آخرین یوزهای زمین...

انگار که لحظه‌ای باشکوه از تاریخ جهان را ثبت کرده باشند، چشم در چشم دوربین و پا بر پیکر عمودی یکی بچه آهو یا یکی قوچ و گوزنی تیزپا یا پلنگی بی‌غرش گذاشته است.

منطقه سمنان، دیگر سال‌هاست که از کوههای جهان کمتر غرش پلنگ و ببر می‌آید. سکوت در بیشتر کوه‌های جهان لانه کرده و گویی تنها در تلاقی باد و برگ‌های درختان تکیده است که مرثیه‌ای بر این سکوت مرگبار می‌خواند، نه صدای رپ رپ پای گوزن و آهوان طنین‌انداز است نه آواز مطنطن کبک و عقابان تیزبال...

دریغا که گویی، شکارچیان، زمین را خالی از "صدا"می‌خواهند، غافل از این که " تنها صداست که می‌ماند" و از این رو است که در کوه، صدا تکثیر می‌شود.

سال‌هاست تنوع زیستی در زیست بوم‌های جهان و از جمله در این ایران عزیز ما به سراشیبی افتاده است انگار قرار نیست، "شکارچیان زیبایی"، تفنگ‌ها را بر زمین بگذارند.

انگار که آسمان را از پرندگان گرفته باشند دیگر کمتر دیده‌ایم که روزهای برفی، کبک‌ها آواز سر دهند و عقابان تیزبال و... آبی آسمان را وجب به وجب بال بزنند تا ما زمینیان برای لحظه‌ای هم شده در آسمان آبی خدا درنگ کنیم و آسمان را خالی از جت‌هایی تصور کنیم که مرگ را این سو و آن سو می‌کنند.

هر روز که پیشتر می‌رویم یک موجود زیبای دیگر به لیست‌های سرخ و سیاه یونسکو اضافه می‌شود، ما زمینی‌ها از آفریقا، این زیبای خفته سیاه گرفته تا آسیای زرد، از طبیعت بکر و وحشت افزای آمریکای جنوبی تا اروپای ماشین‌ها و چرخ‌ها، از کانادا و برزیل گرفته تا سورتمه کشان قطب از کمی آن سوتر تا همین ایران عزیز ما، گویی همه زمین را تنها وانهاده‌ایم که نه پرنده‌ای در آسمانش پر بزند و نه درخت دشت‌هایش را در باد، رپ رپ پای گوزنی به رقص آورد. گویی همه آسمان را بی‌پرنده می‌خواهند و زمین را بی‌چرنده.

...و اما "یوزهای آسیایی" که روزی گستره‌ای به وسعت آسیا در زیر سم‌هایشان می‌تپید، امروز زیست‌بوم‌شان خلاصه شده در ایران ما. انگار که چشم امید از همه جا و همه کس، شسته باشند، پناه آورده‌اند به این جغرافیای مهربانی، و همین وظیفه ما را سخت سنگین و سنگین‌تر می‌کند. شاید از همین رو است که قرار است در برزیل ۲۰۱۴ تصویر یوزهای آسیایی بر ستبر سینه ملی پوشان ایرانی آرام بگیرد تا وقتی به سمت دروازه حریفان، خیز بر می‌دارند، قلب‌های ما بیش از همه مردمان دنیا به تپش بیفتد و در کنج خانه‌هایمان رودرروی شیشه تلویزیون نیم خیز شویم و هورا بکشیم...

قرار است یوزهای آسیایی در برزیل ۲۰۱۴ دوش به دوش جوانان ایرانی بدوند تا پرچم سه رنگ ایران ما در وزش بادهای جهان، خوشتر برقصد... و همین است که وظیفه ما را سنگین و سنگین‌تر می‌کند.

استان سمنان یکی از مهم‌ترین زیست بوم‌های یوزپلنگ آسیایی است، خوشبختانه در سال‌های اخیر گام‌های بلندی برای حفاظت از این زیبای تیزپا برداشته شده است،آنچه در پی می‌آید آخرین گزارش از حال و هوای این روزهای یوزپلنگ آسیایی است.


