عرق كنيد، بدبو نشويد!

تا حالا عرق از سر، صورت و دست‌تان چكيده است؟ آن‌قدر كه كلافه شده‌ايد و حتي گاهي نيز در مقابل ديگران خجالت هم كشيده‌ايد؟ احتمالا بسياري از ما در فصل تابستان اين مورد را تجربه كرده‌ايم. تعريق زياد، ناراحتي شايعي است كه در بسياري از افراد معمولي هم ديده مي‌شود، تنها بعضي از افراد بيشتر از ديگران عرق مي‌كنند و بعضي‌ها غدد عرق‌ شان با كمترين تحريك، فعال مي‌‌شود. چنين تعريقي بيشتر در جوانان و افراد ميانسال ديده مي‌شود، در واقع وقتي دماي بدن افزايش مي‌يابد، اين عرق كردن نوعي مكانيسم دفاعي بدن است، بنابراين اينگونه جا افتاده‌است كه تعريق بيشتر در فصول گرم است اما بعضي از افراد حتي در فصول سرد سال نيز تعريق زيادي دارند. دكتر اميرهوشنگ احساني، متخصص پوست و مو هر آنچه لازم است درباره تعريق و راه‌هاي درمان آن بدانيد در اين مطلب به شما مي‌گويد.


عرق بدن انسان بو ندارد و بدبو نيست ولي تعريق در مناطق خاصي از جمله زير بغل و كشاله ران بوي بد مي‌گيرد و اين به‌دليل ميكروب‌هاي خاصي است كه در چين‌هاي پوست يعني زير بغل و كشاله ران وجود دارد و عرق را تجزيه مي‌كنند و تجزيه عرق باعث به‌وجود آمدن يك بوي بد مي‌شود و در نتيجه فرد احساس ناخوشايندي پيدا مي‌كند.براي افرادي كه به شكل بدبويي تعريق پيش مي‌آيد بايد داروهايي تجويز شود كه هم ميزان عرق را كم كند و هم ميزان ميكروب‌هاي سطح پوست را كاهش دهد تا تجزيه عرق پيش نيايد و بويش آزاردهنده نشود. البته در كنار اين درمان‌ها شست‌وشوهاي مكرر و استفاده از صابون‌هاي آنتي‌باكتريال هم موثر است.



بعضي افراد تقريبا در بيشتر سال دچار تعريق مي‌شوند اگر در اين حالت تمام بدن به‌طور مداوم عرق كند، بهتر است كه بررسي‌هاي پزشكي انجام شود، يعني بايد به لحاظ مسائل داخلي مورد معاينه قرار بگيرند. مهم‌ترين تست در اين حالت تست‌هاي تيروئيدي است به‌خصوص از نظر پركاري عملكرد تيروئيد.
ولي تعريق بعضي از افراد به‌طور منطقه‌اي است يعني مناطق خاصي از بدن‌شان است كه به‌طور مداوم عرق مي‌كند، بعضي كف دست‌هاي‌شان، زير بغل، كف پاهاي‌شان و بعضي ديگر پيشاني‌شان. اين افراد به‌طور بيمار گونه‌اي حتي زماني كه هوا چندان هم گرم نيست عرق مي‌كنند و خيلي اوقات اين تعريق آنقدر شديد مي‌شود كه آزاردهنده مي‌شود و در فعاليت‌هاي اجتماعي روزانه نيز اختلال به‌وجود مي‌آورد. در اين حالت اعصاب سمپاتيك فعاليت‌شان افزايش مي‌يابد كه باعث تحريك بيشتر فعاليت غدد عرق مي‌شود و در نتيجه فرد دچار تعرق زياد مي‌شود و پزشك مي‌تواند راه‌حل‌هايي را به اين افراد پيشنهاد كند.



