آموزش رمز و رازهای بورس بازی

همشهری جوان: اینکه آدم بخواهد سرمایه های گاهی نداشته اش را جایی بکارد که مثل خواب دیدن خوشحال پینوکیو، فردایش درخت طلا بار بدهد، دور از واقعیت بازار است. درستش این است که شما برای اینکه سود بیشتری گیرتان بیاید، باید رأسا وارد بازی بشوید و با مردم شریک شوید. هیچ کس به کسی که فقط می خواهد در سود شریک باشد، سود خوبی نمی دهد.

اگر وارد بورس شوید، با خرید سهام شما در یک شرکت شریک می شوید. طبیعی هم هست که هیچ شرکتی با هدف ورشکست شدن تاسیس نمی شود و اگر هم قرار است یک روزی بشود، خودش و البته شما باید به موقع بفهمید. نکته ماجرا هم همینجاست. بیاید با راز و رمزهای رفتن به بورس آشنا شویم.

۱- بورس با ما چه می کند؟

ما آدم ها کلا دونوع دارایی داریم، واقعی و مالی؛ واقعی هایش می شوند همان ها که با چشم صورت هم دیده می شوند مثل: زمین، ساختمان، ماشین، لوازم خانگی و ...؛ اما دارایی های مالی دارایی های کاغذی وبهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت؛ بورس بازاری است که در آن دارایی های مختلف مورد معامله قرار می گیرد. از کالا بگیر تا اسناد مالی.

الان منظورما همان بورس اوراق بهادار است. شما وقتی سهام یک شرکت را می خرید، عملا یکی از صاحبان شرکت و شرکا محسوب می شوید، حالا ممکن است مثلا از ۱۰ هزار سهامش فقط ۱۰ سهم را خریده باشید. این یعنی شما مالک یک هزارم آن شرکت هستید و این خودش برای خودش کم اهمیت نیست. یادتان نرود قرار است از جاهای کوچک شروع کنید. همین که وارد باشگاه سرمایه دارها شده اید، برای شروع کفایت می کند.


2- قیمت چطور مشخص می شود؟

این فیلم های تکراری و مشابه از بازار بورس را دیده اید که توی خبرهای اقتصادی نشان می دهند؟ همان آدم های آشفته ای که دائم به تابلوهای اطراف تالا ربورس نگاه می کنند، با تلفن صحبت می کنند و همزمان انگشت شان را به علامت یک چیزی که فقط خودشان می دانند به هم نشان می دهند؟ فکر می کنید دارند چه کار می کنند؟ جواب ساده اش این است که دارند خرید و فروش می کنند اما سوال اساسی این است که به چه قیمتی؟ نظام قیمت گذاری در بورس طوری طراحی شده که هیچ کس نمی تواند در قیمت گذاری دخالت کند.

بعد از وارد شدن لیست تقاضاها در سیستم معاملات، تقاضاها در دو صف خرید و فروش، بر اساس قیمت و زمان ورود، اولویت بندی می شود. سیستم طوری طراحی شده که قیمت هایی را که برای فروش ارزانتر است و تقاضاهای خریدی که از بقیه بیشتر است را در اولویت قرار می دهد. به این ترتیب، هر کس که به ارزانترین قیمت بفروشد در اول صف فروش و هر کس که به گرانترین قیمت بخرد در اول صف خرید قرار می گیرد و بنابراین قبل از دیگران معامله می کند.


3- چه انتظاری از بورس داشته باشیم؟

برای کوتاه مدت سرمایه گذاری نکنید؛ این یک اصل است. شما وارد شراکت با بزرگان شده اید. حتی اگر سهام یک شرکت زودپزسازی یا مایکروفر مونتاژکنی را خریده باشید، منطق بازار با ماهیت و کارکرد محصولات شرکتی که سهامش را خریده اید فرق می کند. شرکت های بورسی کارها و پروژه هایی که در دست انجام دارند کلان و بزرگ است و پرواضح است که سود پروژه های بزرگ در کوتاه مدت به دست نمی آید. این همان چیزی است که در بورس به شما همان دم در می گویند اما در پرزنتیشن های گلدکوئست خلافش را می خواستند به زور ثابت کنند.


