گداهای متمول؛ چالش شهرهای بزرگ و کشورهای پیشرفته

هفته نامه جامعه پویا: بر اساس آخرین تحقیقات انجام شده در حال حاضر بیش از ۴۰۰ هزار متکدی در هند فعالیت می کنند که حدود ۴۶ درصد آنها را زنان تشکیل می دهند. همچنین فقط در شهر داکا، پایتخت بنگلادش حدود ۴۰ هزار متکدی وجود دارد. معضل تکدی گری برای برخی دیگر از شهرها در کشورهای اروپایی و غربیی، پدیده ای به مراتب جدیدتر است. در حالی که دلایل افزایش جهانی این معضل تا حدود زیادی پیچیده است، نوع واکنش و برخورد کشورها با آن، چه از لحاظ شدت و چه از لحاظ میزان موفقیت با یکدیگر متفاوت است.

مرکز قانون ملی بی خانمان ها و فقر، در ایالات متحده، تکدی گری را یکی از شیوه های بیان و اظهارنظر می داند که در آن افراد مستاصل از هم نوعان خود درخواست کمک می کنند؛ بر همین اساس دیگر شهروندان باید با این مسئله با احترام برخورد و به آن توجه کنند. با وجود این باور قانونی، به تازگی تحقیقی در ۱۸۷ شهر آمریکا انجام شد و نتایج نشان داد ۷۶ درصد مردم خواستار ممنوع شدن تکدی گری در اماکن عمومی هستند.

در این میان برخی از شهرها سعی می کنند مردم را ترغیب کنند تا به این افراد پول ندهند؛ برای مثال، شورای شهر ساوتمپتون انگلیس در سال جاری کمپینی با شعار «درخواست از شما برای تغییری مداوم» به راه انداخت و از مردم خواست به جای پرداخت پول به افراد متکدی، همین مبلغ را در اختیار سازمان های خیریه قرار دهند.

در برخی از کشورها مبارزه علیه تکدی گری، شکل خشونت باری به خود گرفته است؛ مثال مشخص در این زمینه دولت نیجریه است که به تازگی پارلمان آن تکدی گری در خیابان های شهرهای این کشور را به طور کامل ممنوع اعلام کرد. نتیجه آن حمله خشونت بار نیروهای پلیس به متکدیان در ماه جولای در شهر لاگوس بود که در نتیجه آن بیش از ۴۰۰ نفر دستگیر شدند. گفته می شود حدود ۵۰ نفر از آنها به کشورهای همسایه مانند نیجر فرستاده شدند.

بر اساس قانون جدید، متکدیان در صورت دستگیری با تنبیه هایی مانند پرداخت ۵۰ دلار یا سه ماه زندان روبرو خواهند شد. البته این نوع روش ها همیشه موجب نگرانی فعالان اجتماعی بوده است. درباره نیجریه گفته می شود بیشتر متکدیان افرادی هستند که به دلیل شرایط نامساعد جسمی و ناتوانی پرداخت هزینه های درمانی مجبور شده اند تکدی گری کنند. در نتیجه تصویب چنین قوانینی فقط باعث وخامت بیشتر شرایط زندگی آنها می شود.

در برخی دیگر از شهرها، روش های متعادل تری اتخاذ می شود؛ برای مثال، در بلفاست، پایتخت ایرلند شمالی، مکان هایی در نظر گرفته شده که تکدی گری در آنجا آزاد است و بدون هیچ ممنوعیتی انجام می شود. شهر ولینگتون، پایتخت زلاندنو نیز ضمن به رسمیت شناختن فعالیت این افراد سعی می کند مواردی مانند آداب و رفتار در خیابان ها را به متکدیان آموزش دهد.

در ایالات متحده فشار روی قانون گذاران برای خالی کردن مراکز تجاری و مرکزی شهرها از وجود متکدیان، معمولا از سوی گروه های سرمایه دار انجام می شود؛ در همین راستا، شهردار نیویورک چندی پیش قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن متکدیان نمی توانند در اطراف میدان تایمز فعالیت کنند و باید در محل های مشخص شده این کار را انجام دهند. شهر اوکلوهاما نیز پا را از این فراتر گذاشته و تکدی گری را در فاصله ۶۰ متری کافه ها، رستوران ها، ایستگاه های اتوبوس، مدارس ابتدایی و دستگاه های کارتخوان بانکی ممنوع کرده است.