درمان تعريق بيش از حد صورت از همه سخت‌تر است و يكي از جاهاي بسيار مشكل براي درمان است چون نمي‌توان از دستگاه يونوتوفورزيس استفاده كرد و آمپول بوتاكس نيز در اين منطقه كاربردي ندارد و بايد فقط با محلول‌هاي ضد‌عرق تا حدي تعريق را كنترل كرد. از طرف ديگر، شستن مداوم صورت تا حدي تعريق را كم مي‌كند ولي مقدارش چندان زياد( بيش از ۱۵تا ۲۰درصد) و بنابراين راه‌حل مناسبي نيست. اين افراد براي اين‌كه ظاهر بهتري داشته باشند و مدام پوست‌شان برق نزند مي‌توانند از ضد‌آفتاب‌هاي بسيار كم چرب استفاده كنند، ضد‌آفتاب نبايد خيلي آبكي باشد كه با تعريق شسته شود، ضد‌آفتاب‌هايي كه مخصوص ورزشكارهاست مي‌تواند براي اين افراد خوب و موثر باشد.



روش سوم براي درمان تعريق استفاده از آمپول‌هاي بوتاكس است‌. بوتاكس علاوه بر اين‌كه عضله را فلج مي‌كند و در درمان چين و چروك‌ها تاثير دارد براي درمان تعرق زياد نيز كاربرد دارد. اين دارو روي گيرنده‌هاي تحريك‌كننده عرق قرار مي‌گيرند و مانع از تحريك اين غده توسط محرك‌هاي عرقي مي‌شوند. اين روش درماني درصورتي‌كه در محل مناسب تزريق شود، كاملا بي‌خطر است و بايد حتما تحت نظر پزشك با تجربه بايد انجام شود. البته اثر اين دارو موقتي است و بعد از مدتي غدد عرق حدودا 5 تا 6 ماه به حالت قبلي خود برمي‌گردند و لازم است تزريق تكرار شود. البته در ناحيه زير بغل. چون اين ناحيه تكنيك ساده‌اي دارد و درد چنداني هم ندارد اما استفاده از اين روش در كف دست و پا با مشكلاتي همراه است. از آنجا كه مقدار مصرف اين سم در دست و پا زياد است تزريق در اين نواحي معمولا با درد شديد و حتي غيرقابل تحملي همراه است. بنابراين بهتر است قبل از تزريق، اين نواحي كاملا بي‌حس شوند تا تحمل آن ساده‌تر شود.



تمام درمان‌ها در كم كردن تعريق خلاصه مي‌شود و براي بسياري اين سوال پيش مي‌آيد كه آيا تعريق كم ضرر ندارد؟ اول بايد بگويم كه ضرري ندارد و نكته ديگر اين‌كه اين كم كردن تعريق در سطح وسيع نيست يعني وقتي تعريق كف دست يا پاي فرد كم شود اين به اين معنا نيست كه تعريق جاهاي ديگرش نيز كم مي‌شود.
جاهاي ديگر بدن تعريق مي‌كند و آن مقدار عرقي كه بايد از بدن خارج شود از مناطق ديگر مي‌رود بنابراين هيچ عارضه‌اي وجود ندارد.



وقتي پزشكي براي فرد داروهاي آنتي‌باكتريال خوراكي و موضعي تجويز مي‌كند در واقع مي‌خواهد ميكروب‌ها را از بين ببرد و در نتيجه فرد عرق مي‌كند ولي بوي بد عرقش كم مي‌شود.


از آن جا كه بوتاكس خيلي سطحي تزريق مي‌شود هيچ اختلالي در حركات فرد به‌وجود نمي‌آيد البته ممكن است در همان روزهاي اول فرد نتواند اجسام ظريف را با دستش بگيرد يا در بستن دكمه و زيپ شلوار مشكل پيدا كند اما بعد از ۲ يا ۳ هفته كاملا بهبود مي‌يابد.تزريق بوتاكس در كم كردن تعريق كف دست حدود ۸۰‌درصد موثر است و در كم‌كردن تعريق زير بغل تا ۹۰‌درصد مي‌تواند بهبوددهنده باشد.


