خاموش شدن صدای زنگ برج ساعت لندن و جنجال هایش

هفته نامه همشهری جوان - اشکان خسروپور: برج ساعت لندن قرار است برای چهار سال موقتا خاموش شود. این ماجرای ساده اما برای انگلیسی ها پیچیده تر از آن است که تصور می شود. چون آنها معتقدند خاموشی برج لندن - آن هم نه خاموشی کل برج، فقط از کار افتادن زنگ ساعتش - باعث می شود که یکی از مهم ترین نمادهای شهر که همه آن را با برج معروف ایفل در فرانسه مقایسه می کنند، ابهت و جبروتش را از دست بدهد.

داستان برج آن قدر مهم بود که برنامه زمان بندی برای بازسازی اش تعیین کردند و کارگرها موظف شدند در تمام طول روز طبق یک جدول مشخص وظایف شان را انجام بدهند. ساعت خاموش نمی شود و در طول این چهار سال همچنان زمان را نشان خواهد داد اما همین خاموشی زنگ - آن هم به طور موقت - ماجرا را به صحن مجلس و دفتر نخست وزیری هم کشاند.

دعوای ساعتی در پارلمان

همین هفته پیش بود که برنامه خاموش شدن موقتی برج بیگ بن لندن یا این طور که خود انگلیسی ها می گویند، برج الیزابت به صحن علنی مجلس عوام بریتانیا رفت. ماجرا آنقدر مهم بود که شخص نخست وزیر مملکت هم کارهای روزمره اش را کنار گذاشت و به میان نمایندگانی که روی صندلی های سبزشان جلوس کرده بودند، رفت، شاید بتواند جلوی خاموش شدن برج زمان نمای شهر را بگیرد.

نماینده ها به دو گروه مخالف و موافق تقسیم شده بودند و هر کس از حرف خودش دفاع می کرد. آنهایی که می گفتند ساعت باید موقتا خاموش شود به داده های وزارت بهداشت انگلیس اشاره می کردند و این که صدای بلند زنگ ساعت با شدت حدود 118 دسی بل می تواند برای گوش کارگرانی که قرار است در طول چهار سال آینده در اطراف برج کار کنند، خطرناک باشد.

در مقابل، کسانی که خاموش شدن برج ساعت را فاجعه می دانستند، تاکید داشتند که اگر «بیگ بن» در وقت مقرر زنگ نزند، تعداد گردشگرانی که به لندن می آیند، کمتر می شود و درآمدشان کاهش خواهد یافت. اینها به کنار، خود تعمیر برج هم چند ده میلیون پوند خرج دارد و لزومی ندارد آدم در این بی پولی که خروج از اتحادیه اروپا (برکزیت) سرش می آورد، به فکر مرمت و تعمیرکاری باشد.

تمام این ماجرای مالی را اگر کنار بگذاریم، هنوز یک مانع دیگر باقی می ماند. ساعت بزرگ بیگ بن در حدود 160 سالی که از عمرش می گذرد، در تمام مراسم بزرگ ملی به صدا در آمده است؛ برنامه هایی مثل سالگرد تاج گذاری ملکه الیزابت، جشن سال نو یا عروسی های سلطنتی تمام شان با برج بلند زمان نمای لندن گره خورده اند. حالا اگر آن را خاموش کنند، چطور می شود سنت ها را زنده نگه داشت و آنها را همان طور که انتظار می رود، جدی گرفت؟

60 میلیون پوند

این هزینه ای است که تخمین زده می شود برای مرمت ساعت بیگ بن در چهار سال نیاز باشد.

118 دسی بل

دعوا بر سر چنین حجم صدایی است که با هر بار صدای زنگ ساعت لندن، گوش کارگران را می آزارد.

2000

گروه ساعت ساز سلطنتی هر سال به جای ساعت بزرگ لندن باید دو هزار ساعت دیگر را در مجموعه وست مینیستر تنظیم کنند.

4 سال

مرمت کل اجرای برج ساعت لندن حدود چهار سال به درازا خواهد کشید. البته بعضی ها قول دو سال را هم داده اند، ولی قطعی نیست.

