چه زمانی می توان به یک مرد اعتماد کرد؟

ماهنامه همشهری تندرستی: یکی از عواملی که باعث به عقب افتادن ازدواج پسرها و بالا رفتن سن ازدواج در مردان می شود، عدم مسئولیت پذیری است. مردها بعد از ازدواج باید با مسئولیت های جدیدی مثل اداره خانواده و مدیریت و پرداخت هزینه ها و مدیریت یک رابطه احساسی و زناشویی رو به رو شوند، اما آن ها چقدر با این وظایف آشنا هستند و چقدر می توانند از پس این وظایف بربیایند و یک زندگی موفق را تجربه کنند. بهترین زمان برای شناخت این مسئولیت ها چه زمانی است و چه زمانی می توان متوجه شد که یک مرد می تواند مسئولیت یک زندگی مشترک را بپذیرد؟

در این گفت و گو با لیلا بهنام، روان شناس و نسیم ولی، حقوقدان درباره مسئولیت پذیری در مردان و اینکه یک مرد چه مسئولیت هایی باید از نظر حقوقی به عهده بگیرد، صحبت کرده ایم.


کاهش رشد مسئولیت پذیری

لیلا بهنام، روان شناس خانواده معتقد است ازدواج جزو مراحلی از زندگی انسان است که به شدت با مفهوم مسئولیت گره خورده است. در فرهنگ ما مسئولیت با محوریت اقتصاد بر دوش مردان است. و طبیعتا این نگرانی در مردان بیشتر از زنان است. وقتی درباره مسئولیت پذیری صحبت می کنیم، اولین مسئله ای که مطرح می شود این است که چطور در گذشته مردان قدیم راحت تر زیر بار مسئولیت می رفتند و زودتر ازدواج می کردند؛ اما حالا چه اتفاقی افتاده است که پسران جوان از پذیرش زندگی مشترک شانه خالی می کنند؟ برای جواب دادن به این سوال باید برگردیم به سبک فرزندپروری، بدون شک ویژگی های خلقی و شخصیتی مثل مسئولیت پذیری در الگوهای قدیم با ارتباط با واقعیت شکل می گرفته.

در گذشته پدرسالاری داشتیم؛ یعنی پدر در راس هرم مدیریت اقتصادی و هرم قدرت خانواده قرار داشته است و سخت گیری ها در فرزندپروری بیش از حالا نمود داشته است. متاسفانه در دهه اخیر چرخشی در سبک فرزندپروری از سخت گیر به سبک فرزندپروری سهل گیر داشته ایم. البته با چاشنی بیش مراقبتی. وقتی از بیش مراقبتی حرف می زنیم از والدینی حرف می زنیم که بیش از هر عارضه ای جلوی رشد مسئولیت پذیری فرزند را می گیرد.

یک والد دچار بیش مراقبتی به جای بچه حرکت می کند، به جای بچه شکست می خورد. به جای او تجربه می کند. والد ثانیه به ثانیه به جای فرزندش حرکت می کند؛ بنابراین مانع رشد کافی و استقلال و مسئولیت پذیری در کودک می شود، پس این نسل با این والد، رشد مناسب با سن تقویمی اش نمی کند. والدین دهه های اخیر اجازه تجربه ناکامی و شکست را به بچه هایشان نمی دهند. آن ها اجازه استقلال و مسئولیت پذیری را به فرزندانشان نمی دهند و با فراهم کردن اکثر امکانات و پاسخ دهی افراطی به نیازهای او، بلای بزرگی سر دو صفت مهم مسئولیت پذیری و استقلال جویی فرزندشان می آورند.


تغییر در سبک فرزندپروری

برای تقلیل این نگرانی ها باید در سبک فرزندپروری های جدید تغییر اساسی داشته باشیم. باید در کنار حذف سخت گیری های نسل قدیم و به جای جایگزین کردن رفتارهای سهل گیرانه افراطی، رویکردهای قاطعانه را انتخاب کنم که ضمن ابراز عشق به فرزندان به شدت قانون مدار است و به کودکان اجازه رشد متناسب با سن تقویمی شان می دهد.

متاسفانه والدینی که کودکی با سبک فرزندپروری سخت گیرانه داشته اند با دادن امتیاز به بچه ها مانع رشد آن ها می شوند. با تغییر این رویکرد فرزندپروری، بچه ها با رشد متناسب با سن تقویمی آماده پذیرش مسئولیت می شوند.

