پارک های علم و فناوری، محل تبدیل علم به ثروت

پارک علم و فناوری سازمانی است که توسط متخصصین حرفه ای مدیریت می شود و هدف اصلی آن، افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت سازنده میان شرکت های حاضر در پارک و موسسه های متکی بر علم و دانش است.

هفته نامه امید جوان: پارک علم و فناوری سازمانی است که توسط متخصصین حرفه ای مدیریت می شود و هدف اصلی آن، افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت سازنده میان شرکت های حاضر در پارک و موسسه های متکی بر علم و دانش است.

پارک های علم و فناوری نقش مهمی در تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه ایفا می کنند و می توان آنها را یکی از مهم ترین ابزارها برای تسهیل شکل گیری و رشد شرکت های دانش بنیان دانست.

پارک های علم و فناوری، محل تبدیل علم به ثروت

پارک ها از نظر نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می شوند:

* پارک علمی که معمولا توسط دانشگاه ها در یک فضای مناسب و در مجاورت آنها ایجاد می شود و همکاری متقابلی بین صاحبان صنایع مستقر در آن پارک ها و دانشگاه ها به وجود می آید.

* پارک فناوری که در مجاورت قطب های صنعتی ایجاد و با نیت گسترش ارتباطات تحقیقاتی صنایع موجود در منطقه با واحدهای پژوهشی و دانشگاهی شکل می گیرند.

انجمن پارک های علمی بریتانیا (UKSPA) در این باره تاکید دارد: یک پارک علمی یک ابزار حمایتی مبتنی بر مالکیت و پشتیبانی کسب و کار است که هدف اصلی آن تشویق و حمایت از کسب و کارهای نوپا و رشددهی شرکت های نوآور، در حال رشد و فناوری محور از طریق فراهم ساختن زیرساخت ها و خدمات پشتیبان است.

پارک های علم و فناوری اغلب منطقه بزرگی را دربر می گیرند و از واحدهای مختلفی مانند آزمایشگاه های دولتی، دانشگاهی یا تعاونی گرفته تا شرکت های کوچک و بزرگ میزبانی می کنند.

این مراکز الزاما خدمات و پشتیبانی کسب و کار کاملی را ارایه نمی دهند بلکه برخی یک مرکز رشد کسب و کار هستند که شامل شرکت های نوپایی هستند که در مراحل اولیه رشد قرار دارند با این حال پارک های علم و فناوری خدمات پس از رشد یا مرحله توسعه شرکت را نیز برای شرکت های انشعابی ارایه می کنند.

پارک های علم و فناوری از ابعاد مختلف با هم متفاوت هستند که ماموریت و اهداف استراتژیک آن پارک را تعریف می کند. از این منظر می توان 4 نوع اصلی برای پارک های علم و فناوری برشمرد: ائتلافی، دانشگاهی، شرکتی و خوشه ای.

پارک های علمی و فناوری در جهان

«دره سیلیکون ولی» امریکا را می توان نخستین پارک علمی دنیا دانست. منشا این پارک به پارک علم دانشگاه استنفورد در اوایل دهه ۱۹۵۰ بر می گردد پس از آن «سوفیا آنتی پلیس» فرانسه در اروپا در دهه ۱۹۶۰ و شهر علم TSUKUBS ژاپن در آسیا و در اوایل دهه ۱۹۷۰ تاسیس شدند، چین از اواسط دهه ۱۹۸۰ به توسعه پارک های علم خود پرداخت.

پارک های علم و فناوری در ایران

ایجاد اولین شهرک علمی و تحقیقاتی در ایران مربوط به سال 1371 است که پیشنهاد تهیه گزارش بررسی مقدماتی آن را شرکت سهامی ذوب آهن مطرح کرد و پیگیری کلیت کار به معاون پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان واگذار شد. بر این اساس در سال 1379 مرکز رشد «غدیر» با استقرار 17 واحد فناوری و تحقیقاتی راه اندازی شد.

در همین سال، مطالعات مکان یابی پارک فناوری «پردیس» نیز انجام و در سال ۱۳۸۰ نقطه ای در این شهر برای احداث پارکی وابسته به نهاد ریاست جمهوری انتخاب شد.

پارک های علم و فناوری استان های آذربایجان شرقی، سمنان، خراسان، فارس، گیلان، مرکزی و یزد نیز در سال 1381 با انحلال سازمان پژوهش های علمی و صنعتی استان ها و تبدیل آن ها به پارک ایجاد شدند.

گفته می شود در حال حاضر یکی از شاخص های موفقیت پارک ها و مراکز رشد فناوری، نقش آنها در ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم است که در بسیاری از کشورهای به عنوان معیار به کار برده می شود. دوم این که در ارزیابی اثربخشی و عملکرد پارک ها لازم است از مشتریان و شکرت، نظرسنجی شود.

بر این اساس با آن که تاسیس و حمایت از پارک های علم و فناوری در سیاست ها و قوانین کشور تایید شده است با این حال رویکرد کلی این سیاست ها و قوانین بیشتر متمایل به توسعه کمی است، بنابراین در بیشتر ارزیابی ها صرفا رشد تعداد پارک های علم و فناوری گزارش می شود. این در حالی است که به لحاظ عملکردی غالب پارک های علم و فناوری کشور در حد «مرکز رشد»* باقی مانده اند.

از طرفی بررسی وضعیت پارک های علم و فناوری کشور نشان می دهد که اغلب آنها با مشکل بودجه به خصوص بودجه عمرانی مواجه هستند، بنابراین لازم است برنامه جامعی برای تامین نیازهای اولیه تدوین و اعتبارات عمرانی بیشتری نسبت به اعتبارات هزینه ای در ردیف بودجه پارک های علم و فناوری تازه تاسیس برای ایجاد زیرساخت ها و فضاهای فیزیک مطلوب در نظر گرفته شود.

نکته بسیار مهم دیگر آن است که فقط 28 درصد شرکت های مستقر در پارک ها تاییدیه دانش بنیان دارند این مساله می تواند منعکس کننده عدم تمایل این شرکت ها برای استقرار در پارک ها باشد که به نوبه خود می تواند ناشی از عدم اجرای کامل مزایای قانونی مناطق آزاد در پارک های علم و فناوری باشد.

* «مرکز رشد» محلی برای استقرار هسته های فناور و شرکت های دانش بنیان نوپا و تازه تاسیس است که مراحل پیش رشد از 6 تا 9 ماه و دوره رشد از 3 تا 5 سال را پشت سر می گذرانند.