دنیای موتورسوارها این شکلیه!
اگر شما مایل هستید هیجان دنیای موتورسوارها را تجربه کنید گفته‌های بهرام زارع قربانی، سرپرست کمیته موتور ریس فدراسیون موتورسواری و سرمربی آموزش دوره‌های موتور ریس، کوروش قربانی، نفر نخست شاخه موتور تریل در ایران و مهران همتیان، سرمربی تیم ملی موتور کراس و مشاور اجرایی بخش موتورسواری فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی را در این گزارش دنبال کنید.
همشهری شش و هفت - لیلا به‌طلب: افسوس که این گزارش، به‌رغم پرداختن به سیر تا پیاز موتورسواری در رشته‌های مختلف موجود در ایران، هنوز یک جای خالی عمیق را نشان می‌دهد؛ واکاوی شخصیت موتورسوارهایی که جان‌شان کف دستشان است و... وگرنه معلوم می‌شد عقربه هیجان‌سنج تا کجای دایره مدرج هیجان، لق‌لق می‌زند و چه غوغایی در درون موتورسوارهای حرفه‌ای به پا می‌شود.
اگر شما مایل هستید خودتان هیجان دنیای موتورسوارها را تجربه کنید گفته‌های بهرام زارع قربانی، سرپرست کمیته موتور ریس فدراسیون موتورسواری و سرمربی آموزش دوره‌های موتور ریس، کوروش قربانی، نفر نخست شاخه موتور تریل در ایران و مهران همتیان، سرمربی تیم ملی موتور کراس و مشاور اجرایی بخش موتورسواری فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی را در این گزارش دنبال کنید.
راندن مجاز با سرعت غیرمجاز!
سایه‌های نترس، یک پا را از روی موتور بلند می‌کنند و روی زین جابه‌جا می‌شوند. کسانی که پا توی رکاب این موتورهای بزرگ جثه گذاشته و رشته موتور ریس را برگزیده‌اند، آدم را یاد قهرمان‌های فیلم‌ها می‌اندازند. از این بیرون یک کلاه صیقلی دیده می‌شود با چشم‌هایی که در یک باریکه قاب گرفته شده‌اند.
اسم راکب‌ها را گذاشته‌ایم «سایه‌های نترس» چون با آن سر و شکل قنداق پیچ، شناسایی هویت‌شان کار آسانی نیست. از یک طرف هم قرار است در پیچ ماپیچ مسیر، بدن‌شان را کش و قوس بدهند و با سرعت چندصد کیلومتر در ساعت، مسیر معین شده را طی کنند؛ کاری که بدون شک سر نترسی می‌خواهد. موتورهای این رشته جزو موتورهای سنگین به حساب می‌آیند. شمایل‌شان هم بفهمی نفهمی‌خوف توی دل آدم می‌اندازد.
البته وقتی پای خوفناک بودن این رشته، وسط می‌آید که شخصی راکب این موتورها باشد و سرعت آن را تاب نیاورد. هرچه نباشد آنطور که مربیان این رشته می‌گویند در پیست موتورسواری برای موتور ریس، سقف سرعتی در نظر گرفته نشده است. بنابراین مسئله‌ای به نام سرعت مجاز و غیرمجاز در این محوطه تعریف نمی‌شود. هرچند آنطور که بهرام زارع قربانی؛ سرمربی رشته موتور ریس می‌گوید وضعیت پیست و طول مسیر مستقیم در محدوده آن، بر میزان سرعت‌گیری موتورسوارها در این رشته موثر است.
در حال حاضر در پیست موتور ریس تهران، یک موتورسوار می‌تواند با طی 400متر مسیر مستقیم پیست، سرعتش را به 240کیلومتر در ساعت برساند.از آنجا که این مسیر مستقیم، بیشتر از 400متر طول ندارد امکان سرعت گیری بیش از این برای موتورسوار وجود ندارد اما موتورسواران در مسیرهای دوکیلومتری مستقیم جهانی، سرعت را تا 370کیلومتر در ساعت هم رسانده اند.
جتِ جنگی، وسط پیست!