یوزپلنگ آسیایی گرسنه است

مدیرعامل موسسه شاهوار زیست با بیان این‌که یوزپلنگ آسیایی گرسنه است، به کاهش جمعیت چهارپایان و خصوصأ طعمه‌های یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه‌های این گربه‌سان با اهمیت اشاره کرد و گفت: شکار بی‌رویه چهار پایان، زندگی یوزپلنگ آسیایی را در زیستگاه‌های شاهرود به مخاطره انداخته است.

مجید عاشوری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، تصریح کرد: در ۸-۷ سال اخیر نه تنها یوزپلنگ آسیایی که بسیاری از گونه‌های جانوری دیگر، مراتع، محیط زیست و جاذبه‌های طبیعی استان، آسیب‌های جدی دیده‌اند.

وی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی گونه نادر یوزپلنگ آسیایی را با خطر مواجهه کرده است به خبرنگار ایسنا گفت: شکار بی‌رویه طعمه‌های یوزپلنگ،چرخه حیات این گونه را به مخاطره انداخته است. به طور مثال زمانی در حوالی جنگل ابر که زادگاه من است، گله‌های آهو به فراوانی دیده می‌شد اما امروزه تمام جنگل ابر را بگردی یک آهو به چشم نمی‌بینی.

وی با بیان این‌که یوزپلنگ آسیایی عمدتأ آهو، قوچ، میش، خرگوش و حیواناتی از این دست شکار می‌کند، افزود: جمعیت این گونه‌ها به علت شکار بیش از حد به شدت در زیستگاه‌های استان، کاهش یافته و همین باعث شده که یوزپلنگ آسیایی نیز گرسنه بماند و در برخی اوقات به علت همین کاهش طعمه وقتی شکاری هم انجام می‌دهد، در برخی نقاط پلنگ که گونه پرقدرت‌تری است طعمه را از یوزپلنگ می‌قاپد یعنی حتی در برخی عرصه‌ها به علت کاهش طعمه با تداخل شکار مواجه‌اند.

عاشوری با بیان این‌که باید شرایط طبیعی زیست را برای این گونه‌های در خطر مهیا کنیم، خاطرنشان کرد: در حال حاضر جمعیت چهارپایان در زیستگاه یوزپلنگ کاهش یافته و لازم است عرصه، برای ادامه حیات این گونه فراهم کرد.


عدم صدور پروانه شکار در زیستگاه‌های یوزپلنگ ضروری است

وی با انتقاد از صدور پروانه شکار در این زیستگاه‌ها، تصریح کرد: جدای از ضرورت برخورد جدی با شکار غیرمجاز، باید از اعطای جواز شکار چهارپایان در این عرصه‌ها به طور جدی خودداری شود.

باید اعطای مجوز چرای دام در زیستگاه‌های یوزپلنگ متوقف شود طعمه‌های یوزپلنگ امنیت غذایی ندارند

این دوستدار محیط زیست، با اذعان به این‌که باید دست انسان‌ها از دخالت در عرصه‌ها کوتاه شود، یادآور شد: اگر ما آدم‌ها در زیست بوم‌ها دخالت نکنیم،طبیعت خود به خود با گذشت زمان، خود را احیاء و چرخه حیات به مرور بهبود پیدا می‌کند.

وی به اعطای مجوز چرای دام در زیستگاه‌های یوزپلنگ انتقاد کرد و گفت: باید از ورود عشایر و دام‌های آنها به زیستگاه‌های مهم و خصوصأ زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی ممانعت شود. در حال حاضر به علت وجود بیش از ظرفیت دام‌ها در مراتع، امنیت غذایی برای طعمه‌های یوزپلنگ نظیر قوچ، میش، آهو و خرگوش وجود ندارد و همین‌ها در نهایت باعث فقر غذایی برای یوزپلنگ آسیایی می‌شود.

وی به دیگر مضرات ورود عشایر به زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی اشاره کرد و گفت: مرگ یوزپلنگ و دیگر گونه‌های جانوری به علت اسکان عشایر در این مناطق و مرگ یوزپلنگ و توله‌های آن توسط سگ‌های گله که چند باری اتفاق افتاد نیز از دیگر مشکلات و عواقب اعطای مجوز چرای دام در این عرصه‌هاست که باید چاره‌ای جدی برای آن اندیشیده شود.