در شهرهای پالم بیچ و سن رافائل نیز مراکز تجاری، مکان هایی را پیش بینی کرده اند که شهروندان مبالغ مد نظرشان را در اختیار آنها می گذارند و آنها نیز آن را به متکدیان می دهند.

در شهرهای انگلیس «دستور محافظت از فضاهای عمومی» به عنوان ابزاری برای مقابله با تکدی گری، کار خود را از سال ۲۰۱۴ آغاز کرده است. هر فردی که در یکی از خیابان ها به صورت کلامی یا نوشتاری از مردم درخواست پول کند، نیروهای پلیس از او می خواهند تا ۲۴ ساعت دیگر در آن خیابان حضور نیابد. در صورت تمکین نکردن از این دستور، فرد متکدی باید جریمه ای حدود یک هزار پوند بپردازد؛ البته این روش منتقدان سرسختی نیز دارد، زیرا فعالان حقوق بشری می گویند مسئولان شهری با این روش به جای بررسی علل و عوامل گرایش افراد به تکدی گری، آنها را به افرادی مجرم تبدیل می کنند.

در همین راستا موسسه تایمزریچ که در زمینه بی خانمان ها و افراد آسیب پذیر در لندن فعالیت می کند، تخمین می زند ۸۰ درصد از متکدیان پایتخت انگلیس معتاد هستند و این کار را برای تامین مواد مخدر خود انجام می دهند. بر همین اساس گفته می شود دستور یاد شده نه تنها مشکل این افراد را حل نمی کند بلکه بر مشکلات آنها می افزاید. بر همین اساس، برخی از شهرها مانند لیورپول و ولینگتون از اجرای برنامه های ممنوعیت تکدی گری سر باز می زنند زیرا می گویند دلیل مشخصی برای موثر بودن آنها وجود ندارد.

هندی ها نیز به تازگی به فکر مقابله جدی با این معضل افتاده اند؛ برای نمونه مسئولان شهر کلکته برای حل مشکل حدود چهار هزار متکدی خیابان های این شهر، در حال بررسی برنامه ای هستند که بر اساس آن به این افراد برنج و نان رایگان داده می شود.

برخی از شهرهای پیشرو نیز به دنبال راهکارهای ثابت تری هستند تا بتوانند عوامل بروز تکدی گری در خیابان های شهر را بررسی کنند. برای نمونه شهر آلبوکوثرک در نیومکزیکو به افرادی که از مردم درخواست پول می کنند، کار می دهد. بر همین اساس، یک دستگاه خودروی ون در طول روز سطح شهر را طی می کند و به افراد متکدی در ازای انجام کارهایی مانند آب دادن به گل ها یا برداشتن زباله ها از سطح خیابان ها، ساعتی ۹ دلار می دهد.

در پایان هر روز نیز سرپناهی برای استراحت و خواب در اختیار این افراد قرار می گیرد. این روندی است که برخی از کشورهای آسیایی درگیر با این معضل نیز به تازگی درصدد اجرای آن بر آمده اند. برای مثال، مسئولان شهری در منطقه نیل فاماری در شمال غربی بنگلادش برای کمک به هزار متکدی این منطقه، آنها را آموزش می دهند تا در کارهایی مانند کشاورزی، خیاطی یا کسب و کارهای کوچک فعالیت کنند.

مهاجران متکدی، معضل کشورهای پیشرفته

شاید سخنی به گزاف نباشد اگر بگوییم بشر کنونی در «عصر مهاجرت» زندگی می کند؛ هزاران هزار انسان برای رسیدن به زندگی بهتر، کشورهای خود را ترک می کنند و عازم کشورهای بهتر چه از لحاظ ثروت و چه از لحاظ مسائل اجتماعی می شوند اما این ماجرا بیشتر مواقع پایان خوشی ندارد؛ تجربه چند سال اخیر تعدادی از کشورهای ثروتمند اروپایی که شاهد ورود سیل عظیمی از مهاجران بوده اند، می تواند دلیلی بر این گفته باشد.

