آشنایی با موزه آبگینه و سفالینه تهران

وب سایت کارناوال: آشنایی با تاریخ و هنر سرزمینی به قدمت و گستردگی ایران با وجود ده ها سلسله پادشاهی و هزاران سال تمدن و فرهنگ، کاری دشوار و زمان بر است؛ چیزی که نیاز به سال ها و سال ها مطالعه و پژوهش دارد و تنها می تواند گوشه ای از غنا و کیفیت هنر، تاریخ و تمدن ایران را به نمایش بگذارد.

از طرفی دیگر آشنایی با این بخش از سرزمین عزیزمان ‌برای آن هایی که می خواهند در راه پیشرفت و بزرگی نام ایران قدمی بردارند بسیار ضروری به نظر می رسد؛ اما چگونه می توان در زندگی روزمره امروز با این حجم از کار و دغدغه فکری، به تنهایی به دنبال پرسش ها و پاسخ ها و نمونه هایی از گذشته و تاریخ ایران رفت. دنیایی که سرعت رشد اطلاعات در آن سرسام آور است و به دست آوردن دانشی در مورد چیزی کاری بسیار زمان بر به نظر می رسد.

یکی از بهترین راهکارها برای رفع این مشکل و جمع آوری اطلاعاتی مفید و جامع در زمان کوتاه، شاید بازدید از موزه ها باشد. مکان هایی که هر کدام بنا بر هدفی به وجود آمده اند و می خواهند قسمتی از گذشته پر افتخار میهن‌مان را به نمایش بگذارند. در این میان، موزه آبگینه ایران یکی از بهترین این موزه ها در کشورمان است که با طراحی داخلی فوق العاده، برخورداری از گنجینه ای ارزشمند و ارایه خدمات مناسب به یکی از برترین موزه های ایران تبدیل شده و گردشگران بسیاری به ویژه توریست های خارجی را شیفته خود کرده است. همراه ما شوید تا شما را با مجموعه ای کم نظیر از آثار سفال و شیشه در ایران و سیر تاریخی و تحول آن در گذر دوران آشنا کنیم و از سرزمین‌مان بیشتر بدانیم.

چرا موزه آبگینه و سفالینه تهران؟

• یکی از ده موزه برتر ایران است و هر ساله در حدود ۲ میلیون گردشگر از آن دیدن می کنند.
• موزه آبگینه در خیابان تاریخی و خوشمزه سی تیر تهران قرار گرفته است.
• عمارتی که موزه آبگینه در آن قرار دارد یکی از دیدنی ترین خانه های تهران است و آجرکاری های آن از نمونه های عالی آجرکاری خانه های تاریخی به حساب می آید.
• در این موزه آثار باارزشی را خواهید دید که از معبد چغازنبیل کشف شده اند و پیشینه آن ها به دوران هزاره دوم پیش از میلاد باز می گردد.

آشنایی با موزه آبگینه و سفالینه ایران

خیابان سی تیر تهران یکی از معروفترین و محبوب ترین خیابان ها در میان گردشگران ایرانی و خارجی‌ست و جاذبه ها و دیدنی های بسیاری را در خود جای داده است. هر چند این خیابان امروزه بیشتر برای غذاهای خیابانی‌اش معروف شده؛ اما از قدیم تعدادی از مهم ترین موزه های ایران نیز در این خیابان جای داشته اند.

یکی از این موزه های بسیار محبوب و مشهور «موزه آبگینه و سفالینه های ایران» است که بسیاری آن را با نام مختصرش، موزه آبگینه می شناسند؛ مکانی که محل نمایش شیشه ها و سفال های باارزشی‌ست که از قدیم تا امروز کشف شده و مورد استفاده بودند. این موزه در ساختمانی زیبا و تاریخی متعلق به دوران ابتدای حکومت پهلوی در میان باغی به مساحت ۷۰۰۰ مترمربع برپا شده است؛ خانه ای باشکوه و هشت ضلعی که به دستور احمد قوام، یکی از سیاستمداران و نخست وزیرهای ایران ساخته شد و چندی به عنوان سفارت کشورهای مصر و افغانستان مورد استفاده قرار گرفت.