كساني كه كف پا يا دست‌شان تعريق بيش از حد دارد ابتدا بايد با تجويز پزشك از داروهاي خاصي استفاده كنند. در سر دسته اين داروها محصولاتي به نام آلومينيوم كلرايد با غلظت‌هاي ۲۰ و ۲۵ درصد است اين نوع داروها غدد عرق را مي‌بندد و باعث كم كاري غدد عرق مي‌شوند، مي‌توانيد از اسپري‌هاي ضدعرق قوي كه حاوي ۱۰ تا ۱۵ درصد هگزاهيدرات كلريد آلومينيوم هستند، استفاده كنيد و دسته دوم داروهايي هستند، از موادي مانند فرمالين با درصد بسيار كم گرفته مي‌شوند اين دارو‌ نيز غدد عرق را مي‌بندند و بدن ديگر عرق روش ديگر براي كم كردن عرق استفاده از دستگاه خاصي به اسم «يونوتوفورزيس» است، روش كار با اين دستگاه به اين طريق است كه بيمار دست و پايش را درون محلولي در دستگاه قرار مي‌دهد، از اين محلول جريان برق عبور مي‌كند و اين جريان برق باعث بسته‌شدن غدد عرقي دست و پا مي‌شود. در واقع جريان الكتريسيته به‌طور موقت كار غدد عرق را متوقف مي‌كند. اثر اين دستگاه تنها تا زماني است كه فرد از آن استفاده مي‌كند و بعد از مدتي استفاده نكردن از دستگاه تعرق دوباره به حالت اول باز خواهد گشت.



روش آخر براي درمان تعرق كف پا و دست نوعي جراحي خاص است، در اين روش جراح سيستم اعصاب سمپاتيك ناحيه مورد يعني كف پا يا كف دست را تخريب مي‌كند. البته اين شيوه درمان حتما بايد توسط پزشك جراح انجام شود نه متخصصان پوست اما مشكل اين جراحي اين است كه ممكن است، تعريق در نواحي ديگر افزايش يابد و اين عمل فقط در مواردي توصيه مي‌شود كه بدن به درمان‌هاي اوليه مثل دارو و دستگاه يونوتوفورزيس و آمپول بوتاكس جواب ندهد.


خب از آنجا كه درجه حساسيت افراد متفاوت است، امكان بروز چنين حساسيتي با هر تركيبي وجود دارد و لازمه درمان اين مشكل، قطع مصرف محصول و درمان اختصاصي است. شايع‌ترين عارضه‌اي كه ممكن است ايجاد شود، درماتيت‌هاي (التهاب‌هاي) موضعي ناشي از تحريك پوستي توسط اين مواد است كه اين مورد بيشتر در ارتباط با نمك‌هاي آلومينيوم است كه در نواحي زير بغل و گاه دست‌ها و پاها (محل‌هاي مصرف) ايجاد مي‌شود. با كاهش دفعات مصرف يا استفاده از تركيبات ملايم‌تر و نيز استفاده از آن در پوست بدون عرق و به‌خصوص شب‌ها كه عرق كردن كمتر است، ضمن اين‌كه موجب اثر بيشتر و عوارض كمتر مي‌شود، آسيب كمتري نيز به البسه وارد مي‌كند.


يكي ديگر از مشكلات پا باز هم در فصل گرم سال ايجاد زخم‌ها و التهاب‌هاي دردناك در بين انگشتان پاست. اين مشكل هم به‌دنبال تعريق زيادي در پا ايجاد مي‌شود. به‌طور كلي محيط مرطوب و گرم بهترين محيط براي رشد باكتري‌ها و قارچ‌هاست. بين انگشتان پا هم دقيقا همين ۲ مشخصه را دارد. بنابراين رشد قارچ‌ها در اين نواحي بسيار رايج و از طرفي ساده‌تر است‌؛ اما باز هم جاي نگراني نيست. اين مشكل هم به سادگي قابل درمان است. براي مقابله با آن لازم است بعد از هربار كه پا را از كفش خارج مي‌كنيم، پا شسته شود و بعد از شست و شو كاملا خشك شود. خشك كردن مرحله بسيار مهمي است كه معمولا بسياري از ما آن را رعايت نمي‌كنيم و در حقيقت با وجود شست‌و‌شو رطوبت لازم براي رشد ميكروب‌ها را فراهم مي‌كنيم! بنابراين بعد از هر شست‌و‌شو لازم است بين انگشتان كاملا خشك شود.