موتور ریس را به «جت جنگنده» روی زمین تشبیه کرده‌اند. این را بهرام زارع می‌گوید و اضافه می‌کند شتاب و سرعت در موتور ریس آنقدر بالاست که شباهت‌های زیادی میان آن و سرعت‌گیری یک جت جنگی پیدا کرده‌اند. همانطور که سرعت پرواز در یک جت جنگی در عرض دو ثانیه به 100 کیلومتر در ساعت می‌رسد، صفر تا 100 موتور ریس هم در مدت دو ثانیه طی می‌شود.
علاوه بر این، موتور ریس از نظر تکنیکی رشته بسیار حساسی است. زارع می‌گوید تمام عوامل در این رشته توسط موتورسوار، کنترل می‌شود. به عبارت دیگر یک موتورسوار در این رشته هم باید تعادل خود را حفظ کند و هم تعادل موتوری را که می‌راند. در عین حال باید بر سرعت، زمان ترمز و لحظه پیچیدن با زوایه مناسب هم تسلط داشته باشد.
اینها مواردی هستند که کار را از خلبانی هم سخت‌تر می‌کند. چرا که میان برقراری تعادل در بدن یک موتورسوار و حساسیت آن با حفظ تعادل بدن توسط یک خلبان تفاوت‌هایی وجود دارد به خصوص که یک خلبان برای حفظ تعادل خود نیاز به کنترل حرکات فیزیکی‌اش ندارد. به این ترتیب، شاید بتوان گفت موتور ریس در مواردی حساس‌تر از سایر رشته‌ها چه از لحاظ شغلی و چه ورزشی ظاهر می‌شود. حتی وقتی مشابهت‌هایی میان موتور ریس و آن رشته‌ها وجود داشته باشد.
کلاهی که حریف می‌طلبد!
اگر فرض کنیم یک موتورسوار در پیست موتور ریس با سرعت 300کیلومتر در ساعت در حال راندن موتور باشد و به هر دلیلی ناچار شود با این سرعت بالا ترمز بگیرد، این تنها سرعت او نیست که ضربه احتمالی به نقاط مختلف پیست را رقم می‌زند بلکه عددی برابر با وزن موتورسوار نیز در سرعت او به هنگام ترمز ضرب می‌شود تا میزان ضربه وارده بر بدن او را محاسبه کند.
هرچند که هنگام ترمز بخشی از سرعت موتورسوار گرفته شده باشد. آنطور که بهرام زارع می‌گوید این ضربه‌ها چیزی حدود 10تا12 تن ارزیابی می‌شوند. به همین خاطر است که پوشش یک موتورسوار در موتور ریس از مهم‌ترین بخش‌های فعالیت در این رشته محسوب می‌شود. در این میان، کلاه موتور ریس از نظر تحمل ضربه‌های سنگین، وضعیت مناسبی دارد. به گفته زارع قربانی، کلاه کربن بهترین نوع کلاه در موتور ریس است.
این کلاه از کربن فشرده ساخته شده و مواد کامپوزیت هم در ساخت آن به کار گرفته شده. البته در ساخت این کلاه، پنج تا شش لایه کربن استفاده شده تا قابلیت تحمل ضربه را به 15تا20 تن برساند. خوبی‌اش این است که وزن این کلاه سبک بوده و حدود 900گرم است. در حالی که نمونه قدیمی آن که از مواد پی وی سی یا فایبر گلاس تهیه می‌شد، حدود 1.5 تا 2 کیلوگرم وزن داشت و مقاومت آن نیز در حد کلاه کربن فعلی نبود.
یک دست لباس، یک قد ضربه‌گیر
لباس موتور ریس با آن همه احتمال ضربه خوردن در سرعت و شتاب بالای موتور، نباید مو لای درزش برود. از طرفی پرداختن به تمام نقاط حساس بدن به ضربه‌های احتمالی، وزن زیادی روی دست موتورسوار می‌گذارد. آنطور که بهرام زارع قربانی می‌گوید نوع مرغوب این لباس‌ها از چرم ظریف و مقاومی تهیه شده است.