خانواده و آموزش و پرورش

بیش از هر نهادی، خانواده و آموزش و پرورش و حتی مهدهای کودک می توانند به آموزش دو صفت مسئولیت پذیری و استقلال در کودکان کمک کنند. آموزش و پرورش به جای آموزش معلم مدارانه می تواند شاگردمحور و دانش آموزمدارانه شود؛ یعنی بخشی از مسئولیت آموزش تحصیلی را به عهده خود دانش آموز بگذارد. خانواده ها هم همان طور که در بخش قبلی گفته شد، باید از محبت های افراطی و پاسخ دادن به همه نیازهای کودک بپرهیزند و از او کار و البته پاسخ بخواهند.

چهار عامل اصلی شناسایی مسئول ها

چه زمانی می توان به یک مرد اعتماد کرد؟ اینکه آماده پذیرش مسئولیت شده یا نه؟ میزان آمادگی پذیرش مسئولیت از طرف مردان را تا چهار نکته مهم می تواند سنجید.

۱- دوره سربازی

اگر مردی دوران سربازی اش را سر وقت و در سن تقویمی اش گذرانده باشد، این پیام را به ما می دهد که این مرد مسئولیت های متناسب با جنسیتش را سر زمان مشخص و مقرر قانونی انجام داده است. اگر از رفتن به سربازی شانه خالی کرده است و رفتارهای نمایشی برای نرفتن به دوران سربازی انجام داده است، پس یک جای کار مسئولیت پذیری او می لنگد؛ و این یک نمره منفی برای سنجش مسئولیت پذیری او حساب می شود.

۲- شغل و تلاش در راستای حفظ استقلال اقتصادی

باید ببینید یک مرد در چه سنی به استقلال اقتصادی رسیده است. آیا هنوز وابستگی اقتصادی به خانواده یا خواهر و برادرش دارد یا نه؟ حتی اگر درآمدش هم کم و ناچیز باشد، مولفه استقلال اقتصادی خیلی مهم است. وابستگی اقتصادی هم نکته منفی ای است که با عدم مسئولیت پذیری رابطه مستقیمی دارد.


۳- استمرار فعالیت های شغلی

استمرار و تعهدهای شغلی در یک فرد دیگر از نکات مهم است؛ اینکه یک مرد در فعالیت های شغلی اش چقدر استمرار داشته یا یک شغل و پیشه را چند بار عوض کرده و هنوز هم وضعیت ثابت و امیدوارکننده ای ندارد. داشتن فعالیت های ناپایدار و از شاخه ای به شاخه دیگر پریدن و تجربه های مختلف باز هم از نکات منفی است که باید به آن توجه کرد.

۴- نوع تعهدهای فردی و خانوادگی

باید ببینید که ین مرد در قبال خانواده خود و به عنوان یک فرزند، چقدر مستولیت پذیر است. به نیازهای آن ها پاسخ می دهد یا نه؟ آیا فرزند خوبی برای پدر و مدر خود هست یا نه؟ تمام این چهار نکته را می توان از ازدواج سنجید. نکات مهمی که به ما نشان می دهد که این مرد چقدر مسئولیت پذیر است و چقدر می توان روی او برای یک زندگی مشترک موفق حساب باز کرد.

مسئولیت های حقوقی یک مرد

یک مرد بعد از ازدواج از نظر حقوقی موظف است چه مسئولیت هایی را قبول کند؟ مسئولیت روزهای اول آشنایی و انتخاب همسر مناسب و برگزاری مراسم همه مال قبل از ازدواج است، اما یک مرد از نظر حقوقی باید مسئولیت های سنگینی را قبول کند که در این مطلب خانم نسیم ولی، حقوقدان درباره همه آن ها توضیح می دهد.

یک مرد بعد از انعقاد عقد نکاح بین زوجین یکسری مسائل حقوقی اعم از مالی و غیرمالی مثل پرداخت مهریه، پرداخت نفقه، یا اجرت المثل و... و نیز امور غیرمالی مثل حضانت فرزندان و... را باید قبول کند.

۱- مهریه

مهریه مهم ترین نکته ای است که مرد باید درنظر بگیرد و البته اولین مسئولیتی است که مرد بعد از عقد باید قبول کند. طبق قانون فقط ۱۱۰ سکه به تایید شورای نگهبان رسیده است و طبق این قانون و اعمال ماده ۲ ضمانت اجرایی دارد. یعنی زوجه می تواند در صورت عدم پرداخت مهریه از ناحیه زوج، مرد را به زندان بیندازد؛ اما اگر مرد بتواند۱۱۰ سکه را پرداخت کند و مهریه زوجه بیشتر از این تعداد باشد، زن دیگر نمی تواند او را در زندان نگه دارد. البته اگر زن از مرد مالی معرفی کند و مهریه اش از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد، می تواند در صورت معرفی و ثابت کردن ادعایش، بقیه مهریه اش را دریافت کند. یعنی «ملائت مالی».