عاشوری هم‌چنین وجود جاده‌های متعدد در زیستگاه‌های مهم را عامل تهدیدکننده دیگری برای یوزپلنگ آسیایی دانست و گفت: تصادفات پی در پی و مرگ یوزپلنگ‌ها در استان سمنان و برخی استان‌های دیگر، تنها نمونه‌ای از مضرات این جاده‌هاست. گذشته از آن، این جاده‌ها زیستگاه‌های یوزپلنگ را از هم جدا و محل زیست آن را روز به روز محدودتر کرده است.

این دوستدار طبیعت با بیان این‌که در برخی موارد نیازی به جاده‌های متعدد نیست، تصریح کرد: به طور مثال ۴ جاده شهرستان شاهرود و شهرهای این منطقه را به شهرهای شمالی ایران متصل می‌کند و به هیچ وجه به جاده پنجمی نیاز وجود نداشت. اما متأسفانه در دولت گذشته به شدت بر ایجاد این راه ارتباطی آن هم از حوالی منطقه منحصر به فرد "جنگل ابر" اصرار می‌شد که خوشبختانه با روی کار آمدن دولت جدید و با تلاش‌های خانم دکتر ابتکار این پروژه منتفی شد.


اقدامات خوبی در سالیان اخیر برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی انجام شده است

هم‌چنین یک دوستدار محیط زیست دیگر نیز با بیان این‌که در چند سال اخیر، اقدامات خوبی برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در سطح کشور انجام شده است، گفت: پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی از سال ۲۰۱۴ در ایران آغاز شده است و خوشبختانه برای حفاظت از این گونه نادر، برنامه‌ریزی خوب و مدونی انجام شده است.

حسین امیرعبداللهیان موسس تشکل"جمعیت اتحاد سبز"دامغان در گفت‌وگو یا خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، با اشاره به مرگ چندین قلاده یوزپلنگ در یک سال گذشته،تصریح کرد: متأسفانه تصادفات جاده‌ای در چند سال اخیر باعث مرگ یوزپلنگ آسیایی و گونه‌های دیگری از جانوران شده و در همین راستا اقدام خوبی که در استان سمنان انجام شد، نصب هشداردهنده‌ها در مسیرهایی است که در زیست بوم‌های یوزپلنگ آسیایی و از جمله در خارتوران شاهرود در حال اجراست.

سال گذشته بیش از ۲۰۰ عکس از یوز پلنگ آسیایی گرفته شد
وی به نصب ۸۰ دوربین در زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان اشاره کرد و افزود: با اجرای این پروژه علاوه بر حصول اطمینان از وجود یوزپلنگ آسیایی در چند زیست بوم استان و از جمله در شهرستان شاهرود، تصاویر متعددی از این گونه در خطر انقراض گرفته شد و همین، این امیدواری را در دوستداران محیط زیست به وجود آورد که جمعیت یوزپلنگ در ایران، وضعیت تقریبأ مطلوبی دارد، چرا که تنها در سال ۹۱ بر پایه اعلام مسئولان بیش از ۲۰۰ تصویر از یوز پلنگ آسیایی در زیست بوم‌های کشور و از جمله در فلات مرکز گرفته شد.

مدیرعامل"جمعیت اتحاد سبز"دامغان، با بیان این‌که در نتیجه اقدامات حفاظت محیط زیست و تشکل‌های زیست محیطی، جمعیت یوزپلنگ آسیایی رو به ازدیاد است، خاطرنشان کرد: البته هم‌چنان این گونه جانوری در خطر قرار دارد. مخصوصأ با اتفاقاتی که در یکی دوسال اخیر روی داد، نگرانی‌ها بیشتر شد.


یوزپلنگ به ناچار برای تامین غذای خود به جوامع انسانی نزدیک می‌شود آمار بالای مرگ یوزپلنگ‌ها در تصادفات نگران کننده است

وی آمار بالای مرگ یوزپلنگ‌ها در اثر تصادفات را نگران کننده ارزیابی کرد و گفت: با وجود این‌که در جاده‌سازی به جنبه‌های مختلف توجه می‌شود اما متأسفانه در این بخش، توجه به مسائل زیست محیطی مغفول مانده است.