در سال ۱۳۵۴ خانه قوام که خود به مانند موزه ای جذاب از معماری و هنر است به دفتر فرح پهلوی فروخته و به موزه تبدیل شد. چهار سال بعد موزه به طور رسمی افتتاح و خانه و باغ آن در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۱۴ در فهرست آثار میراث ملی ایران قرار گرفت. امروزه موزه آبگینه و سفالینه ایران تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فعالیت می کند و مدیریت آن در حال حاضر بر عهده خانم فرزانه قائینی‌ست.

تاریخچه موزه آبگینه و سفالینه تهران

ملک و عمارتی که امروزه آن را با نام موزه شیشه و سفال می شناسیم، در حدود ۹۰ سال پیش (۱۳۰۷ ه.ش) به دستور احمد قوام، مشهور به قوام السلطنه ساخته شد. احمد قوام (۱۲۵۲ تا ۱۳۳۴ ه.ش) سیاستمداری کارکشته و با نفوذ بود که در فاصله سالهای پایانی دوران قاجار و ابتدای سلطنت رضاشاه پهلوی، پنج مرتبه به عنوان نخست وزیر ایران انتخاب شد. خانه مجلل قوام تا سال ۱۳۳۱ محل سکونت و کارهای اداری و سیاسی او بود؛ اما در این سال این خانه و سایر اموال وی توسط مجلس وقت مصادره شد و در اختیار دولت درآمد.

بعد از این ماجرا عمارت قوام به مصری ها فروخته شد و آنها این ملک را به سفارت خود در تهران تبدیل کردند. این خانه برای هفت سال تحت تملک مصری ها بود؛ اما زمانی که رابطه ایران و مصر در زمان جمال عبدالناصر (یکی از رییس جمهوران مصر) تیره شد، این سفارت در اختار افغان ها قرار گرفت. مدت کوتاهی افغانستان سفارت خود را در خانه قوام برپا کرد؛ اما اندکی بعد این خانه به بانک بازرگانی فروخته شد.

در سال ۱۳۵۴ دفتر فرح پهلوی پیشنهاد خرید این خانه را به بانک بازرگانی داد و با موافقت آنها مالکیت خانه به این دفتر رسید. گروهی از طراحان و معماران فرانسوی، ایرانی و اتریشی کار طراحی موزه را بر عهده گرفتند و درهای آن در سال ۱۳۵۸ به روی علاقه مندان به تاریخ و هنر ایران باز شد.

معماری موزه آبگینه و سفال

خانه هشت ضلعی قوام در زمینی به مساحت ۱۰۴۰ مترمربع ساخته و از دو طبقه، ستون و زیرزمین تشکیل شده است. سبک معماری کلی ساختمان تلفیقی از سبک معماری ایرانی و اروپایی قرن نوزدهم میلادی به حساب می آید. طبقه اول از طریق پله هایی چوبی و باشکوه و به سبک پله های روسی به طبقه دوم ارتباط دارد. در ساخت این ساختمان به جای استفاده از درها و ورودی های چوبی، از پنجره های دوجداره استفاده شده است تا میزان نور و دمای ورودی های ساختمان به این وسیله تنظیم شود.

این خانه به سبک اغلب خانه های ایرانی از یک اندرونی و یک بیرونی ساخته شده است که ساختمان بیرونی آن به موزه آبگینه و ساختمان اندرونی آن به بنیاد فارابی تعلق دارد.

تزیینات ساختمان

خانه قوام علاوه بر آثاری که در خود جای داده است، جلوه های بی نظیری از کارهای آجری، گچ بری های فوق العاده، آینه کاری های زیبا و جواهر و میناکاری را به نمایش می گذارد. همچنین بخش هایی از دیوارهای زیرزمین آن به وسیله موزاییک هایی بزرگ بر اساس طرحی سنتی تزیین شده است.

انواع تزیین ها

در این قسمت شما را اندکی با انواع تزیین های ساختمان زیبای قوام آشنا می کنیم.