۴- این سرمایه گذاری چقدر ریسک دارد؟

خیلی زیاد و خیلی کم. اولی برای آدم نابلدِ جوگیرِ دمدمی مزاج ودومی برای یک آدم تودارِ پرحوصله، از این آدم هایی که حواسشان می تواند به همه چیز باشد. قلب سالمی دارند وبعد از هر بار سقوط قیمت سهام شان کنفرانس خبری نمی گذارند که در مورد کله پاچه اقتصاد حرف بزنند. شما به عنوان یک سرمایه گذار، نمی توانید امکان شکست را به طور کامل حذف کنید. به طوری کلی، سرمایه گذاری هایی که بازده بالقوه بیشتری دارند، ریسک بالاتری هم دارند. مثلا سرمایه گذاری مستقیم در سهام (از طریق مراجعه به کارگزاری و خرید سهم) در مقایسه با سرمایه گذاری در صندوق سرمایه گذاری مشترک، ریسک بیشتری دارد. قبل از تصمیم گیری برای سرمایه گذاری، باید توان ریسک پذیری تان را مشخص کنید.

باید مشخص کنید چه میزان ریسک ناشی از این سرمایه گذاری برای شما قابل پذیرش و تحمل خواهد بود؛ مثلا اگر ۱۰۰ هزار تومان پول بردید در بورس وسهام خردیدید و بعد دو روز بعد ارزش سهام شما شد ۲۰ هزار تومان، اولا بتوانید صبر کنید تا اوضاع بهتر شود، دوما اگر نشد، از نظر مالی و روانی نابود نشده باشید. همان کاردرست های بورس برای پایین آوردن ریسک، توصیه کرده اند که سبد سهام تشکیل دهید؛ چرا که به طور معمول و در طی زمان قیمت برخی سهام افزایش و قیمت برخی شان کم می شود. (قانون سبد تخم مرغ را بخوانید.)


5- چه سرمایه ای را باید وارد بورس کرد؟

بزرگان بورس گفته اند بورس را نشاید که همه سرمایه را در آن باید. منظورشان این است که باید سرمایه مازادتان را به کار بگیرید. از آنجا که بازار سهام یکی از بازارهای پرنوسان است، نباید مثلا خانه تان را بفروشید یا برای شما که تازه کارید، خرج تاکسی و شهریه دانشگاه را ببرید در این بازار، بگردید ببینید مازاد تجاریتان چیست و چقدر است. مثلا تصمیم بگیرید از امروز به جای رانی از آبسردکن های صلواتی استفادئه کنید. اینجوری اگر پول این رانی های نخورده را سهام خریدید وبعد سهام تان با سر به زمین خورد و فاسد شد، بنیان زندگی تان به هم نخورده.


۶- چطور کمتر ریسک کنیم؟

قبل از هر چیز اهل مطالعه و رصد کردن منطقی بازار باشید و به شایعات هم توجه نکنید. به سهامی هم که خریدید به چشم بچه هایتان نگاه کنید، تخم مرغ هایی که قرار است تا آخ رهمین پاییز جوجه خروسشوند. به همین دلیل باید به طور مرتب بازار را رصد کنید که سختی کار هم همین است. باید بدانید که کی وقت فروش است و کی وقت خرید. تصمیمی که با کشف وشهود شدنی نیست.

یک راه دیگر هم این است که یک جور وکیل برای خودتان بگیرید. صندوق سرمایه گذاری مشترک همین کار را برایتان می کند. آنها در سبدی بسیار متنوع از سهام و سایر انواع اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنند و ریسک سرمایه گذاری شان هم کمتر است. ضمن اینکه خودشان خبره بازارند و جایی نمی خوابندن که آب زیرش برود.


7- ملاک انتخاب بهترین سهام چیست؟

درآمد شرکت، سودی که به هر سهم می دهد (EPS)، نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E)؛ پایین بودن این نسبت در کنار سایر عوامل مثل امکان رشد شرکت و نحوه عملکرد مالی و عملیاتی آن، می تواند نشانه مناسب بودن یک سهم باشد. چیزهایی که فهمیدن همزمانشان برای سهام های زیادی که در بورس ارائه می شود کار راحتی نیست. این یعنی باید یک کارگزار مشاور و مطمئن برای خودتان پیدا کنید.