وی به شناسایی زیست بوم‌های یوزپلنگ آسیایی در استان اشاره کرد و افزود: یکی از مهم‌ترین اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست استان با همکاری برخیNGO های فعال در حوزه محیط زیست، بر پایی دوره‌های آموزشی و توانمندسازی جوامع محلی از طریق ارائه آموزش‌های لازم و گوشزد کردن اهمیت حفاظت از یوزپلنگ به ساکنان روستاهای حاشیه زیست بوم این گونه است.

وی با بیان این که شکار یوزپلنگ در قیاس با سال‌های دور به شدت کاهش یافته است، اظهار کرد: متأسفانه شکار بی‌رویه طعمه‌های یوزپلنگ آسیایی در سالیان اخیر باعث شده یوزپلنگ‌ها برای تأمین غذای خود به مناطقی ورود پیدا کنند که محل زندگی انسان‌هاست و همین خطر مرگ آنها را بیشتر می‌کند.

این فعال محیط زیست دامغان به محدود شدن زیست بوم یوزپلنگ آسیایی به یکی دو نقطه در استان اشاره کرد و گفت: با وجود این‌که گزارش‌هایی از زیست یوزپلنگ آسیایی در جنوب دامغان در دهه چهل ثبت شده و در کتاب پستانداران ایران، تصاویری از یوزی مشاهده شده در جنوب دامغان به ثبت رسیده اما متأسفانه حدود پنج دهه است که دیگر یوزپلنگ آسیایی در دامغان رویت نشده است.

در حال حاضر دامنه زیست یوزپلنگ به ایران ختم شده است

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان، با بیان این‌که حفاظت از محیط زیست یک وظیفه عمومی است، تصریح کرد: شاید بیش از آن که یک دستگاه اجرایی بتواند در این عرصه نقش آفرین باشد، مردم و فعالیت‌های اقشار مختلف مردمی است که می‌تواند در این حوزه موثر باشد.

حمید ظهرابی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)،منطقه سمنان با بیان این‌که یوزپلنگ آسیایی در گذشته در بسیاری از کشورهای آسیایی زیست داشته است، افزود: تنها مردم با فرهنگ ایران بودند که مانع انقراض این گونه زیبا و کمیاب شده‌اند و در حال حاضر دامنه زیست این گونه به ایران ختم شده است و همین وظیفه و رسالت ما ایرانی‌ها را در قبال این گونه جانوری دوچندان می‌کند.

کویر مرکزی و توران شاهرود مهم‌ترین زیستگاه‌های یوز در کشور

وی با بیان این‌که دو ذخیره‌گاه زیست کره کویر مرکزی و توران و به ویژه مجموعه حفاظت شده توران یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوز در کشور محسوب می‌شوند، افزود: بررسی‌های کارشناسی و مشاهدات متوالی محیط بانان، حکایت از پویایی جمعیت و زاد و ولد این گونه نادر در ذخیره‌گاه توران دارد. هم‌چنین مشاهده این گونه در پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق شاهرود در سال جاری نیز خبر خوش دیگری برای دوستداران محیط زیست بود.

وی با اظهار خوشحالی از درج تصویر یوزپلنگ آسیایی بر روی پیراهن تیم ملی در جام جهانی پیش رو ادامه داد: برای دستیابی به یک الگوی مناسب برای حفاظت از یک گونه و یا حتی هر آیین یا پدیده اجتماعی دیگری نیاز به شناخت و آگاهی وجود دارد و طرح یوزپلنگ آسیایی در رویداد بزرگی مثل جام جهانی فرصت بسیار بزرگی است برای طرح این الگو و بیان ضرورت حفاظت از این گونه منحصر به فرد و در خطر انقراض.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان، با اذعان به این‌که طرح یوزپلنگ آسیایی در آوردگاه معتبری نظیر جام جهانی که همه دنیا لحظه به لحظه اخبار آن را دنبال و انبوهی از خبرنگاران و رسانه‌ها آن را در زیر ذره‌بین قرار می‌دهند، فرصتی برای بیان ضرورت حفاظت از محیط زیست است، افزود: درج تصویر یوزپلنگ آسیایی بر روی پیراهن تیم ملی، این فرصت را بوجود می‌آورد که طیف وسیعی از مخاطبان در ایران و خارج از ایران با این گونه و شرایط زیست آن آشنایی یافته و به خطری که این گونه جانوری را تهدید می‌کند واقف شوند، ضمن این‌که این شناخت، ضرورت حفاظت از همه گونه های جانوری و اهمیت محیط زیست را در گستره‌ای جهانی گوشزد می‌کند و لذا شاید هیچ پدیده‌ای به گستردگی فوتبال نتواند این مهم را بیان کند.


