راهنمای تجارت در ایران به روایت «هاروارد»

روزنامه هفت صبح - مصطفی مسجدی آرانی: معتبرترین مجله اقتصادی جهان در گزارشی پیرامون راهنمای تجارت با ایران به سنگ اندازی های آمریکا در استفاده از فضای بعد از توافق هسته ای اشاره کرده است.

مجله هاروارد بیزنس ریویو، یکی از معتبرترین نشریات حوزه کسب و کار در جهان، به تازگی مطلبی را به قلم متیو اسپیواک، رییس بخش مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا موسسه اف سی جی (یک گروه فعال در حوزه استراتژی و در زمینه ارائه اطلاعات و مشاوره به شرکت های فعال در بازارهای در حال ظهور) نوشته که عنوان آن این است: «آنچه باید در خصوص انجام کسب و کار در ایران بدانیم.» آقای اسپیواک در این مطلب به تهدیدها و فرصت های موجود در فضای اقتصادی و تجاری ایران پرداخته و دست آخر ۵ چالش شرکت های بزرگ برای کسب و کار در ایران را مورد بررسی قرار داده است. این مطلب جالب که دیدی بیرونی و البته عملیاتی به اقتصاد ایران است را از دست ندهید.

شرکت ها و دولت های خارجی و همچنین ایرانیان انتظار دارند تا پیشرفت هایی در فضای سرمایه گذاری ایران بعد از اجرای توافق هسته ای و برداشتن تحریم ها در این کشور ببینند اما با مطالعه تعدادی از سرتیترهای خبری اخیر درباره ایران، ممکن است شما را به این سردرگمی بیندازد که نکند در مورد ظرفیت این بازار اغراق شده است؟!


اقتصاد ایران هنوز رونقی را از برداشتن تحریم ها به دست نیاورده و بسیاری از بانک های بزرگی که این کشور را ترک کرده اند، بازنگشته اند. سرعت کم تغییرات، بسیاری از مدیران اصلی شرکت های چند ملیتی را در خصوص ظرفیت این کشور، ناامید و توأم با ابهام باقی گذاشته است. با این حال و با وجود یک اقتصاد تضعیف شده، تنش های سیاسی، نااطمینانی بازار و اثرات طولانی تحریم ها، ایران به عنوان یک فرصت مهم برای شرکت های بین المللی در میان بازارهای در حال ظهور باقی مانده است.

در مقایسه با بیشتر کشورهای ثروتمند از نفت در خاورمیانه، ایران یک اقتصاد متنوع دارد. بخش توریسم آن در آستانه یک ثروت افسانه ای است و تهدیدهای مربوط به ثبات سیاسی آن نیز در حال کاهش است. با توجه به یک اکثریت بزرگ شهرنشین و طبقه متوسط فراگیر و مهمتر از آن یک اشتیاق واضح برای محصولات خارجی، مدیران ارشد اجرایی در حوزه اقتصاد نباید چشم بر چشم اندازهای سرمایه گذاری در ایران ببندند اما در عین حال باید برای برخی از چالش های منفی و البته جدی آماده باشند.

چالش های اقتصادی در ایران

تحریم های آمریکا که در سال ۱۳۵۸ آغاز و در سال های بعدی تقویت شده، باعث شده است که بسیاری از شرکت های آمریکایی و اروپایی، حضورشان در ایران را محدود کنند یا از این بازار، یکسره خارج شوند. این موضوع به کاهش چشم انداز سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۶ انجامیده است. بسیاری از تحریم هایی که تراکنش های مالی، تجاری و کسب و کاری را ممنوع کرده به بهانه مسائل حقوق بشری، تروریسم و برنامه موشکی بالستیک و سایر مسائل نظامی ایران در جای خود باقی مانده و به این معناست که بسیاری از شرکت های آمریکایی نمی توانند در این کشور کسب و کار کنند.