اما نمونه‌های دیگری هم از چرم گاو و بز تهیه می‌شوند که بین 15 تا 20 کیلوگرم وزن دارند. به هر حال جنس لباس موتور ریس از هر نوع چرمی‌که باشد، در وجود ضربه گیرهای ریز و درشت آن نمی‌توان تردید کرد. بهرام زارع می‌گوید لباس موتور ریس دارای ضربه گیر زانو، شانه، پهلو، لگن، دنبالچه و ستون مهره است.
به جز این ضربه گیرها یک ضربه گیر به شکل کوهان نیز زیر گردن و روی کمر موتورسوار قرار می‌گیرد. این نوع ضربه گیر باعث می‌شود اگر گردن موتورسوار در حادثه‌ای به سمت عقب حرکت کرد کلاه به کوهان بچسبد و گردن او بیش از حد به عقب خم نشود. چون در صورت خم شدن بیش از حد گردن به عقب، احتمال قطع شدن نخاع افزایش می‌یابد. البته یکی از ضربه گیرهای موجود در لباس موتور ریس علاوه بر محافظت از عضو بدن، کاربرد دیگری نیز دارد.
زارع می‌گوید ضربه گیر زانو هنگام پیچیدن در پیچ‌ها به موتورسوار کمک می‌کند تا فاصله مناسب تا زمین را هنگام زاویه گرفتن با موتور تشخیص دهد. چون یک موتورسوار در موتور ریس باید بداند موتورش در محدوده پیچ، چقدر روی زمین خوابیده است. تمام اینها ضربه گیرهایی هستند که در لایه رویی لباس موتور ریس تعبیه شده است. اما به گفته زارع لایه زیرین لباس موتور ریس هم شامل پد سینه و نخاع بند است.
پد سینه در این لایه از لباس موتورسوار، دنده‌های او را حفظ می‌کند. زارع می‌گوید جنس این پدها از پلاستیک ویژه است و بین آنها هم لایه‌های ابر به کار رفته است. حتی در این پدها پارچه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته‌اند که «کولار» نام دارند و ضد سایش هستند. علت به کارگیری این نوع پارچه‌ها در لباس موتور ریس جلوگیری از سایش و ایجاد سوختگی ناشی از این سایش در پوست بدن موتورسوار است.
حفاظ دست و پا در موتور ریس
ماجرای به کارگیری ضربه گیر در پاپوش و دستکش موتور ریس هم ادامه دارد. هرچند کفش موتور ریس شبیه به کفش اسکی است اما به گفته بهرام زارع در قسمت آشیل، ساق پا، قوزک و انگشت‌ها به ضربه گیر مجهز است. این ضربه گیرها از جنس پلاستیک فشرده هستند اما جنس خود کفش از چرم است تا زمینه برای تحرک زیاد پا در موتور ریس فراهم شود.
این موضوع در مورد دستکش این رشته نیز صادق است چون دستکش‌های موتور ریس را از چرم و به شکل بلند می‌دوزند. زارع می‌گوید در این دستکش، ضربه گیرهای کربن را روی استخوان‌های بندانگشت دست تعبیه کرده اند و دو انگشت آخر دستکش را به هم دوخته اند.
از آنجا که بعد از وقوع حادثه احتمالی برای موتورسوار نخستین نقطه تماس دست او با زمین، همین دو انگشت کوچک دست هستند برای افزایش مقاومت این بخش از دست، چرم دستکش در محل این دو انگشت به هم دوخته می‌شوند. علاوه بر این، ضربه گیرهایی هم روی مچ و کف دستکش تعبیه شده‌اند که به گفته زارع، از جنس کربن یا فلز تیتانیوم هستند. اما ممکن است برای ساخت این ضربه گیرها از پلاستیک فشرده هم استفاده شود.
پله پله تا نشستن روی زین موتورهای ریس
موتورسواری جزو رشته‌هایی است که نمی‌توان همینطور کَتره‌ای وارد دنیایش شد. در این صورت، در همان دورهای ابتدایی راندن در پیست، باید قید راندن با موتور را زد. چرا که بدن برای ورود به این رشته، آمادگی جسمانی نیاز دارد.