جمعیت یوزپلنگ رو به کاهش است

یک کارشناس حیات وحش در پاسخ به این پرسش ایسنا که با توجه به مشاهدات اخیر و گزارش‌های مکرر از ضبط تصاویر یوز در کشور و از جمله در زیستگاه‌های استان آیا می‌توان با قاطعیت گفت که این گونه از خطر انقراض رهایی یافته و یا جمعیت آن رو به ازدیاد است، تصریح کرد: جمعیت یوزپلنگ در کشور نه تنها رو به افزایش نیست که جمعیت آن در کشور رو به کاهش است.

وی با اشاره به مشاهدات اخیز یوز در چند استان و از جمله در زیستگاه‌های استان سمنان ادامه داد: این تصاویر نتیجه تلاش بیشتر ما برای به تصویرکشیدن این گونه است و در واقع در استان‌های مختلف برای ضبط تصویر یوزپلنگ، تلاش بیشتری شده، به عبارتی ما کوشیده‌ایم که با بهره‌گیری از امکانات نوین، "بیشتر ببینیم" و لذا این گزارش‌های مشاهده به مطلوب شدن وضعیت یوز کمک چندانی نمی‌کند.

راه‌ها و جاده‌ها، زیستگاه‌ها را تکه تکه کرده‌اند

این کارشناس حیات وحش، با بیان این‌که زیستگاه‌های ما تکه تکه شده‌اند، اظهار کرد: راه‌اندازی راه‌ها و جاده‌های متعدد ، زیستگاه‌های ما را تکه تکه کرده‌اند و همین یکی از عوامل به خطر افتادن گونه‌های مختلف است.

وی ادامه داد: هم‌چنین ورود عشایر و دام‌های آنها به زیستگاه‌های مختلف و از جمله به زیستگاه یوزپلنگ آسیایی یکی از مهم‌ترین عوامل به خطر افتادن بیشتر یوزپلنگ آسیایی است.

وی هم‌چنین گفت: با توجه به مشاهدات صورت گرفته توسط محیط­بانان منطقه و یا تصاویر ثبت شده متعدد توسط دوربین­‌های تله­‌ای به کار گرفته شده در زیستگاه­‌های یوزپلنگ آسیایی در منطقه توران شاهرود تنها می­‌توان یک آمار مشاهده و یا گزارشی از حضور گونه را ارائه داد و گرنه این آمار نمی­‌تواند مبنای دقیق علمی و کاملی برای برآورد جمعیت یوزپلنگ در منطقه باشد.

این کارشناس محیط زیست استان سمنان، تصریح کرد: برای تعیین و برآورد جمعیت واقعی یوزپلنگ در این منطقه و یا هر منطقه دیگری نیاز است نصب دوربین­‌های تله­‌ای برای ثبت تصاویر به طور گسترده­‌تر و با تعداد بسیار زیاد و در یک مقطع زمانی مشخص انجام گیرد تا نسبت به برآورد جمعیت این گونه بیان دقیق‌تری صورت پذیرد.

وی گفت: بیش از یک و نیم میلیون هکتار وسعت زیستگاه‌های یوزپلنگ در شاهرود است و جمعیت موجود، دائم به داخل و خارج منطقه تردد می­‌کند فلذا برای بررسی روند جمعیت این گونه و حتی سایر گونه­‌های گوشتخوار نیاز به پایش منطقه با امکانات بیشتر و ابزارهای دقیق‌تری است. هرچند مشاهده پنج قلاده­‌ یوزپلنگ در مجموعه حفاظت شده توران شاهرود و دو قلاده­‌ یوز در پناهگاه حیات وحش‌ خوش‌ییلاق نشان می‌دهد جمعیت یوز در کشور و از جمله در استان سمنان پویا است و پتانسیل غنی زیستی و اکولوژیکی توران شاهرود را که در این زمینه در سطح کشور بی­‌نظیر ثابت می‌کند.