تعداد زیادی از این مهاجران پس از ورود به چنین کشورهایی، با مشاهده شرایط نامناسب، رو به تکید گری می آورند. در نتیجه نه تنها آنها، بلکه کشور میزبان شان نیز با معضلی اجتماعی روبرو می شوند. سوئد و نروژ که از لحاظ شاخص ثروت جزء کشورهای برتر در این زمینه به حساب می آیند، در پنج سال گذشته به خوبی این مشکل را لمس کرده اند.

در سوئد بخش زیادی از متکدیان را اقلیت کولی ها تشکیل می دهند که بیشتر از رومانی و بلغارستان وارد این کشور شده اند و آمار و اطلاعات دقیق و مشخصی درباره تعداد آنها وجود ندارد. در سال ۲۰۱۳ یک روزنامه سوئدی گزارش داد حدود ۶۰۰ متکدی کولی در سراسر این کشور وجود دارند چند ماه پیش نیز مارتین والفردسون، مسئول هماهنگ کننده شهروندان اتحادیه اروپا در سوئد اعلام کرد تعداد این افراد در حال حاضر به حدود چهار هزار نفر رسیده است.

اکنون این افراد نه تنها در شهرهای بزرگ، بلکه در روستاها نیز دیده می شوند؛ برای مثال در شمالی ترین قسمت سوئد و در مکان های عمومی و پمپ های گاز همواره افرادی دیده می شوند که به محض دیدن شهروندان عادی، بسته های کاغذی خود را جلو می آورند و درخواست پول می کنند.

سوئد در حالی این روزها را تجربه می کند که تا چند وقت پیش، معضل گدایی در این کشور ریشه کن شده بود؛ قانونی در سال ۱۴۹۶۴ در این کشور اجرا شد که بر اساس آن هیچ فردی نمی توانست در سوئد گدایی کند. افرادی هم که بنا به دلایلی نمی توانستند کار و فعالیت کنند، برنامه های متعدد رفاه اجتماعی در اختیارشان قرار می گرفت تا از این شرایط نجات پیدا کنند.

سوئد دهه های ۶۰ تا ۸۰ میلادی را در حالی پشت سر گذاشت که هیچ متکدی در خیابان های این کشور دیده نمی شد؛ اما ناگهان همه چیز تغییر کرد. در حال حاضر شهرهای مهم سوئد مانند استکهلم، مالمو و گوتنبرگ در میان شهرهایی هستند که بیشترین تعداد متکدی را در اروپا دارند.

تمام این تغییرات از سال ۱۹۹۵ آغاز شد؛ یعنی هنگامی که اصلاحیه ای در نظام مراقبت از بیماران روانی شکل گرفت. بر این اساس بیمارستان هایی که چنین افرادی را در خود جای داده بودند تعطیل و بیماران نیز به صورت ناگهانی مرخص شدند. افرادی که سال های زیادی از عمر خود را در بیمارستان ها سپری کرده بودند به ناگاه مجبور شدند روی پای خود بایستند و این در حالی بود که کمترین کمکی از طرف دولت در اختیار آنها قرار نگرفت.

مبنای تصمیم دولتمردان سوئدی این بود که نمی توان افراد را برای سال های متمادی در بیمارستان ها زندانی کرد؛ اما این تجربه باعث وخیم تر شدن اوضاع شد. بسیاری از این بیماران با مشکلات روحی و روانی نتوانستند با دنیای خارج از بیمارستان ارتباط برقرار کنند؛ یا به سمت مواد مخدر رفتند یا به تکدی گری در خیابان ها پرداختند.

۱۰ سال بعد معضل متکدیان زمانی شکل جدی تری در سوئد به خود گرفت که کولی ها از دو کشور رومانی و بلغارستان وارد این کشور شدند؛ این دو کشور به تازگی به عضویت اتحادیه اروپا در آمده بودند و حالا شهروندان شان می توانستند سه ماه در دیگر کشورهای این اتحادیه زندگی کنند. بر اساس قوانین اگر آنها نتوانند در سه ماه شغلی پیدا کنند یا مشغول به تحصیل شوند، باید به کشورهای خود بازگردند اما نبود کنترل های مرزی دقیق میان سوئد و همسایگانش موجب شد به این مسئله چندان توجه نشود و به تدریج بر تعداد این افراد افزوده شود.

