تاثیر میلیاردرهای خیّر آمریکایی بر پیشرفت دانش

ماهنامه صنعت و توسعه: پشتوانه مالی یا ذخیره ارزی یک موسسه یا Academic financial endowment به ویژه در آمریکا، به مقدار جمع هدایای نقدی و اوقاف مالی هدیه شده به یک موسسه، مثل دانشگاه گفته می شود. برخی دانشگاه های آمریکا مثل دانشگاه های آیوی لیگ دارای پشتوانه مالی فراوان و در نتیجه خودکفا و در واقغ غیروابسته به بودجه های دولتی هستند. به طور مثال دانشگاه هاروارد با سرمایه کل ۲۹ میلیارد دلار خود یک دانشگاه تماما خصوصی است که بودجه سالانه خود را از منابع گوناگون مانند صنعت، پروانه اکتشاف و اختراع، سرمایه داران و همچنین از دایره فارغ التحصیلان خود تامین می کند.

دانشگاه هاروارد یک دانشگاه خصوصی در شهر کمبریج ایالت ماساچوست در ایالات متحده آمریکاست. قسمت هایی از دانشگاه هاروارد مثل دانشکده پزشکی و دانشکده بازرگانی در شهر مجاور کمبریج یعنی بوستون قرار دارد. هاروارد در سال ۱۶۳۶ میلادی یا ۱۰۱۵ خورشیدی توسط هیات قانون گذاران «مهاجرنشین (کولونی) خلیج ماساچوست» ساخته شد.

این دانشگاه نخستین موسسه آموزش عالی در کشور آمریکا و همچنین نخستین بنیاد در آمریکای شمالی به شمار می رود. نام آن در ابتدا «دانشکده نو» یا «دانشکده در شهرک نو» بود که بعدها در ۱۳ مارس ۱۶۳۹ کشیشی به نام جان هاروارد ۴۰۰ جلد کتاب به کتابخانه این دانشگاه و همچنین مبلغ ۷۷۹ پوند به این دانشگاه کمک کرد. قدیمی ترین موسسه آموزش عالی در آمریکا به تَبَع نام نخستین فردی که زمین و کتاب های خود را وقف ساختن آن کرد، هاروارد نام گرفت.

همچنین سامانه دانشگاه تگزاس از پشتوانه سرمایه خصوصی ۱۳.۵ میلیارد دلاری برخوردار است. یکی از دلایل مهم موفقیت دانشگاه های آمریکایی در سالیان متمادی، حمایت روز افزون نهادهای غیر دولتی، شرکت ها و افراد خیّر در آمریکا از نظام آموزش عالی کشورشان بوده است. این فرهنگ وقف به موسسات فرهنگی در هیچ جای دیگر دنیا نظیر ندارد.

تنها در سال ۲۰۰۷، دانشگاه های آمریکا مجموعا مبلغ ۳۰ میلیارد دلار هدایای نقدی دریافت کردند. از مهم ترین حامیان مالی آموزش عالی در تاریخ آمریکا می توان افرادی همچون خانواده راکفلر، اندرو کارنگی و وندربیلت را نام برد که حق زیادی بر گردن موفقیت امروزی دانشگاه های بزرگ و سرشناس آمریکا دارند.

بزرگ ترین هدیه در تاریخ آموزش عالی آمریکا از آن بنیاد بیل و ملیندا گیتس است که مقدار آن افزون بر یک میلیارد دلار بوده است و بزرگ ترین دریافت کننده یک هدیه دانشگاه کلتک است که هدیه ای ۶۰۰ میلیون دلاری دریافت نمود.

بنیاد بیل و ملیندا گیتس

بنیاد بیل و ملیندا گیتس از بزرگ ترین انستیتو خیریه در جهان است. این بنیاد در سال ۲۰۰۰ میلادی به دست بیل و ملیندا گیتس بنیانگذاری شد و در سال ۲۰۰۶ میلادی به دست وارن بافت به دو برابر گسترش یافت.

هدف های اصلی بنیانگذاری این بنیاد افزایش تندرستی و کاهش تهیدستی بسیار بالا در گستره جهان است و در آمریکا گسترش دادن شانس های آموزشی و دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و داده ها می باشند. مرکز این بنیاد در شهر سیاتل در ایالت واشنگتن در آمریکا جای دارد و به دست سه تن از عضوهای هیات مدیره به نام های بیل گیتس و همسرش ملیندا گیتس و وارن بافت اداره می شود. دیگر مدیران بنیاد، ویلیام اچ گیتس و پتی استونسیفر (CEO) می باشند. حجم کمک های انجام شده این انستیتو نزدیک به ۳۳ میلیارد دلار است.

