نبرد با داعش با توییت و لایک

هفته نامه جامعه پویا: در عرض چند ساعت، تصاویر وحشیگری داعش که در سراسر جهان عرب پخش شده بود، ترس و دلهره عجیبی در دل مردم و مدافعان شهر موصل ایجاد کرد. صحبت از اواسط سال ۲۰۱۴ است که شبکه های اجتماعی متعلق به تروریست های داعش زمینه را برای تصرف این شهر مهم فراهم کردند. با وجود اینکه تعداد نیروهای محافظ این شهر در مقابل تروریست های داعش ۱۵ به یک بود، واحدهای ارتش عراق حاضر در این شهر از ترس اقدامات داعش فرار کردند و در نتیجه حدود دو هزار شبه نظامی، کنترل شهری با جمعیت ۱.۵ میلیون نفر را به دست گرفتند.

از ابتدای فعالیت داعش، رسانه های اجتماعی بخش مهمی از فعالیت این گروه تروریستی بوده است. این رسانه ها به داعش کمک کرد بر دیگر گروه های تروریستی برتری یافته و نیروهای زبده ای از گروه هایی همچون القاعده را به استخدام خود درآورد. این مسئله به آنها اجازه داد با گذشت زمان، اراضی و مناطق تحت کنترل شان نیز بیشتر شود.

در چند سال گذشته داعش در حال استفاده از رسانه های اجتماعی برای گسترش تفکر خود در فراتر از مرزهایش بوده است و به جای درخواست از طرفدارانش برای پیوستن به میدان نبرد، رسانه های اجتماعی داعش شهروندان مستعد در آمریکا، اروپا، آفریقا و آسیا را هدف قرا داده است.

تاثیرات این رویکرد نیز بسیار وحشتناک بوده است که یا به دنبال آن فردی نقاب پوش به سالن تئاتر باتاکلان در پاریس حمله کرده یا یک شهروند آمریکایی به همراه همسرش، حادثه ای خونین را در شهر سن برناندینو در ایالت کالیفرنیا رقم زدند.

در روزهای ابتدایی و آغاز به کار اینترنت، بسیاری از پیشگامان سیلیکون ولی تصور می کردند ایجاد دنیای مرتبط تر منجر به برقراری بیشتر صلح و آرامش در جهان می شود، اما واقعیت بسیار پیچیده تر از این است. بدون شک ارتباطات جهانی فرصت های جدید و فراوانی را به وجود آورد؛ اما در شکل گیری و ظهور نسل جدید از تهدیدها نیز نقش داشت. یک دهه پیش، کمتر کسی فکر می کرد که یک تروریست در سوریه بتواند به راحتی با یکی از دوستان و همفکرانش در آمریکا ارتباط برقرار کند. به جای یک برنامه خودمحور، رسانه های اجتماعی داعش ارتباط برقرار کند. به جای یک برنامه فردمحور، رسانه های اجتماعی داعش ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.

هسته اصلی نیروها و فرماندهان این گروه تروریستی، نیروهای نظامی بعثی هستند که پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ کنار رفتند. به دلیل نقش مهم و تاثیرگذار رسانه ها، نسل جدید از نیروهای جوان به استخدام آنها درآمدند. میانگین سنی مبارزان خارجی داعش حدود ۲۴ سال است، یعنی آنها با شبکه های ارتباطی همچون فیس بوک، توییتر و اینستاگرام بزرگ شده اند.

همین مسئله، ترکیبی خطرناک از آنها به وجود آورده است. به دنبال افزایش تهدیدهای تروریستی این گروه از طریق رسانه های اجتماعی، بهترین راه مقابله با آنها از طریق همین رسانه ها اعلام شد. در بحث اقدامات دولتی و بین المللی، مقامات آمریکا با مدیران تعدادی از این شبکه ها برای مقابله با این معضل دیدار داشته اند.

جاسوسان دولتی نیز به دقت شبکه های اجتماعی داعش را رصد و پیگیری می کنند. خارج از فعالیت های دولتی، سازمان های رسانه های اجتماعی نیز ساختارها و نوع خدمات خود را برای مقابله با این گروه ها تغییر دادند؛ برای نمونه پس از انتقاد از توییتر به دلیل اتخاذ رویکرد سخت در قبال کاربران وابسته به داعش، ۱۲۵ هزار حساب توییتری منتسب به آنها لغو شد.

البته برخی بر این باورند که کارایی و تاثیرگذاری این راهکار مورد تردید قرار دارد. آنها می گویند اگرچه متوقف کردن حساب های توییتر می تواند به طور موقت مانع ماشین تبلیغاتی داعش شود، اما واقعیت این است که بسیاری از کاربران پس از چند روز با اسامی مختلف به این میدان باز می گردند.

علاوه بر این، هکرها و فعالان مستقل نیز نقش بسزایی در این نبرد داشته اند؛ مثلا هکرهای گروه سرشناس «انانیموس» اخیرا اعلام کردند که 800 حساب توییتر، 12 صفحه فیس بوک و بیش از 50 ایمیل متعلق به داعش تحت حملات سایبری اعضای این گروه قرار گرفته است.

در کنار این اقدامات و فعالیت ها، مردم برخی از مناطق در سوریه و عراق نیز به این فکر افتادند که با کمک همین رسانه های اجتماعی به مقابله با داعش پبردازند؛ برای مثال زمانی که در اواخر سپتامبر ۲۰۱۴ این شایعه مطرح شد که تروریست های داعش در حال نزدیک شدن به بغداد هستند، گروهی از فعالان جوان عراقی کمپنی را در رسانه های اجتماعی به راه انداختند و از مردم در پایتخت عراق خواستند با انتشار هشتگ «اوضاع بغداد عالی است» به مقابله با این ترس و اطلاعات غلط بپردازند.

این کمپین به سرعت مورد توجه گروه های مختلف محلی در بغداد قرار گرفت؛ در نتیجه ویدئوها و تصاویر مختلفی پخش شد که مردم پایتخت را در حال انجام کارهای روزانه شان نشان می داد. همچنین هشتگی توسط عراقی ها با عنوان «نه به داعش» به راه افتاد که بسیار مورد توجه مردم در استان های مختلف عراق قرار گرفت. این ماجرا فقط محدود به عراق نبوده است. شهر رقه که مرکز خلافت خودخوانده داعش در سوریه است، شاهد یکی از مهم ترین این کمپین های مردمی است. گروه «رقه به آرامی در حال سلاخی شدن است» متشکل از یک گروه از فعالان سوری است که بسیاری از آنها در همان شهر رقه زندگی می کنند. تعدادی از آنها نیز برای حفاظت از هویت افراد حاضر در رقه، از خارج از این منطقه گزارش می دهند.

این گروه که عمده فعالیت های خود را از طریق فیس بوک و توییتر انجام می دهد، قصد دارد این آگاهی را به وجود آورد که مردم رقه بین وحشیگری داعش و حملات هوایی آمریکا و متحدانش گرفتار شده اند. از زمان آغاز به کار این گروه در اواسط سال ۲۰۱۴، حدود ۱۹هزار نفر در توییتر و بیش از ۳۴ هزار نفر در فیس بوک اتفاقات این گروه را پیگیری می کنند.

در حالی که تاثیر حملات هوایی با کشته شدن تروریست ها و فرار آنها به دیگر مناطق مشخص می شود، میزان موفقیت مبارزه با داعش در رسانه ها و شبکه های اجتماعی در چند سال آتی مشخص خواهدشد.