دستیابی به این آمادگی در مورد موتور ریس شامل انجام ورزش‌های هوازی و غیرهوازی می‌شود. آنطور که بهرام زارع می‌گوید شخصی که علاقه‌مند به فعالیت حرفه‌ای در رشته موتور ریس است باید هر روز ورزش‌های تخصصی مربوط به این رشته را انجام دهد. او می‌گوید منظور از این نوع ورزش‌ها دویدن در مدت زمان مشخص و به صورت مداوم است. علاوه بر این، ورزش‌های غیرهوازی هم از سوی مربیان موتور ریس به موتورسواران این رشته پیشنهاد می‌شود.
به طور مثال از میان این نوع ورزش‌ها وزنه زدن برای تقویت عضلات پشت موتورسوار مفید است اما زارع می‌گوید مهم‌ترین نقطه در بدن یک موتورسوار شکم اوست. به همین خاطر یک موتورسوار باید در ناحیه شکم از عضلات قوی و ورزیده‌ای برخوردار باشد و رسیدن به این وضعیت جز با انجام ورزش‌های مداوم توسط موتورسوار میسر نمی‌شود.
وزن كم موتورسوار و عكس‌العمل‌های آن
وقتی لباس یک موتورسوار حداقل 15 کیلو به وزن او اضافه کند طبیعی است که سبک تر ماندن موتورسوار در چابک نگه داشتن او حکم طلا را پیدا می‌کند. این موضوع در موتور ریس مدنظر موتورسوارها قرار می‌گیرد چون وزن موتورسوار در این رشته باید کم باشد. به همین خاطر هم تغذیه موتورسواران این رشته روی برنامه خاصی اجرا می‌شود.
به گفته بهرام زارع، عکس‌العمل سریع یکی از مواردی است که موتورسوار در موتور ریس باید از آن برخوردار باشد. این عکس العمل‌های سریع، توسط آزاد شدن ماده‌ای به نام «فسفاژن» در مغز انجام می‌شود. وجود این ماده در مغز و در پی آن؛ عکس العمل سریع توسط موتورسوار بستگی به مصرف مواد غذایی دارد که تولیدکننده فسفاژن در مغز هستند.
زارع می‌گوید مواد خوراکی حاوی نشاسته، تولیدکننده فسفاژن در مغز هستند و برای استفاده بهتر از انرژی حاصل از مصرف آنها بهتر است 20 دقیقه قبل از مسابقه، مورد استفاده قرار بگیرند. اما نکات دیگری هم در مورد تغذیه طولانی مدت در موتور ریس وجود دارد. آنطور که زارع می‌گوید یک موتورسوار در طول تمرینات موتور ریس باید از رژیم غذایی حاوی 40 درصد پروتئین، 30 درصد کربوهیدرات و 10 درصد چربی استفاده کند.
عکس العمل سریع توسط موتورسوار بستگی به مصرف مواد غذایی دارد که تولیدکننده فسفاژن در بدن هستند. زارع می گوید مواد خوراکی حاوی نشاسته، تولیدکننده فسفاژن در بدن هستند و برای استفاده بهتر از انرژی حاصل از مصرف آنها بهتر است بیست دقیقه قبل از مسابقه، مورد استفاده قرار بگیرند. اما نکاتی دیگری هم در مورد تغذیه طولانی مدت در موتور رِیس وجود دارد.
از حفظ تعادل تا سر خوردن سرپیچ
حفظ تعادل، توانایی است که از دوران کودکی و با دوچرخه‌سواری به دست می‌آید. اما موتورسواری با وجود شباهت‌های اولیه در راندن یک وسیله دوچرخ، تکنیک پیچیده‌تری برای حفظ تعادل می‌طلبد. برای شخصی که علاقه‌مند به موتور ریس است اما تا به حال تجربه راندن موتورهای غیرسنگین را هم نداشته حفظ کردن تعادل روی موتور جزو مهم‌ترین‌ها به حساب می‌آید.