تاکنون اقدامات متعددی برای حل مشکل کولی ها در سوئد انجام شده است. برای مثال دولت سوئد در سال ۲۰۱۳ راهکار بلندمدتی برای وارد کردن کولی ها به جامعه سوئد مطرح کرد. این راهکار بیان می کرد باید از طریق آموزش یا فرصت های شغلی، مشارکت این افراد را در جامعه سوئد بیشتر کرد. هدف این بود که یک فرد کولی ۲۰ ساله در سال ۲۰۳۲ فرصت هایی مساوی با شهروندان سوئدی داشته باشد؛ اما در اینجا یک واقعیت وجود دارد که تا حدودی افق موفقیت این راهکار را محدود می کند.

کولی های ساکن در کشورهای اروپایی در واقع قرن هاست که تکدی گری را به عنوان روشی پذیرفتنی برای تامین زندگی در نظر می گیرند و در نتیجه مشارکت دادن آنها در فعالیت های اجتماعی ممکن است تا حدود زیادی دشوار باشد. همین مسئله باعث تنش های اجتماعی در سوئد شده است و اکنون احزاب سیاسی روی آن مانور می دهند.

برای مثال حزب راستگرای دموکرات های سوئد که از مخالفان اصلی مهاجران به حساب می آید، وعده داده در صورت رسیدن به قدرت، تکدی گری را غیرقانونی اعلام می کند. این حزب توانسته در ماه های اخیر حمایت های بیشتری نیز به دست آورد؛ اما تجربه نروژ در همین زمینه نشان می دهد نمی توان چندان به این روش امیدوار بود.

نروژ که از جمله کشورهای ثروتمند اروپایی به حساب می آید. در پنج سال اخیر شاهد سیل عظیم مهاجرانی بوده که بیشتر آنها تکدی گری را برای تامین مخارج خود انتخاب کرده اند. با توجه به ناراحتی مردم نروژ از شکل گیری و افزایش این معضل، دو حزب محافظه کار و پیشرو با وعده ممنوع کردن تکدی گری توانستند در اواخر سال ۲۰۱۴ به قدرت برسند و با آغاز سال ۲۰۱۵ این قانون را به اجرا بگذارند؛ اما این مسئله چند ماه بیشتر دوام نیاورد زیرا احزاب مخالف و رسانه های بین المللی در کنار فعالان حقوق بشر به انتقاد از این راهکار دولت ائتلافی نروژ پرداختند.

همین مسئله باعث شد این قانون فقط چند روز پس از معرفی از سوی دولتمردان نروژی لغو شود. بر همین اساس بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای ریشه کن کردن این معضل در کشورهای پیشرفته، ابتدا باید به فکر حل مشکلات در کشورهای مبدایی بود که این افراد مجبور به ترک آنها شده اند.

گداهای متمول

شاید بارها این جمله را شنیده ایم که «هر روز که می گذرد، فقرا فقیرتر می شوند و ثروتمندان ثروتمندتر»، اما استثناهایی نیز وجود دارد. در زمینه تکدی گری و افراد متکدی نیز تصور غالب این است که بیشتر آنها در تمام طول زندگی خود شرایط بسیار مناسبی دارند؛ اما استثناهایی نیز در این میان وجود دارد و افرادی هستند که از همین راه تکدی گری، ثروت عجیبی به دست آورده اند. رد ادامه به چند نمونه از معروف ترین آنها اشاره می شود.

۱. فعالان اجتماعی اندونزی اگر بخواهند ثروتمندترین گدای این کشور را نام ببرند، بی شک به «کاک تو» اشاره می کنند؛ او که چند نسل قبلش نیز در حرفه گدایی مشغول به فعالیت بوده اند، در حال حاضر رییس ده ها گدا در شهر سورابایا، پایتخت استان شرقی جاوا است.

دو موتورسیکلت، یک ماشین لوکس و چهار خانه از جمله دارایی های کاک تو است که از طریق گدایی به دست آورده. آن طور که گفته می شود میانگین درآمد ماهانه او از این راه بین شش تا ۹۰ میلیون روپیه اندونزیایی است.

۲. ساکنان شهر لکسینکتون در ایالت کنتاکی آمریکا مدت ها تصور می کردند در حال کمک به فرد فقیری هستند که از لحاظ جسمی و روانی دچار مشکلات حاد بوده و مجبور است روی ویلچر بنشیند؛ اما مشخص شد «گری تامسون» نه تنها هیچ مشکلی نداشته، بلکه ثروت فراوانی نیز دارد.