در همه اسپري‌ها و ضدعرق‌ها از صابوني گرفته تا ژلي و... تركيباتي از آلومينيوم با غلظت‌هاي بسيار پايين وجود دارد كه تعريق را كم مي‌كنند، علاوه بر اين تركيباتي از آنتي‌باكتريال‌ها دارند كه ميكروب‌هاي ايجاد‌كننده بوي بد را از بين مي‌برند. بين مدل‌هاي مختلف اين ضدعرق‌ها از صابوني تا رولي يا اسپري يا... تفاوت چنداني بين مواد اصلي و موثر وجود ندارد بنابراين اين‌كه كدام را انتخاب كنيد كاملا وابسته به سليقه خودتان است. گاهي مي‌شنويم بعضي مي‌گويند اين ضدعرق‌ها باعث تحريك غدد لنفاوي و سرطان سينه و... مي‌شوند، در اين مورد جاي هيچ‌گونه نگراني نيست به شرط اين‌كه از آن دسته دئودورانت‌ها و مام رولت‌هايي استفاده كنيم كه مجوز وزارت بهداشت دارند اين مجوز نشان مي‌دهد كه روي اين مواد آزمايش‌هاي لازم انجام شده و از فيلترهاي خاصي گذشته‌اند و فاقد هرگونه احتمال سرطان زايي هستند پس با انتخاب درست جاي هيچ نگراني نيست.



گاهي مي‌شنويم كه مي‌گويند عرق كردن زياد باعث بهتر شدن پوست مي‌شود يا تعريق صورت سبب به‌وجود آمدن جوش مي‌شود ولي بين اين‌ها هيچ ارتباطي وجود ندارد و تمام اين حرف‌ها نادرست است.



بهتر است در فصل گرم سال از دوش گرفتن با آب سرد و خنك غافل نمانيم. اين دوش گرفتن‌هاي مكرر بدن را خنك مي‌كنند و طبيعي است كه هر چه دماي بدن كمتر شود ميزان تعريق هم كمتر مي‌شود البته دوش آب سرد زماني مي‌تواند در كاهش تعريق موثر واقع شود كه تعريق ناشي از بيماري نباشد. پس قبل از هر اقدامي بهتر است به‌دنبال تعريق زياد به متخصص پوست مراجعه كرده و از علت آن آگاه شويد. علاوه بر اين‌ها بايد بدانيد تعريق زياد و تجمع ترشحات عرق زمينه‌ساز بروز حساسيت‌هاي پوستي، بيماري‌هاي قارچي و... مي‌شود، بنابراين استفاده از مام، دئودورانت، صابون، كرم و ژل‌هاي شست‌وشو به‌طور مرتب در فصل گرما توصيه مي‌شود.



درمان تعريق كف سر نيز بسيار مشكل است، در اين منطقه نمي‌توان به راحتي دارو تجويز كرد و تنها راه اين است كه فرد در محيط‌هايي قرار بگيرد كه تعريق كمتري داشته ‌باشد. استحمام هر روزه مي‌تواند تا حدي كمك‌كننده باشد ولي راه‌حل خيلي مؤثري نيست.



همان طور كه گفتيم روي پوست ميكروب‌هايي وجود دارد و اين ميكروب‌ها موادي از عرق را تجزيه مي‌كنند كه در بافت پارچه نفوذ مي‌كند و باعث ايجاد رنگ زرد در لباس مي‌شود، اگر از داروهاي آنتي‌باكتريال استفاده شود اين ميكروب‌ها كم مي‌شود و در نتيجه نه لباس بو مي‌گيرد و نه رنگ، البته استفاده از ضد‌عرق‌ها نيز به‌‌دليل وجود مواد آنتي‌‌باكتريال تا حدي موثر است بهترين زمان براي استفاده از مواد خوشبوكننده و ضد‌تعريق زير بغل، بعد از استحمام است تا مجاري غدد بسته شود و با كاهش تعريق و از بين رفتن ميكروب‌ها ديگر لباس شما رنگ نگيرد، البته استفاده از مواد خوشبوكننده براي بچه‌ها توصيه نمي‌شود.