۱- کارهای آجری

در نمای خارجی ساختمان از ۵۰ نوع طرح و شکل هندسی و نمونه های گلدار آجری استفاده شده است که یادآور کارهای فوق العاده آجری دوره سلجوقیان است.

۲- گچ بری ها

گچ بری های داخلی ساختمان به سه دوره تعلق دارد:

* گچ بری هایی که مخصوص زمان ساخت عمارت بوده و می توان قسمتی از آن را در سالن ورودی و دیگر تالارهای ساختمان تماشا کرد.

* زمانی که خانه در اختیار سفارت مصر قرار داشت گچ بری هایی به سبک اروپایی ها به ورودی موزه و بخش هایی از طبقه اول اضافه شد. این طرح ها در تالارهای مینا و بلور و همچنین در زیر زمین دیده می شود.

* گچ بری هایی که در سال ۱۳۶۸ به وسیله سازمان میراث فرهنگی ایجاد شده و ترکیبی از نقاشی و خطاطی را در سالن ورودی طبقه دوم به نمایش می گذارد.

۳- آینه کاری ها

آینه کاری هایی که در طرح های هندسی به زیبایی در میان کارهای گچ بری طبقه دوم نشسته و بر شکوه این موزه افزوده اند.

۴- مینا و منبت کاری، آینه کاری

میناکاری ها و منبت کاری هایی با طرح های گلدار به زیبایی بر روی درها و حاشیه پله نقش بسته اند. در سال ۱۳۶۸ نیز آینه کاری های طبقه دوم بر شکوه و زیبایی ساختمان افزودند. این آینه کاری ها البته مضامین مذهبی و انقلابی دارند.

طراحی داخلی

یکی از جذاب ترین و برجسته ترین ویژگی های طراحی داخلی موزه آبگینه، طراحی ویترین های آن است که منحصر به فرد بوده و در موزه دیگری دیده نمی شود. این ویترین ها با الهام از ستون های تخت جمشید، کاخ تچر (یکی از کاخ های معروف تخت جمشید)و کعبه زرتشت در نقش رستم طراحی شده اند. طرح و ابتکار ساخت ویترین ها به این شکل از طراح معروف اتریشی هانس هولاین (Hans Hollein) بود که در رشته خود جوایز بسیاری را به دست آورده است و کارهای وی شهرت جهانی دارد.

آنچه که در این موزه خواهید دید

موزه آبگینه از دو طبقه و شش تالار تشکیل شده است و هر بخش آن قسمتی از تاریخ شیشه و سفال در ایران را نشان می دهد. این مجموعه نمونه هایی نادر از شیشه و سفال ایران را در خود جای داده است. از ظرف های سفالی که تاریخ ساخت آن ها به هزاره چهارم قبل از میلاد باز می گردد تا کارهای شیشه ای که قدمت شان به هزاره اول قبل از میلاد تعلق دارد. ظرف های شیشه ای اروپایی که به قرن 18 و 19 تعلق دارند نیز در مجموعه موزه آبگینه جای گرفته اند.

در ادامه این بخش می خواهیم همراه شما شویم و گردشی در طبقه ها و تالارهای موزه آبگینه داشته باشیم و تعدادی از گنجینه های منحصر به فرد این موزه را نشان‌تان دهیم.

۱- طبقه اول

طبقه اول از چهار بخشِ راهرو، تالار بلور، تالار مینا و تالار راهنمای صوتی تشکیل شده است.

* راهرو

راهروی طبقه اول آثاری از سفالینه های رسی که تاریخ آنها به هزاره اول باز می گردد و آثار شیشه ای که در قرن های ۱۸ و ۱۹ میلادی در کشورهای اروپایی ساخته شده است را به نمایش می گذارد.

* تالار بلور

نمونه هایی از آثار شیشه ای که قدمت آنها به هزاره اول قبل از میلاد، سلسله هخامنشیان، ساسانیان و اوایل دوره اسلامی بر می گردد را در تالار بلور خواهید دید. این آثار به ترتیبِ دوره های زمانی، جا نمایی شده اند تا سیر تحول و تکامل آثار شیشه ای را در صنعت ایران به نمایش بگذارند. در دوره ساسانی تکنیک برش شیشه به حد اعلای خود رسید تا جایی که این تکنیک به همه دنیا صادر شد. در این زمان بود که روش های دیگر ساخت ظروف شیشه ای مانند مهر زدن، اضافه کردن تزیینات و دمیدن به مدل های ساخت افزوده شد.

