پارادوکس تحصیل و مهاجران غیرقانونی
امسال در حالی ثبت نام مدارس برای سال تحصیلی ۹۶-۹۷ آغاز شده که آموزش و پرورش برای دومین سال پیاپی خود را به ثبت نام دانش آموزان مهاجر فاقد اوراق هویت موظف می داند.
هفته نامه جامعه پویا: امسال در حالی ثبت نام مدارس برای سال تحصیلی ۹۶-۹۷ آغاز شده که آموزش و پرورش برای دومین سال پیاپی خود را به ثبت نام دانش آموزان مهاجر فاقد اوراق هویت موظف می داند. گرچه تجربه سال گذشته نشان می دهد با وجود این تاکید از سوی وزارتخانه، هنوز مقاومت های فراوانی برای ثبت نام این بچه ها از سوی مدیران مدارس وجود دارد. از سوی دیگر کمبود فضای آموزشی در مدارس مناطق حاشیه ای و کار این کودکان برای تامین معاش خانواده از دلایل دیگری است که هنوز شمار زیادی از این کودکان مهاجر را از نشستن پشت نیمکت های مدرسه محروم می کند.
«شاهین نوش آبادی» که به تازگی از شغلش بازنشسته شده، تا دو ماه پیش معاون مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش بوده و از چند و چون فعالیت های آموزش و پرورش در این زمینه آگاه است، با او درباره سیاست آموزش و پرورش در این باره گفت و گویی داشته ایم.
چند سالی است که با افزایش شمار اتباع غیرقانونی در کشور، فعالان اجتماعی نگرانی های خود را درباره تحصیل فرزندان این افراد که از حقوق اجتماعی محروم هستند، ابراز می کنند. برخورد ایران با مهاجرانش به نسبت سایر کشورهای دنیا چگونه است؟
در همه کشورهای دنیا مهاجر غیرقانونی را دستگیر و در کمپ هایی نگهداری می کنند و بعد به کشور خودش بر می گردانند، حتی اگر کودک باشد، چه رسد به اینکه امکان تحصیل رایگان، آن هم در مدارس عمومی برایش فراهم شود. مهاجر غیرقانونی در دنیا سن و سال نمی شناسد. اردیبهشت سال 94 پیامی منتسب به مقام معظم رهبری منتشر شد، مبنی بر اینکه هر دانش آموز افغانستانی که در سن تحصیل است؛ اما مدارک اقامتی و هویتی ندارد باید از نعمت تحصیل برخوردار شود. این دستور باعث شد تحصیل اتباع بدون اوراق هویت در کشور قانونمند شود.
این حرکت مثبت کاملا برخلاف اصول رایج در هر کشوری است. ما کشور دومی نداریم که با مهاجر و پناهندگان غیرقانونی اش به این شکل برخورد کند.
از سوی دیگر در جلسه هیئت وزیران در سال 95 نیز مصوب دانش آموزان از شهریه معاف شوند؛ یعنی رایگان در مدارس دولتی ما ثبت نام شوند. همین دو دستورالعمل باعث شد در دو سال تحصیلی گذشته حدود 50 هزار نفر به تعداد دانش آموزان اتباع خارجی اضافه شود و از این طریق بسیاری از کودکان کار که اجازه تحصیل نداشتند یا در مدارس خودگردان افغانستانی تحصیل می کردند، وارد سیستم آموزش و پرورش کشور شدند.
در حال حاضر ۴۰۰ هزار دانش آموز اتباع خارجی در کشور داریم که پیش بینی می شود این رقم در سال تحصیلی آینده به سمت نیم میلیون نفر برود.
در حال حاضر سیستم آموزشی کشور چیزی حدود 12.5 میلیون دانش آموز دارد. این در حالی است که اعلام های رسمی نشان می دهد سرانه هر دانش آموز در کشور رقم ناچیزی است و همین موضع از فقر سیستم آموزشی در ایران حکایت دارد. با این وضع گروهی معتقدند، این امکانات محدود باید برای کودکان ایرانی هزینه شود، ضمن اینکه حضور این افراد به کاهش امنیت در کشور می انجامد.
