیری می کند. البته جلوگیری از خفه شدن تنها کاری نیست که این ماهی انجام می دهد و شن، علاوه بر این مساله بیش از اندازه هم ساینده است.

گامون می گوید: کاری که ماهی انجام می دهد این است که میزان شنی که ممکن است بر اثر گذر زمان به آبشش هایش آسیب برساند را تا حد امکان پایین بیاورد.

قدرت استتاری این ماهی البته در نوع خود بی نظیر است و در سطح بالایی قرار دارد اما باز هم نمی توان گفت که کامل است و به همین خاطر آبزی تدابیر امنیتی دیگری دارد که می تواند در صورت بروز مشکل و احساس خطر به آنها متوسل شود.

نخست اینکه این ماهی نوعی خار سمی در بخش فوقانی باله صدری خود دارد (احتمالا همان هایی که در دو طرف بدن ماهی دیده می شوند). البته تحقیقات اندکی در مورد نوع سم موجود در بدن این موجود انجام شده است اما با توجه به اینکه ماهی تا به امروز مرگ چندین انسان را موجب گردیده، تردیدی نیست که سم یاد شده درون بدن آن بسیار خطرناک است.

با این همه، حتی با وجود این ماده سمی هم استراتژی اصلی ماهی منجم آن است که خود را از دید دیگران پنهان کند. دیگر گونه های این ماهی معمولا به اطراف شنا می کنند و زمانی که اندازه شان از ۵ سانتی متر فراتر رفت، خود را در شن ها پنهان می کنند.

اما لاروهای این آبزی خاص بخش قابل توجهی از زندگی خود را در محیطی به مراتب خطرناک تر از بستر اقیانوس سپری می کنند و آن آب های آزاد است. این لاروها بعد از آنکه ابعادشان به بیش از سی سانتی متر رسید در یک جا ساکن می شوند و راه و رسم بزرگان خود را ادامه می دهند.

بدن ماهی های جوان به گونه ایست که انگار برای این سبک زندگی ساخته شده است. به عنوان مثال، چشمان و دهان آنها برخلاف گونه های بالغ به عقب کشیده نشده اند.

گامون می گوید: ما در ابتدا تصور می کردیم که با یک گونه جانوری متفاوت روبرو هستیم اما فرم بدن ماهی با گذشت زمان و بین مراحل جوانی و بزرگسالی به شدت تغییر پیدا می کند.

در مورد گونه های جوان این ماهی هم که قبل از یکجا نشینی در آب های آزاد سیر می کنند باید بگوییم که شیوه استتاری بسیار جالبی دارند. نیمه بالایی بدن این آبزیان به رنگ آبی تیره است و نیمه پایین اش به رنگ روشن. به این ترتیب، شکارچیانی که بالاتر از آن در آب حرکت می کنند بخش تیره را می بینند و قادر به متمایز ساختن آن از قسمت های تاریک اقیانوس نیستند و آنها که در لایه های زیرین این ماهی های جوان در حرکتند، نمی توانند در نور خورشید، سطح روشن را تشخیص دهند.

بنابراین آنطور که به نظر می آید، هیچ چیز این ماهی را از پنهان شدن در آب باز نمی دارد و فرقی ندارد که بخواهد زمان خود را در کجا سپری کند.