* تالار مینا

آثار شیشه ای مات و براق، به ویژه وسایل دکوری و شیشه های عطر که قدمت آنها به هزاره اول و دوم قبل از میلاد باز می گردد در این تالار به نمایش درآمده است. مجموعه آثار سفالی که شامل نمونه هایی از گلدان های ساده مربوط به دوران ماقبل از تاریخ و گلدان های گلدار با طرح های هندسی می شود، در این قسمت در معرض نمایش گذاشته شده اند.

قدمت این گلدان ها به قرن های چهارم تا یکم هزاره اول قبل از میلاد باز می گردد. لوله های شیشه ای که از حفاری معبد چغازنیبل - بزرگترین معبد ایران در هزاره دوم قبل از میلاد- به دست آمده است و در پنجره ها و مراسم های مذهبی مورد استفاده بودند؛ را می توان در این تالار پیدا کرد. این لوله های شیشه ای که با رنگ های مختلف تزیین شده بودند در برابر نور خورشید، جلوه ای رنگارنگ را به نمایش می گذاشتند.

* تالار دیداری-شنیداری

در این تالار اسلایدها و فیلم هایی از آثار موزه برای بازدیدکنندگان به نمایش در می آید.در این تالار محصولات فرهنگی نیز به فروش می رسد.

۲- طبقه دوم

راهرو، تالارهای صدف،‌ زرین فام، لاجورد یک و دو از بخش های مختلف طبقه دوم موزه آبگینه هستند.

* راهروی طبقه دوم

در این قسمت آثار شیشه ای و سفالی که به دوره اسلامی تعلق دارد در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است. در کنار آنها آثاری از هنرمندان معاصر نیز دیده می شود.

* تالار صدف

کارهای سفالی دارای سنگ نوشته و آثار شیشه ای که بیشتر مصارف تزیینی داشتند و به روزهای آغازین دوره اسلامی متعلق بودند در این تالار به نمایش در آمدند. شهر نیشابور یکی از مهمترین مراکز فرهنگی سفالینه و خوش نویسی در این دوره است. تغییرات برجسته ای در این دوره در آثار شیشه ای ایجاد و روش های جدیدی برای برش های عمیق به کار گرفته شد. نقاشی روی شیشه به یکی از کارهای رایج شیشه سازی در قرن چهارم تبدیل شد و این پیش درآمدی برای کارهای میناکاری در سراسر ایران بود. این تالار از آنجایی که طراحی و معماری آن به صدف نیمه باز شباهت دارد به این نام خوانده می شود.

* تالار لاجورد یک

کارهای سفالین که با رنگ های فیروزه ای تزیین شده اند و تاریخ آن ها به قرن شش یا هفت هجری قمری بر می گردد؛ در این تالار دیده می شود. ساخت ظرف های شیشه ای با لعاب های فیروزه ای رنگ در قرن ششم هجری در گرگان رواج پیدا کرد. بیشتر آثار یا به وسیله نقش و نگارهای تصویری یا با نقاشی هایی به رنگ مشکی تزیین شده اند. گلدان هایی استثنایی که به عنوان گلدان های دولایه شناخته می شوند نیز در این تالار قرار دارند.

تالارهای لاجورد به خاطر لعاب های فیروزه رنگ ظروف قرن هفتم و هشتمی به این نام مشهور شده اند.

* تالار لاجورد دو

نمونه هایی از آثار شیشه ای که قدمت آنها به دوره قرن یازدهم تا سیزدهم هجری قمری باز می گردد در تالار لاجورد دو در معرض دید عموم قرار داده شده است. در زمان صفویه، شاه عباس صفوی تعداد زیادی از استادان شیشه کار را از ونیز به ایران دعوت کرد تا هنر خود را به استادکاران ایرانی آموزش دهند. لوحی سفالی با هفت رنگ لعاب داده شده که به دوره قاجار تعلق دارد و تصویری از شاهنامه فردوسی در این تالار نشان داده شده است.