گروه دیگری هم نظری کاملا برعکس دارند و معتقدند با توجه به هم زبانی و هم کیشی مردمان افغانستان و جنگ زدگی که بر این کشور حاکم است، نباید این نگاه تبعیض آمیز حتی به مهاجر غیرقانونی وجود داشته باشد. ضمن اینکه سوادآموزی این کودکان، آسیب های اجتماعی را بین آنها کاهش می دهد و این اتفاق به امنیت داخلی می انجامد. همچنین براساس کنوانسیون حقوق کودک، تحصیل بدون توجه به نژاد وز بان حق همه کودکان است.
وقتی آسیب هایی را که در جامعه افغانستانی به وجود آمد ریشه یابی می کنیم، در می یابیم مربوط به کسانی است که از درس و تحصیل دور مانده بودند. کمتر گزارش شده است که دانش آموزی از این جماعت مرتکب خلافی شده باشد. واقعیت این است کسی که در مدرسه باشد، از آدابی بهره مند می شود و طبیعی است که دچار بزه های بزرگی نمی شوند. کسی که در سیستم آموزشی باشد، با معلم و مدرسه و درس و کتاب و امتحان رو به رو باشد، کمتر کشور را دچار بحران می کند. این نشان می دهد که نعمت سواد و تحصیل چیزی نیست که به راحتی بتوان از آن صرف نظر کرد.
از سوی دیگر بعد از انقلاب واژه امت اسامی یکی از اصلی ترین واژگان و شعارهای نظام بوده و به همین دلیل باید سیاست ها، بر همین اساس تدوین می شد. با توجه به این موضوع، بی توجهی به جماعتی که هم زبان و هم مذهب ما هستند، حتی از کشوری دیگر، با این شعار سنخیتی ندارد، حتی اگر بخواهیم هم نمی توانیم به این موضوع بی توجه باشیم.
اساسا مرز ما با افغانستان باز است و رفت و آمد به شکل گسترده ای در آن انجام می شود. اکنون به قدری بین ایرانی و افغانستانی ازدواج صورت گرفته است که فرزندان دورگه زیادی داریم؛ یعنی شرایط ویژه ای بین ما و کشور افغانستان حاکم است و به همین دلیل نمی توان با این دیدگاه که سرنوشت مهاجران افغانستانی به ما ربطی ندارد، کشور را اداره کرد.
حالا مسائل و کنوانسیون های بین المللی را هم به این شرایط ویژه اضافه کنیم. البته می توان گفت ایران در زمینه برخورد با این حجم مهاجران فاقد اوراق هویت از سایر کشورهای دنیا و کنوانسیون های بین المللی جلوتر عمل کرده است. در دو سال گذشته بیش از 50هزار مهاجر فاقد اوراق هویت در مدارس دولتی کشور ثبت نام کرده اند.
یعنی عملا این سیاست در کنار وضعیت ناآرام افغانستان به افزایش شمار مهاجران غیرقانونی منجر شده است؟
مهم ترین مسئله در بحث خدمات رسانی به اتباع خارجی در کشور به ویژه افغانستانی ها این است که با یک حرکت پارادوکسیکال مواجه هستیم؛ پاردوکس هم اینجاست که سیاست کلی باید به گونه ای باشد که اینها به کشور خودشان برگردند و مهاجر مادام العمر نباشند؛ اما وقتی همه خدماتمان را برای اینها رایگان می کنیم، در نتیجه شیب مهاجرت را افزایش می دهیم. باید به گونه ای خدمات دهیم که مهاجر دائمی و ماندگار نشوند و به کشور خودشان برگردند.
نکته دیگر این است که دانش آموزان اتباع خارجی که در کشور ما تحصیل می کنند نباید ایرانی بار بیایند، باید با توجه به فرهنگ کشور خودشان، سرود کشور خودشان و پرچم و ملیت کشور خودشان بار بیایند. مدرسه ای داریم که 300 تا دانش آموز ایرانی و بیشتر از 100 دانش آموز افغانستانی دارد؛ بنابراین با دو ملیت رو به رو هستیم و مدیریت این مدرسه سخت است. اینها از نکات ظریف آموزش و پرورش اتباع خارجی است؛ یعنی کار باید به گونه ای انجام شود که هم آموزش و بهداشت لازم در اختیار این کودکان قرار گیرد و هم این افراد میل بازگشت به کشورشان را پیدا کنند.