داستان گدایی او در سال ۱۹۹۳ و پس از آن آغاز شد که به دنبال تصادف با یک موتورسیکلت توانست در یک پرونده قضایی پیروز شود و حدود ۲.۵ میلیون دلار به دست آورد. او که به دلیل همان تصادف مجبور شد چند ماهی روی ویلچر بنشیند، پس از بهبودی تصمیم گرفت از همین راه کسب درآمد کند.

نکته جالب این است که او در رشته پاتولوژی گفتاری مدرک دانشگاهی دارد و همین مسئله به او کمک می کند بهتر بتواند خود را فردی با مشکلات جسمی و روانی نشان دهد. آن طور که خودش گفته سالانه بیش از صد هزار دلار از همین راه درآمد کسب می کند.

۳. «سیمون رایت» شهروند ساکن در منطقه فولام در پایتخت انگلیس که خود را «مؤدب ترین گدای انگلستان» می داند، روزانه درآمدی حدود ۲۰۰ پوند دارد و در حال حاضر نیز در آپارتمانی ۳۰۰ هزار پوندی زندگی می کند. محدوده فعالیت او در نزدیکی ایستگاه های مترو در جنوب لندن است و همواره این پلاکارد را دور گردنش انداخته: «بی خانمان و گرسنه». او در سه سال گذشته هر روز این کار را انجام داده و زمان بندی مشخصی نیز در این زمینه دارد؛ به طوری که ساعت ۱۰ صبح کار خود را آغاز می کند و رأس ساعت پنج بعدازظهر به آپارتمان مجللش باز می گردد.

۴. حضور گدایان پرشمار در خیابان های هند، یکی از مشخصات اصلی شهرهای این کشور به حساب می آید. در چنین فضایی «باهارات جین» توانسته عنوان ثروتمندترین گدای این کشور را به دست آورد. او که در خیابان های بمبئی فعالیت می کند، می تواند در هشت ساعت در روز بیش از صد دلار به دست آورد.

منابع هندی تخمین می زنند درآمد ماهانه او از این کار بیش از سه هزار دلار است و بر همین اساس می گویند حقوق ماهانه او بیشتر از نخست وزیر هند است. او علاوه بر زندگی در آپارتمانی مجلل در بمبئی، چند مغازه دارد که از اجاره هر کدام از آنها ماهانه حدود ۵۰۰ دلار به دست می آورد.

معضلی فراگیر

حسین خلیلی: آن دسته از مسئولان و مقامات که دغدغه فراوانی در مورد زیباسازی شهرها و اماکن عمومی دارند، بر توجه به معضل حضور متکدیان در سطح خیابان ها تاکید ویژه ای می کنند.

تکدی گری از جمله معضلاتی است که نمی توان آن را محدود به کشورهای جهان سوم دانست. در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرفته غربی و اروپایی با این معضل دست و پنجه نرم می کنند. علاوه بر تکدی گری، خود شهروندان کشورها، بروز جنگ و ناآرامی ها در چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه موجب شده خیل عظیمی از این افراد به کشورهای همسایه یا اروپایی عزیمت کنند و پس از ناکامی در کسب و کار و فعالیت، به تکدی گری روی آورند. در این میان آنچه کشورهای مختلف را در این زمینه از یکدیگر متمایز می کند، نوع و نحوه برخوردشان با این معضل اجتماعی است.

در بیشتر موارد کشورها سعی می کنند با وضع قوانین و مقررات محدود کننده، تا حدودی این معضل را مدیریت کنند اما نوع رفتارها نیز در این زمینه با یکدیگر متفاوت است. برای مثال زمانی که سخن از کشورهای آفریقایی درباره برخورد با این معضل به میان می آید، شاهد آن هستیم که روش های خشونت بار به عنوان ابزاری برای پایان دادن به این وضعیت در نظر گرفته می شود.

در کشورهای اروپایی و غربی نیز می کوشند با جریمه کردن و اخطار، به نوعی در مقابل این مشکل بایستند اما تجربه نشان داده کشورهایی در این زمینه موفق عمل کرده اند که در کنار وضع قوانین متناسب با جوامع خود، به بررسی و تحلیل گرایش افراد به سمت تکدی گری پرداخته اند.