این موضوع، در آینده قابل پیش بینی هم به همین ترتیب باقی خواهد ماند. البته فارغ از بخش هایی مثل کشاورزی، محصولات غذایی، مراقبت بهداشتی و هواپیماهای غیرنظامی. برای شرکت های غیرآمریکایی، بسیاری از تحریم های آمریکایی مرتبط تعلیق شده است و بسیاری از محدودیت ها در سطح ملی و اتحادیه اروپا بعد از اجرای توافق هسته ای در ژانویه برداشته شده است. در این هفته ها، معاملات تجاری با حجم ۵۰ میلیارد دلار انجام شده است، من جمله توافق ایرباس با ارزش ۲۵ میلیارد دلار برای فروش ۱۱۸ هواپیما و قرارداد شرکت دولتی راه آهن ایتالیا برای توسعه شبکه حمل و نقل ریلی داخلی ایران به مبلغ ۵ میلیارد دلار.


اگر چه باقی مانده تحریم های آمریکا، تامین مالی این پروژه ها را با تاخیر روبرو کرده است. بانک های اروپایی بزرگ هم هنوز برای برگشت به ایران آماده نیستند. حتی اگر چنین اجازه ای داشته باشند، نهادهای مالی بیمناک هستند چرا که مجبور شده اند در مجموع بیش از ۱۵ میلیارد دلار برای نقض تحریم های ایران در ۵ سال اخیر جریمه بپردازند و نیز به دلیل مشکلات ناشی از سنگ اندازی نظام مالی آمریکا برای تراکنش های بانکی مربوط به ایران، ایران ماورای تحریم ها هم مشکلات اقتصادی دارد.

این کشور به درآمد نفتی وابسته است. در نیمه فوریه سال ۲۰۱۶، سی و هفت و نیم درصد از درآمد دولت از بخش انرژی می آید. البته این بسیار کمتر از صادرکنندگان نفت رقیب مثل عراق، عربستان سعودی و کویت است و ضمنا تحریم ها باعث شد که تنوع اقتصادی تشدید شود. با این حال قیمت نفت هم افت داشته است؛ بیش از ۶۰ درصد نسبت به زمان امضای توافق اولیه هسته ای در ماه نوامبر سال ۲۰۱۳. بنابراین ایران در دو و نیم سال گذشته، نسبت به قبل درآمد نفت کمتری جمع کرده و این باعث شده که بودجه عمومی محدود شود.

این وضعیت باعث تشویق کسب درآمد از طرق دیگر مثل اصلاح مالیاتی و یارانه شده که خبرهای خوبی برای رشد اقتصادی پایدار است. ضمنا باید بدهی بالای کشور که ۴۰ میلیارد دلار است را هم در نظر داشت. موضوع دیگر هم این است که تعدادی از نهادهای قدرتمند ایرانی در مورد نفوذ غربی ها بسیار بدبین هستند که این موضوع خود اثرات اقتصادی زیادی دارد.

فرصت های اقتصادی ایران

حتی با در نظر داشتن این چالش ها، شرت های خارجی هستند که فرصت حضور در ایران را از دیگر رقبای خود می ربایند. آنها به این موضوع توجه می کنند که در حالی که بخش های نفت و گاز بیشترین توجه را جلب می کند، اقتصاد متنوع ایران در حوزه های دیگر به دنبال سرمایه است؛ به خصوص بخش های مربوط به مشتری های خرد با در نظر داشتن بازار پر جمعیت (۸۰ میلیون نفر) جوان (۶۰ درصد زیر سی سال) و شهری (۷۰ درصد) که می تواند مشتریانی وفادار در آینده به وجود آورد.