دانشی که طی گذراندن دوره‌های موتورسواری با موتورهای شهری نصیب او خواهد شد با گذراندن دوره‌های آموزشی در پیست، تکمیل هم می‌شود. به گفته زارع، آموزش موتور ریس ظرف 40 جلسه یک ساعته در پیست انجام می‌شود. البته نحوه آموزش، استعداد و توانایی، جسارت و تبحر فرد در یادگیری هرچه سریع‌تر او موثر است. زارع معتقد است موتور ریس نیاز به هوشمندی، جسارت و توانایی خاصی دارد. اگر شخص از این خصوصیت‌ها بهره‌مند باشد بعد از گذشت 40 جلسه به صورت حرفه‌ای موتور ریس را فرا می‌گیرد و با تمرین کردن می‌تواند نحوه عملکرد خود در موتور ریس را بهبود ببخشد.
البته رقابت با حرفه‌ای‌های موتور ریس به این سادگی‌ها هم نیست چون زارع می‌گوید یک موتورسوار حرفه‌ای ممکن است مسیر پیست را در مدت 50ثانیه و با موتور هزارسی‌سی طی کند. اما یک فرد عادی این مسیر را در دو دقیقه طی خواهد کرد. با گذراندن دوره‌های آموزشی، زمان طی کردن این مسیر توسط شخصی که در حال آموزش است به یک دقیقه کاهش می‌یابد اما کم کردن آن 10ثانیه زمانی که موتورسوار حرفه‌ای در همین پیست ثبت کرده برای فرد تحت آموزش، کار بسیار مشکلی است.
مثلا اگر شخص بتواند پنج ثانیه از زمان طی مسیر را کم کند برای دستیابی به کاهش زمان در پنج ثانیه باقی مانده باید به شدت تلاش کند. علاوه بر این، اجرای تکنیک‌های موتور ریس نیاز به کسب مهارت دارد. زارع می‌گوید در موتور ریس حرفه‌ای، تکنیکی به نام دریفت کردن وجود دارد. دریفت یا سرخوردن حرفه‌ای، یکی از ارکان اصلی در موتور ریس است. در این تکنیک موتورسوار با سرعت 260کیلومتر در ساعت دریفت می‌کند. تکنیکی که بسیار هیجان‌انگیز و حساس است و اجرای آن نیاز به تبحر موتورسوار دارد.
شمایلِ یک پیست ایمن
هیجان یک رشته ورزشی وقتی بیشتر می‌شود که بدانید در فضای تمرینی و مسابقه‌ای آن برای سرعت گرفتن شما محدودیتی در نظر گرفته نشده است. با این حساب می‌توان موتور را تقویت کرد و پیست را به جولانگاه موتوری تبدیل کرد که خصوصیاتش طبق خواست موتورسوار و البته با توجه به شرایط پیست تغییر یافته است.
در این وضعیت، برخورداری پیست از شرایط ایمنی بیشتر خود را نشان می‌دهد. فکرش را بکنید اگر موانع لازم بر سر راه چنین موتورهای سرعتی کاشته نشود، ضربه‌های احتمالی با وجود سرعت بالای 200کیلومتر در ساعت چه سوانحی برای موتورسوار رقم می‌زند؟ بهرام زارع می‌گوید ایمنی پیست موتور ریس با ایجاد فضایی خارج از مسیر آسفالت هم در بخش پایانی مسیر و هم در حاشیه آن تامین می‌شود.
در این فضا معمولا یا چمن کاری می‌شود یا فضای خالی با لایه‌ای از شن و ماسه پوشانده می‌شود. بعد از این فضاست که موانع تشکی مخصوص به هم بسته می‌شوند تا اگر موتور در اثر اتفاقی از حرکت نایستاد به این موانع برخورد کند. در قسمت پشت این موانع نیز لاستیک هایی چیده می‌شود و سپس گاردریل‌بندی انجام می‌شود. هرچند ممکن است به جای گاردریل از پنل‌های پلاستیکی هم استفاده شود.