امکانات ویژه موزه آبگینه

موزه آبگینه امکانات خاصی دارد که بازدید و استفاده از این موزه را برای علاقه مندان جذاب تر و راحت تر می کند.

۱- گالری های موقت

موزه آبگینه قسمتی از فضای ساختمان را به فعالیت های کوتاه مدت و موقت اختصاص داده است. بنابراین، ممکن است برخی از آثار در انبار موزه نگهداری شوند و در فرصت های مناسب و مناسبت های مختلف در این گالری به نمایش درآیند. در کنار این ها در این فضا ممکن است گالری هایی با آثاری از هنرمندان مختلف در زمینه های مشابه با شیشه و سفال برگزار شود.

۲- فروشگاه موزه

در این فروشگاه محصولات جالب و خاصی دیده می شود که تجربه خرید را برای بازدید کنندگان لذت بخش می کند. این فروشگاه به وسیله سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حمایت می شود. از جمله محصولاتی که می توانید در این فروشگاه خرید کنید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کتاب، جزوه و کتابچه در مورد اشیا و آثار موزه آبگینه، پوستر، کارت پستال، محصولات دیداری-شنیداری

۳- دوره های آموزشی

موزه آبگینه فضایی را نیز به دوره های آموزشی اختصاص داده است. در این دوره ها، رشته های مختلف هنری که با زمینه کاری موزه در ارتباط هستند آموزش داده می شود. خدمت اصلی آموزشی موزه ساخت کارها و آثار شیشه و سفال برای کودکان و بزرگسالان است.

هر دوره ۱۰ جلسه دارد و ۲.۵ ماه طول می کشد و کلاس های آن هر روز هفته به غیر از جمعه ها برگزار می شود. اگر تمایل دارید با زمان و هزینه این کلاس ها و نحوه برگزاری آنها بیشتر آشنا شوید می توانید به صفحه اینستاگرام رسمی موزه آبگینه مراجعه کنید.

۴- کتابخانه

کتابخانه موزه آبگینه در قسمت شمال غربی حیاط موزه قرار دارد و بیشتر از ۴۰۰۰ نسخه کتاب در زمینه های باستان شناسی و تاریخ هنر را در اختیار علاقه مندان قرار می دهد.

اطلاعات بازدید : خوب است پیش از بازدید موزه آبگینه در زمینه های زیر اطلاعات خود را تکمیل کنید:

ساعت : ساعت معمول بازدید از موزه در پاییز و زمستان بین ساعت ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰ و در بهار و تابستان بین ساعت ۹:۰۰ تا ۱۸:۰۰ است.

روزهای تعطیل : موزه آبگینه روزهای دوشنبه هر هفته و همچنین ایام سوگواری تعطیل است. لازم است ذکر شود کتابخانه و گالری موزه روزهای دوشنبه باز است.

هزینه بازدید : هزینه بازدید از موزه برای ایرانی ها ۲۵۰۰ تومان و برای خارجی ها ۲۵۰۰۰ تومان است.

هزینه ورود برای اعضای انجمن دوست داران میراث فرهنگی (در صورت داشتن کارت انجمن) رایگان است.

بازدید های گروهی : امکان بازدیدهای گروهی نیز از موزه آبگینه وجود دارد. شما برای کسب اطلاع بیشتر در مورد طراحی تور بازدید از موزه و قیمت های این تورها می توانید با شماره های ۴-۶۷۰۸۱۵۳-۰۲۱ و ۶۷۱۶۹۳۰-۰۲۱ تماس بگیرید.

اطلاعات تماس موزه

واحد اطلاعات موزه: ۴-۶۷۰۸۱۵۳-۰۲۱ و ۶۷۱۶۹۳۰۰-۰۲۱ تماس بگیرید.