در کنار همه این عوامل موثر برای خرید، باید به یک نکته مهم برای فروش هم دقت کنید. سهم خوب مثل پراید است، حداقل مزیتش این است که مشتری اش راحت پیدا می شود. به این گزینه می گویند: نقدشوندگی. یعنی مدت زمان فروش آن کوتاه تر باشد یا زودتر به فروش برسد.


۸- چطور سرمایه مان را رصد کنیم؟

آسانترین راه برای کنرتل و نظارت بر عملکرد سرمایه گذاری، مطالعات اطلاعات مالی شرکت و سایر مستنداتی است که شما به عنوان سهامدار، به آن دسترسی دارید. ارائه این اطلاعات برای پذیرفته شدن شرکت ها در بورس الزامی است. از طریق سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران www.irbourse.com، سازمان بورس (www.seo.ir)، شبکه کدال (www.codal.ir)، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (www.sena.ir)، می توانید ریز اتفاق های مالی و سرمایه گذاری شرکت هایی که در آنها شریک هستید را بدانید. البته بهتر است فقط از راه دور این کار را نکنید و مجمع عمومی سالیانه شرکتی که سهام آن را خریده اید را از دست ندهید.


نکته
قانون تخم مرغ ها

سعادتمندهای بورس توصیه می کنند که: «همه تخم مرغ های خود را در یک سبد نگذارید.» به این دلیل که: اگر همه پولتان را در یک فرصت خاص سرمایه گذاری به کار گیرید، در صورتی که ارزش این سرمایه گذاری کاهش پیدا کند، شما هم به همان میزان پول را از دست داده اید. پس به طور کلی، بهترین راه برای کاهش ریسک سرمایه گذاری این است که در فرصت های سرمایه گذاری متنوعی سرمایه گذاری کنید. برای مثال، به جای آنکه تنها سهام یک شرکت را بخرید، بخشی از پولتان را به خرید سهام چندین شرکت اختصاص بدهید، از جمله، بخشی از آن را در صندوق های سرمایه گذاری مشترک سرمایه گذاری کنید و با بخشی هم اوراق مشارکت بخرید.

به این کار، تنوع بخشی در سرمایه گذاری می گویند که باعث می شود سود ناشی از برخی سرمایه گذاری ها، جایگزین ضرر و زبان ناشی از برخی سرمایه گذاری های دیگر شود وبه این ترتیب، ریسک کلی سرمایه گذاری کم شود. به این نکته مهم هم توجه داشته باشید. اینکه آش را زیادی شور نکنید.نباید سرمایه گذاری را آنقدر متنوع کنید که بازده بالقوه سرمایه گذاری شما کم شود. همانطور که همه تخم مرغ ها را در یک سبد قرار نمی دهید، آنها را در سبدهای بسیار زیاد هم قرار ندهید، می شکنند!


فرابورس را امتحان کنید

اوراق مشارکت، پربرکت

تحلیلگران بازار و مفسران ریال، خبر داده اند که سرمایه گذاری در اوراق مشارکت بهترین تجربه برای سرمایه گذارها بوده. می گویند این بازار با پنج درصد بازدهی در بهار 91 سودآورترین بازار سرمایه گذاری در کشور (به جز مسکن) بوده. اگر راغب شده اید، بدانید که به جای خرید اوراق مشارکت طرح های مختلف از بانک ها، یک راه به روزتر هم هست که اسمش را گذاشته اند فرابورس، در مزیت این روش سرمایه گذاری در مقایسه با نمونه بانکی اش گفته اند که:

* در سیستم بانکی نرخ شکست یا همان جریمه (2 درصد) برای فروش زودتر از موعد وجود دارد در حالی که اوراق مورد معامله در فرابورس نرخ شکست ندارد.

* این اوراق را می توانید به خریدارهای تان با قیمتی توافقی بالاتر از قیمت اسمی بفروشید. همین معامله های دست دوم است که می تواند شما را از ریال به دلار برساند.

* اوراق فرابورس با نام هستند اما بانک ها بدون نامشان را منتشر می کنند و دارنده، سرمایه گذارنده است، حتی اگر دزد اموال شما باشد.