به جان مادرم خاموش نمی شود

ساعت بیگ بن برای آخرین بار در ظهر روز 21 آگوست بعد از 12 بار نواختن برای چهار سال خاموش شد. نخست وزیر، گروهی از اعضای مجلسین (عوام و علیا) دور هم جمع شده بودند تا آخرین زنگ ساعت را بشنوند. مردم هم به دعوت مجلس عوام که وظیفه نگهداری از قصر بزرگ لندن و متعلقاتش را دارد، به حضور در این برنامه دعوت شده بودند.

کمیسیون ویژه رسیدگی به وضعیت بیگ بن برنامه زمان بندی تعمیر ساعت را به مجلس ارائه کرده تا نظر موافق همه را جلب کند. «تام بریک» عضو حزب لیبرال که این برنامه را ارائه داده، برای این که نظر مخالفان را هم جلب کند، گفته بود ساعت را جوری مرمت می کنند که در زمان برنامه های ویژه قابل استفاده باشد. فقط در همان زمان ها بیگ بن بنا بر وظیفه سنتی اش چند زنگ می زند و دوباره کارگرها مشغول کار می شوند.

در تقویم ارائه شده به پارلمان گفته شده که ساعت در شب های سال نو و روز بزرگداشت سربازان جان باخته در جنگ جهانی اول به صدا در می آید.

البته این نخستین بار نیست که ساعت چهارده تنی بیگ بن خاموش می شود. این ساعت آخرین بار در سال 2007 میلادی برای تعمیرات مختصری خاموش شد. قبل از آن هم در سال 1983 میلادی چنین برنامه ای اجرا شده بود. این بار اما برنامه زمان بندی مفصل تر از همیشه است. هزینه بالایش هم مسئله ساز شده آن هم در شرایطی که انگلستان باید از اتحادیه اروپا خارج شود و همین کلی خرج روی دستش می گذارد. تمام سروصدایی هم که بلند شده به خاطر همین خرج زیاد است.

کارگرها دقیقا قرار است چه کار کنند؟

کارگرهایی که از چند روز پیش کارشان در محوطه ساعت بزرگ بیگ بن آغاز شده، قرار است طبق یک جدول زمان بندی که مجلس عوام برای شان فراهم کرده، تمام اجزای ساعت غول پیکر چهارده تنی را از جایش بیرون آورده، آنها را مرمت و تعمیرکاری کنند و بعد از گذراندن چند مرحله تست - برای این که مطمئن شوند این قطعه خاص هنوز کارایی دارد - آن را در محل اصلی اش نصب کنند. آنها همین حالا هم که ساعت از کار افتاده، باید ریسک زیادی را به جان بخرند. کارگران باید در ارتفاع ۱۰۰ متری کارشان را انجام دهند. هر چند با طناب ایمنی خودشان را محکم می کنند اما هنوز هم کارشان چندان ساده نیست.

پروژه مرمت ساعت بیگ بن چند مرحله اصلی دارد. نصب یک آسانسور، تعمیر عقربه های ساعت، بازبینی بخش های مکانیکی و تمام چیزهایی که به مکانیسم کار ساعت مربوط می شود و در آخر، بازبینی و مرمت پاندول بزرگ برج. همه اینها حدود ۲۹ میلیون پوند (حدود ۱۵۰ میلیارد تومان) خرج روی دست انگلیسی ها می گذارد. البته این یک برآورد اولیه است و گفته می شود بودجه مورد نیاز برای اتمام این پروژه ممکن است تا ۶۰ میلیون پوند (۳۰۰ میلیارد تومان) هم برسد.

ساعت از کار نمی افتد

در نهایت شرایط آن قدرها که بابتش سروصدا به پا شده، عجیب نیست. ساعت بزرگ لندن قبلا هم چندین بار تمیزکاری شده و هر چند وقت یک بار کارگرانی که از صفحه بزرگ ساعت آویزان شده بودند تا پروژه گردگیری را انجام دهند، دیده می شدند.

حالا آنها دوباره در اطراف برج دیده می شوند، فقط این بار حضورشان کمی بیشتر است. چیز دیگری که تغییر کرده خاموش شدن زنگ ساعت است اما زمان همچنان به مردم نشان داده می شود. در طول این چهار سال عقربه ها از سیستم قدیمی جدا شده و به یک موتور الکتریکی متصل می شوند. تنها تفاوت مهم نسبت به پروژه های قبلی تمیزکاری این است که دست کم تا پایان ماه اکتبر، عملا سه چهارم از صفحه ساعت پشت داربست هایی که کارگرها بنا کرده اند، پنهان خواهد ماند. بعد از پایان بازسازی صفحه و عقربه ها و زمانی که داربست ها برچیده می شوند، عملا ساعت برج مثل گذشته کارش را ادامه می دهد.