گزارش های جسته و گریخته حاکی از این است که هنوز خیلی از مدیران رغبتی به ثبت نام دانش آموزان افغانستانی ندارند و دلایل مختلفی از جمله کمبود جا یا اعتراض سایر والدین دانش آموزان را مطرح می کنند. تاسیس مدارسی جداگانه برای این دسته از دانش آموزان را در این باره چقدر مفید و چاره ساز می دانید؟
سیاست ما تلفیق است چرا که سیاست جداسازی می تواند به تنش های اجتماعی بینجامد. ما می خواهیم کودکان ایرانی و افغانستانی در کنار هم دوست و رفیق بار بیایند. این جزء سیاست اصلی آموزش و پرورش است. درباره امتناع از ثبت نام نیز می توان گفت این مقاومت با توجه به سیاست آموزش و پرورش به مرور کم شده است.
حتی وزارت آموزش و پرورش در سه، چهار سال اخیر به بحث کیفیت بخشی به آموزش دانش آموزان اتباع خارجی توجه زیادی کرده است و دوره های بی سابقه ای برای آموزش به مدیران مدارسی که در آنجا دانش آموزان اتباع بیگانه تحصیل می کنند، برگزار کرده و می کوشد مدیران را برای مدیریت بر این مدارس توانمند کند.
اغلب این بچه ها اهل سنت هستند و با فرهنگ خاصی رشد کرده اند و اشراف مدیر مدرسه به این موضوع سبب می شود مدرسه با تعامل بهتری با دانش آموزان اتباع اداره شود و تاثیر این شکل مدیریت در روابط و رفتار دانش آموزان ایرانی و افغانستانی محسوس تر خواهدبود.
بیشتر کودکان فاقد اوراق هویت افغانستانی که برای کسب درآمد با خانواده یا تنها به ایران مهاجرت می کنند، در شرایط خاصی زندگی می کنند و سلامتی آنها در وضعیت نامعلومی است. خیلی از خانواده های ایرانی و مدیران و معلمان مدارس هم از همین موضوع نگران هستند؛ برای اینکه از سلامتی این افراد مطمئن باشید و برای ادامه تحصیل اینها چه تمهیدی در نظر گرفته شده است؟
بیشتر کودکان فاقد اوراق هویت افغانستانی که برای کسب درآمد با خانواده یا تنها به ایران مهاجرت می کنند، در شرایط خاصی زندگی می کنند و سلامتی آنها در وضعیت نامعلومی است. خیلی از خانواده های ایرانی و مدیران و معلمان مدارس هم از همین موضوع نگران هستند؛ برای اینکه از سلامتی این افراد مطمئن باشید و برای ادامه تحصیل اینها چه تمهیدی در نظر گرفته شده است؟
ابتدا خانواده های این کودکان یا سازمان های مردم نهادی که پیگیر وضعیت این بچه ها هستند، معرفی نامه ای برای این کودکان از وزارت کشور تهیه می کنند، سپس برای ثبت نام در مدرسه باید گواهی سلامت از درمانگاه های زیر نظر وزارت بهداشت دریافت کنند.
برای دریافت گواهی سلامت ۱۱ بیماری در این کودکان بررسی، ایمن سازی و غربالگری می شود، چرا که اغلب آنها به دلیل شرایط زندگی ممکن است واکسیناسیون نیز نشده باشند و از آنجایی که قرار است در کنار دیگر کودکان تحصیل کنند، باید زا سلامت آنها مطمئن شویم. علاوه بر کنترل سلامت، امتحانی هم در یک نوبت رسمی برای تعیین سطح تحصیلی از این افراد گرفته می شود تا متناسب با دانش شان در مقطع مورد نظر تحصیل کنند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
بله تحصیل بکنند.ولی بنده شاهدم که تا به حال بسیاری از کارگران از حظور این مهاجران و کمبود کار در اثر حظور افغان ها گلایه دارند.دولت محترم بهتر است به فکر چاره اندیشی باشد.