زن می تواند ثابت کند که مرد توانایی پرداخت مابقی مهریه اش را با مدارکی که ثابت کرده، دارد. مهم ترین و اصلی ترین مستولیت یک مرد همین قبول مهریه و البته پرداخت آن است.

۲. نفقه زوج و اولاد

طبقه ماده ۱۱۰۶ قانون مندرج در عقدنامه، نفقه زن و اولاد بر عهده شوهر است. طبق ماد ۱۱۰۷ نفقه شامل نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن است. مثل مسکن، البسه، غذا، اثاث، منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی و داشتن خادم در صورت عادت داشتن همسر به خادم و ندیمه.

قانون می گوید این نفقه با شروع و انعقاد عقدنامه بر گردن مرد خواهدبود و مسئولیت تامین آن را قبول کند. یعنی تا وقتی که مرد و زن، زن و شوهر هستند، مرد باید این نفقه را بپردازد. عدم پرداخت، نفقه می تواند از طرف زن پیگیری شود؛ و زن در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه، می تواند طبق ماده ۱۱۱۱ به محکمه رجوع کند و شوهر ملزم به پرداخت نفقه شود. حتی در قانون آمده است که اگر زنی با مردی پانزده سال زندگی مشترک داشته است اما در پنج سال آخر آن طور که قانون گفته، نفقه نگرفته باشد، می تواند شکایت کند و از مرد نفقه عقب افتاده این سال ها را بگیرد؛ یعنی با ارجاع به کارشناس، میزان نفقه ایام عقب افتاده زوجه براساس نرخ روز و تورم حساب می شود و باید به او پرداخت شود. جنبه کیفری ندادن نفقه حبس است.

طبق ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده مصوب ۹۱.۱۲.۹ هر مردی که با داشتن استطاعت مالی از دادن نفقه همسرش و اولادش تمکنی نمی کند، به حبس تعزیری درجه ۶ یعنی بین شش تا دو سال حبس محکوم می شود.

طبق قانون، نفقه اولاد چه دختر و چه پسر، به عهده پدر است. پدر موظف است به پسر تا سن قانونی و دختر تا وقتی که ازدواج نکرده است، نفقه پرداخت کند. عدم پرداخت نفقه از طرف قیم قابل مطالبه است و فرزندان ذی حق با طرح دعوی می توانند نفقه خود را بگیرند.

۳- خانه مستقل

تامین و تهیه خانه مستقل یکی دیگر از وظایف مرد است. طبق قانون شوهر موظف است مکان جداگانه ای برای زوجه تهیه کند و هیچ وقت حق ندارد محل سکونتش با خانه پدر و مادرش یکجا باشد. تعیین و انتخاب محل سکونت همسر از وظایف مرد بوده و البته با رضایت زن باید انجام شود. اگر مردی قبل از عقد بگوید منزل جدا تهیه می کند اما بعد از عقد به قولش عمل نکند، زن می توان از او شکایت کند و حقش را بگیرد.

۴- اجرت المثل

طبقه ماده ۳۶۶ قانون که می گوید زن وظیفه ای در انجام کارهای منزل ندارد. مگر اینکه خود زن دوست داشته باشد کارهای خانه را انجام بدهد و انجام این کارها باید طبق خواسته خودش بوده و اجباری و مجانی نبوده و نیست. اگر زن و مردم در این مورد به تفاهم نرسیده باشند و مرد به اجبار از زن بخواهد کارهای خانه را انجام دهد، زن می تواند به دادگاه شکایت کند و مردم را به پرداخت اجرت المثل محکوم کند.

۵- حضانت طفل

حضانت فرزندان تا هفت سالگی طبق قانون با مادر است بعد از این زمان، پدر باید این وظیفه را به عهده بگیرد. البته اگر پدر شرایط مالی و جسمی و روانی تصریح شده در قانون را داشته باشد، او نفر اول حضانت از فرزندان است. در این چند سال هم که فرزند نزد مادر است، پدر طبق قانون باید نفقه فرزندش را بپردازد.