نگهبان ارشد برج ساعت یکی از خاص ترین شغل های دنیا را دارد

مرد پاندول های بلند

«استیو جگر» نگهبان ارشد ساعت و مسئول تنظیم زمان در «برج الیزابت» یا «بیگ بن» است. یکی از کارهای اصلی او تنظیم ساعت تابستانی است؛ یعنی باید در نخستین روز تابستان زمان را طبق قانون یک ساعت عقب بکشد.

آقای جگر برای این کار ساعت دو بامداد اولین روز تابستان به بالای برج لندن می رود و با تنظیم پیچ بزرگ ساعت، زمان را یک ساعت عقب تر می برد. البته کارش به این سادگی ها هم نیست. عقب بردن زمان برای او و دستیارانش پنج ساعتی وقت می گیرد. ساعت ساز سلطنتی برای جلو بردن این پروژه باید قبل از هر کاری زنگ بزرگ را خاموش کند، بعد عقربه ها را برای مدت کوتاهی از کار انداخته و دست آخر بعد از این که در زمان مقرر همه چیز سر جای خودش قرار گرفت، تمام سیستم را دوباره به کار بیندازد. در تمام این مدت برای این که خاموش بودن ساعت به چشم مردم بیرون نیاید، همه چراغ های هشتاد و پنج واتی که چهار طرف ساعت را روشن می کنند، خاموش می شوند.

آقای ساعت ساز تنها نیست و تمام وظیفه اش هم نگهبانی از ساعت بزرگ لندن نیست. او و همکارانش باید مراقب تمام دو هزار ساعت کوچک و بزرگی باشند که در مجموعه کاخ های وست مینیستر قرار گرفته اند. رسیدگی به زیبایی ساعت ها گرفته تا تنظیم دقیق زمانی که نشان می دهند، کاری است که او و چند نفر دیگر از ساعت سازان خبره انگلیسی سرپرستی اش را بر عهده گرفته اند.

تنظیم تمام ساعت های مجموعه کار زمان بری است. در نتیجه او و وردست هایش دو روز زمان می خواهند تا تمام دو هزار ساعت مکانیکی را به زمان جدید برگردانند. تیم ساعت تنظیم کن ها، سه گروه هستند و در هر کدام شان یک عضو ارشد (ساعت ساز) و چند دستیار قرار گرفته اند که برای تنظیم ساعت، دوره های ویژه ای دیده و درسش را خوانده اند. وقتی زمانش برسد، آنها باید در تمام اتاق های کاخ را باز کنند، روی نردبان رفته و درست مثل ساعت کوک کن های قدیمی زمان را به وقت مقرر برگردانند. برای این که کسی زمان را اشتباه نگیرد، تمام این پروژه در دو روز تعطیلی اول تابستان (شنبه و یکشنبه) انجام می شود.

قانون زمان بندی سالانه می گوید که تنظیم ساعت باید از صبح روز شنبه آغاز شده و تا بعدازظهر یکشنبه به پایان برسد. با این حساب، تمام نمایندگان مجلس و کارکنان ساختمان های سلطنتی کاخ وست مینیستر وقتی روز دوشنبه - اولین روز کاری - وارد مجموعه می شوند، با ساعت های تنظیم شده روبرو هستند.

یکی از مهم ترین کارها بر دوش آقای جگر و تیمش گذاشته شده است. آنها باید ۳۳۴ پله را تا بالای برج و جایی که دکمه تنظیم قرار گرفته طی کنند و زمان را آن طور که مقرر شده تغییر بدهند. او از کسانی است که از بازسازی ساعت خوشحالند و به «تلگراف» می گوید: «واقعیت این است که برج بیگ بن برای خیلی از مردم دنیا ارزش زیادی دارد. پس مرمت کردنش مهم است. از طرف دیگر باید هوای کارگرهای مان را هم داشته باشیم. اینجا یک الگوست و باید همه چیز آن درست باشد.» او این را نگفت اما لابد یکی از مهم ترین دلایل موفقیتش با بازسازی بیگ بن ساخت آسانسوری است که او و دستیارانش را از پیمودن بیشتر از ۳۰۰ پله معاف می کند.