برای مثال، شرکت ال جی الکترونیک که در دوره تحریم ها هم در ایران حضور داشته، در حال مذاکره برای ساخت یک کارخانه در تهران است که بیش از ۱.۵ میلیون یخچال، تلویزیون و ماشین لباسشویی در هر سال تولید کند. کارخانجات اتومبیل سازی رنو، محصول برداشتن تحریم ها را برداشت کرده و نزدیک به ۱۵ هزار خودرو را بین سه ماه نخست تا ماه چهارم سال جاری میلادی مونتاژ کرده است. این میزان هفت برابر افزایش نسبت به سال قبل در سال ۲۰۱۵ را نشان می دهد.

شرکت داروسازی دانمارکی نوو نوردیسک (Nowo Nordisk) هم حضور خود در ایران را با افزایش دو برابری کارمندان محلی به ۳۰۰ نفر و سرمایه گذاری ۷۶ میلیون دلاری در کارخانه جدید پررنگ تر کرده است.

از سوی دیگر بخش توریسم ایران، بیش از ۵ میلیون بازدیدکننده در سال ۲۰۱۴ داشته است(در حالی که همسایه این کشور، ترکیه، ۳۹ میلیون نفر را به خود دیده است). این موضوع در کنار این که ایران در میان ۱۰ کشوری قرار دارد که بیشترین سایت های میراث جهانی یونسکو در آنجا قرار گرفته است، نشان می دهد باید منتظر تغییر آمار باشیم. نشانه اش اینکه برند لوکس هتل ملیا با شرکت های معروف آکور و روتانا شریک شده تا نخستین هتل پنج ستاره بین المللی ایران را به نام گران ملیا قو (اشاره به متل قو) تاسیس کنند.

با نگاه بیشتر به آینده، ایران یک نقطه کانونی برای تجارت جهانی است. نزدیک به ۲۰ درصد از تجارت جهانی نفت از طریق تنگه هرمز می گذرد. به علاوه، کریدور بین المللی شمال جنوب، ایران را به یک نقطه کلیدی در مسیر هند، مرکز آسیا و روسیه تبدیل خواهد کرد.

در حالی که نقش ایران به عنوان بخشی از راه ابریشم جدید چین، مخصوصا با در نظر داشتن راه های ارتباطی ریلی، می تواند تجارت دو جانبه بین این کشورها را تا ۶۰۰ میلیارد دلار بالا ببرد. ضمنا برای ایرانیان، امکان صادرات سودآور و فرصت های سرمایه گذاری در مناطق دیگری از این منطقه هم هست. مثلا در افغانستان که به دنبال استخراج از معادن خود و ثروت معدنی است و همین طور قدرت های در حال ظهوری مثل هند، پاکستان و ترکیه ای که برای سوخت رسانی به توسعه اقتصادی خود به گاز طبیعی ایران نیاز دارند.

چگونه برای انجام کسب و کار در ایران برنامه ریزی کنیم؟

بر اساس سخنان رایجی که در میان شرکت های چند ملیتی درباره ایران وجود دارد، در این بخش از مقاله ۵ چالش مهم ذکر خواهد شد که ضروری است کسانی که می خواهند در ایران سرمایه گذاری کنند، به آنها توجه فوری داشته باشند.


این ۵ چالش به طور خلاصه عبارتند از تطابق با سیاست های کشورهای مختلف یا به عبارتی در نظر داشتن نظام باقی مانده تحریم ها از طریق مشورت گرفتن از یک وکیل تحریم حاذق خارجی، کسب اطلاعات از بازار ایران و غلبه بر وضعیت فقدان آماری در ایران، پیدا کردن شرکای تجاری در ایران به عنوان راهکاری برای عدم حضور مستقیم در این کشور مانند مدلی که در دوران تحریم در استانبول و دبی اتفاق افتاد، کسب مجدد اعتبار برند که با کالاهای تقلبی از بین رفته و ضمنا رقابت قیمت و کیفیت با سایر رقبای موجود در بازار ایران و دست آخر غلبه بر وضعیت مشکل دسترسی به ارز خارجی که هنوز یک مشکل مهم مالی و تجاری در ایران است.