فرقه «اهل حق» یا «گوران» چه کسانی هستند؟

وبسایت پارسینه: اهل حق ، یك مذهب باطنی است كه معتقدان آن بیشتر در غرب ایران زندگی می‏كنند.

بعضی دیگر از فرق اسلام نیز مانند حروفی‏ ها و متصوفه، خود را اهل حق یا حقیقت نامیده ‏اند. اما اهل حق، بمعنی اخص نام گروهی است، كه به ایشان با نوعی تسامح علی اللهی نیز گویند، ولی آنان علی اللهی واقعی نیستند، بلكه عقایدشان آمیخته ‏ای از اعتقادات «مانوی‏» ، و ادیان كهن «ایرانی‏» ، و مذهب «اسماعیلی‏» ، و «تناسخ هندی‏» و دیگر ادیان سری است.

مذهب اهل حق، امروز یكی از فرقه ‏های وابسته به شیعه بشمار می‏رود، و آنان را از غلاهٔ شیعه به حساب می‏ آورند.

طوایف اهل حق به نام های مختلف مانند: اهل حق، اهل سر، یارسان، نصیری، علی اللهی معروف می‏باشند، و از نشانه ‏های خاص آنان «شارب‏» است، یعنی موی سبیل خود را نمی‏ زنند، تا بلند شود و لب بالا را بپوشاند. آنان «شارب‏» را معرف مسلك حقیقت می‏ دانند، و معتقدند كه شاه ولایت علی (علیه السلام)نیز شارب خود را نمی ‏زده است. از این جهت زدن شارب را گناهی بزرگ می‏ دانند.

اهل حق را «گوران‏» نیز می‏گویند، و ناحیه گوران در آذربایجان، یكی از مراكز مهم این فرقه به شمار می‏رود. گوران ها در اصل از مردم حوالی كرمانشاهان هستند، كه از آن ناحیه به آذربایجان كوچیده‏ اند و اکثرا در شهر های ایلخچی و خامنه در اطراف تبریز ساکن هستند و لهجه‏ ای مخصوص دارند، كه در نواحی غربی و جنوبی كردستان به آن تكلم می‏ شود، و آن گویشی است آمیخته از لهجه كردی اورامانی، و كرمانجی، و لكی.

مركز اصلی طوایف اهل حق، تا قرن هفتم هجری در لرستان بود، سپس این مركزیت ‏به مناطق غربی كردستان و كرمانشاهان منتقل گردید.

اساس مذهب اهل حق كوشش برای «وصول‏» به حق و خداوند می‏باشد و در این راه باید نخست مرحله «شریعت‏» یعنی انجام آداب و مراسم ظاهری دین، و مرحله «طریقت‏» یعنی رسوم عرفانی و مرحله معرفت ‏یعنی شناخت‏ خداوند، و مرحله «حقیقت‏» یعنی وصول به خداوند را به پیمایند.

به عقیده این جماعت اساس مذهب شان حقیقتی است كه سبب و علت‏ خلقت موجودات است.

مذهب ایشان مجموعه ‏ای است از آراء و عقاید كه تحت تاثیر افكار اسلامی، زردشتی و یهودی و مسیحی و مهرپرستی و مانوی و هندی و افكار فلاسفه قرار گرفته است. در دستورهای دینی اهل حق، اجرای سه بوخت‏یا سه اصل اخلاقی زردشتی، كه «پندار نیك‏» و «گفتار نیك‏» و «كردار نیك‏» باشد از واجبات است. مفهوم این سه اصل در یك بیت‏به گویش تركی، از كلام «سرانجام‏» كتاب مقدس اهل حق خلاصه شده است:

یاری چارچیون، باوری وجا پاكی و راستی، نیستی وردآ

یعنی یاری چهار چیز است و به جای آورید، پاكی و راستی، نیستی و یاری.

چنان كه در آغاز اشاره شد، اساس مذهب اهل حق، بر اقوال غلاهٔ شیعه و اسماعیلیه و فرقه امامیه اثنی عشریه و فرقه دروز و نصیریه است. آنان مانند درویشان دارای حلقات ذكر و سرسپردن هستند، مقداری از عقاید خود را از اساطیر عوام گرفته ‏اند. اینكه گویند: خداوند در ازل در «دری‏» پنهان بود، ماخوذ از عقاید مانوی است. عقیده «تناسخ‏» را توسط اسماعیلیان از هندیان گرفته‏ اند، و این كه عالم را به دو قسمت «الهی‏» و «اهریمنی‏» تقسیم می‏كنند، تحت تاثیر دین زردشتی واقع شده‏اند. اما كشتن خروس را از عادات یهود گرفته ‏اند.

باید گفت که خوشبختانه امروزه این فرقه رو به زوال و انقراض است و بسیاری از جوانان این فرقه با بالا رفتن سطح سواد علمی و آگاهی دینی و اعتقادی به بی اساس بودن اعتقادات و آموزه های سست این فرقه متوجه شده اند و از آن روی گردانند. به طوری که بر خلاف این آیین خرافی ، موهای شارب خود را اصلاح می کنند و به انجام فرایض واجب چون نماز و روزه که در این فرقه امری معرفتی و غیر واجب قلمداد می شود می پردازند.

منابع: مجله وحید، سال هفتم، مقاله اهل حق، دكتر حشمت طبیبی. دایرهٔ المعارف اسلامیه، ج ۳، اهل حق. سرسپردگان تاریخ و شرح عقاید اهل حق. شاهنامه حقیقت. مجموعه رسایل اهل حق. كتاب فرهنگ فرق اسلامی،