بخشش ۹۹ درصد از سهام فیس بوک

مارک زاکربرگ و همسرش پریسیلا چان، اخیرا ۹۹ درصد از سهام فیس بوک شان را بخشیدند. این رقم حدود ۴۵ میلیارد دلار برآورد شده که سبب می شود اقدام اخیر زاکربرگ و چان در تاریخ کم سابقه و از ۴۴ میلیارد دلار بنیاد بیل و ملیندا گیتس کمی بیشتر باشد.

این مبلغ مستقیما در اختیار مرکز Chan Zuckerberg Initiative قرار می گیرد، مرکز غیرانتفاعی که سرمایه گذاری های اختصاصی انجام خواهد داد تا تاثیری مثبت روی جوانب مختلف زندگی بشر داشته باشد. البته سهام زاکربرگ قرار نیست به صورت کلی فروخته شده و به سازمان مذکور منتقل شود.

Chan Zuckerberg Initiative به زودی تاسیس خواهد شد و سه مرتبه در سال، مبلغ حاصل از فروش سهام به آن تزریق خواهد شد، مبلغی که هر سال در نهایت یک میلیارد دلار خواهد بود. در حقیقت، ۴۵ سال به طول خواهد انجامید تا این ثروت به سازمان چان و زاکربرگ منتقل شود. در این بین، اگر سرمایه گذاری های سازمان به کسب سود منجر شد، مبلغ حاصل روی پروژه های دیگر سرمایه گذاری خواهد شد.

زاکربرگ این خبر را به صورت نامه ای برای دختر تازه متولد شده خود نوشت و هدف سازمان Chan Zuckerberg Initiative را به طور کلی پیشرفت پتانسیل های بشر و ارتقای کیفیت بیان کرد. مورد اول در زمینه هایی نظیر پزشکی، اقتصاد و دسترسی آزاد به اطلاعات صحبت می کند و مبحث دوم در ارتباط با کاهش فقر و قدرت بخشیدن به گروه هایی است که کمتر دیده شده اند.

سال گذشته این زوج جوان، مبلغ ۲۵ میلیون دلار برای مبارزه با ابولا اهدا کردند تا در برابر این بیماری ایستاده و از شیوع آن همانند HIV جلوگیری کنند. زاکربرگ همچنین مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار برای بهبود کیفیت مدارس عمومی Newark نیز بخشیده بود. بخشی از اهداف سازمان Chan Zuckerberg Inivtiative با پروژه Internet org فیسبوک نیز مشترک است. زاکربرگ می خواهد اینترنت را به ضعیف ترین نقاط دنیا هم برساند. وی در این نامه به دختر خود از اهمیت های بالای اینترنت نیز می گوید: «بسیاری از فرصت های بزرگ نسل شما در نتیجه دسترسی همه به اینترنت است. اینترنت آنقدر مهم است که در ازای دسترسی ۱۰ نفر به اینترنت، یک نفر از فقر نجات می یابد و یک شغل جدید ایجاد می شود.»

خیّرهای ایرانی در آمریکا

البته ایرانی های مقیم آمریکا هم سهمی در کمک های اینچنینی دارند. به طور نمونه در سال ۲۰۰۶ در تگزاس، گیتی و علی صابریون مقیم هیوستون ۱۰ میلیون دلار به مرکز سرطان ام دی اندرسون دانشگاه تگزاس اهدا کردند. در لس آنجلس دانشگاه جنوب کالیفرنیا نیز در سال ۲۰۰۷ دریافت کننده اهدای ۱۷ میلیون دلاری یک مهندس ایرانی بود، در حالی که دانشگاه کالیفرنیا در ایرویان هدیه ای ۳۰ میلیون دلاری از آقای معراج دریافت کرد.

در سانفرانسیسکو، دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو بزرگ ترین هدیه خود را از یک زوج دیگر ایرانی به نام ندا و مانی مشعوف به مبلغ ۱۰ میلیون دلار دریافت کرد و دانشگاه ایالتی پورتلند حتی به پاس هدیه ۸ میلیون دلاری دکتر فریبرز مسیح، دانشکده مهندسی خود را به نام او گردانید.

در نهایت آنچه که از مرور سنت وقف در میان میلیاردرهای بزرگ آمریکا می توان دریافت، بسترهایی است که هدایای مالی شان را در آن سرمایه گذاری می کنند و تقریبا همگی نقش مهمی در فرهنگسازی و توسعه آن چیز که در واقع به معنای ارتقای فرهنگ آمریکایی است، می شود. بنابراین از مهم ترین کارکردهای وقف در کشوری مثل آمریکا، کمک به پایداری و توسعه و قدرت پیدا کردن فرهنگ آمریکایی است.