اطلاعاتی که بازدیدکنندگان نیاز هست بدانند

• جعبه کمک های اولیه در طبقه همکف در بخش انتظامات (نگهبانی) قرار دارد. همچنین می توانید از نماینده ها و راهنماهای موزه نیز کمک بگیرید.
• فروشگاه خرید و فروش هدیه در طبقه همکف قرار دارد.
• بخش اطلاعات در ورودی طبقه اول واقع شده است.
• سیگار کشیدن در موزه ممنوع است.
• امکان عکس برداری و فیلم برداری از موزه وجود دارد.

مسیر دسترسی

آدرس: استان تهران،‌ تهران، خیابان جمهوری،‌ خیابان سی تیر، موزه آبگینه و سفالینه ایران

برای رسیدن به موزه آبگینه دو راه در برابر شماست. یا می توانید از طریق خیابان جمهوری راهی خیابان سی تیر و موزه آبگینه شوید یا اینکه خود را به میدان و خیابان امام خمینی برسانید و از آنجا به سمت موزه حرکت کنید.

ماشین شخصی: رسیدن به موزه آبگینه با توجه به اینکه این بنا در محدوده طرح ترافیک و طرح زوج و فرد قرار دارد و محل پارک نیز بسیار سخت گیر می آید؛ کار بسیار دشواریست. از این رو توصیه می کنیم تا جای امکان از وسایل نقلیه عمومی برای رسیدن به خیابان سی تیر استفاده کنید.

وسایل حمل و نقل عمومی

مترو: برای رسیدن به موزه آبگینه باید از خط دو متروی شهری تهران استفاده کنید. سوار خط آبی رنگ صادقیه-فرهنگسرا شوید و در ایستگاه مترو حسن آباد از قطار خارج شوید.

از ایستگاه در خلاف جهت حرکت ماشین ها در خیابان امام خمینی، راه را در پیش بگیرید. 200 متر جلوتر خیابان سی تیر در مقابل شماست.

اتوبوس : برای رسیدن به موزه آبگینه با استفاده از اتوبوس، از دو مسیر می توانید استفاده کنید؛ سوار اتوبوس های جمهوری-بهارستان شوید. زمانی که به ایستگاه حافظ پیاده رسیدید از اتوبوس پیاده شده و با کمی پیاده روی خود را به ابتدای خیابان سی تیر برسانید.

اگر می خواهید از سمت موزه ملی و خیابان امام خمینی به خیابان سی تیر برسید باید سوار اتوبوس هایی شوید که مبدا یا مقصد آنها پارک شهر یا میدان امام خمینی است و در پایانه اتوبوس رانی پارک شهر توقف می کنند.

دیدنی های اطراف

سفر تنها در بازدید از یک جاذبه و لذت بردن از یک تفریح خلاصه نمی شود. می توان قدری هوشمندانه عمل کرد و با بازدید از جاذبه های نزدیک یک مکان، یک تیر و چند نشان زد. در این قسمت تعدادی از جاذبه های مهم اطراف موزه آبگینه را به شما معرفی می کنیم.

کافه نادری : فاصله تقریبی 400 متر پیاده

آتشکده آدریان : فاصله تقریبی 300 متر پیاده

موزه ملی ایران باستان : فاصله تقریبی 700 متر پیاده

سر در باغ ملی : فاصله تقریبی 1 کیلومتر پیاده

توصیه :

• همان گونه که گفتیم موزه آبگینه در خیابان سی تیر واقع شده است. این خیابان در سالهای گذشته به عنوان نخستین استریت فود ایرانی، محبوبیت بسیاری پیدا کرده است. در بازدید از خیابان سی تیر حتما سری به کافه ها و اتوبوس های سیار خوشمزه این خیابان بزنید و خود را مهمان فضای دلنشین و غذاهای خوشمزه سی تیر کنید.
• همچنین موزه ملی ایران نیز در ابتدای این خیابان قرار دارد که بازدید از آن برای هر ایرانی و علاقه‌مند به تاریخ از ضروری ترین کارهاست.
• زمانی که در موزه هستید سعی کنید به توصیه ها و صحبت های راهنما به دقت گوش دهید و مقررات موزه را رعایت کنید.
• در نگهداری از موزه، بنای تاریخی وباغ زیبای آن کوشا باشید.