زارع می‌گوید گاهی در پیست‌ها و در میان این موانع، بسته‌های کاه می‌چینند یعنی به جای تشک و بالشتک از کاه استفاده می‌شود. اما امروزه اینگونه موانع کمتر از گذشته در میان موانع پیست‌ها به کار گرفته می‌شوند. چون در اثر وجود بسته‌های کاه در میان موانع پیست، احتمال آتش سوزی بعد از وقوع سانحه و ضربه خوردن موتورسوار بیشتر خواهد شد.
موتورهایی مشابه اتومبیل‌های فرمول یک
وقتی حرف مسابقات موتور ریس در میان باشد، نام موتورهایی مشابه ماشین‌های مسابقات فرمول یک هم به میان می‌آید. موتوجی پی، نمونه چنین موتورهایی است که در مسابقات موتور ریس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علاوه بر این، مسابقات سوپربایک هم با به کارگیری موتورهای سنگین برگزار می‌شود. آنطور که بهرام زارع می‌گوید برای تغییر موتور و تبدیل آن به موتورهای مخصوص مسابقه در بدنه، کمک فنرها، موتور، رینگ، لاستیک و شاسی و بقیه قطعات مانند لاستیك‌های حرفه‌ای مسابقات تغییراتی ایجاد می‌کنند. البته موتورهای موجود در ایران در حد سوپربایک نیستند بلکه موتورهایی هستند که از حالت استاندارد به سوپر اسپورت تغییر داده شده‌اند به گفته زارع در داخل کشور موتورها توسط موتورسواران تقویت می‌شود و برای نزدیک کردن موتور به سوپربایک از تمام مارک‌های موجود در دنیا استفاده می‌شود.
با این حال، بیشترین استقبال از موتورهای خارجی در میان نمونه‌های ژاپنی دیده می‌شود چون این موتورها از نظر کیفیت، دوام، شتاب و سرعت وضعیت خوبی دارند. در عین حال از لحاظ فنی ساده‌تر هستند و وزن کمی هم دارند.
پتک، پیش طلق کلاه کم می‌آورد
اگر برای طراحی کلاه موتور ریس می‌خواستند رویه ساخت کلاه‌های معمول موتورسواری را در پیش بگیرند الان باید صورت موتورسوارهای این رشته پر از خط و خش بود البته اگر از خرد و خاکشیر شدن طلق کلاه توی صورت‌شان جان سالم به در برده بودند. به همین دلیل هم برای طراحی کلاه این رشته، طلقی در قسمت جلوی کلاه به کار رفته که به گفته بهرام زارع قربانی از جنس پلی کربنات نشکن است و حتی با ضربه پتک هم از هم نمی‌پاشد. گذشته از اینها در مورد خط و خش نیفتادن روی این نوع طلق هم می‌توان اطمینان کامل داشت.
علت استفاده از این طلق در کلاه موتور ریس این است که در صورت برخورد احتمالی موتورسوار با موانع موجود در پیست، این طلق دوام بیاورد و در اثر شکستن داخل صورت و چشم موتورسوار فرو نرود. علاوه بر این، طلق کلاه موتور ریس، ضدبخار نیز است. از آنجا که میزان تنفس، مصرف کالری و تعریق در موتور ریس بالاست موتورسوار در این رشته به نفس نفس می‌افتد. آنطور که بهرام زارع می‌گوید این وضعیت، باعث بخار کردن شیشه کلاه می‌شود.
اما طلق کلاه موتورهای ریس از موادی تهیه شده که بخار نمی‌کند. در تهیه این کلاه برای پوشش داخلی آن هم تدابیری اندیشیده اند. این پوشش داخلی از جنس جیر است و فضای مخصوص عبور هوا، لایه مخصوص محافظ سر و منافذ ورود و خروج هوا برای جلوگیری از تعریق در آن تعبیه شده است. وجود این منافذ از تعریق سر و در پی آن از کندی ذهن موتورسوار جلوگیری می‌کنند.
طلق کلاه موتورهای ریس از موادی تهیه شده که بخار نمی‌کند. در تهیه این کلاه برای پوشش داخلی آن هم تدابیری اندیشیده‌اند. این پوشش داخلی از جنس جیر است و فضای مخصوص عبور هوا، لایه مخصوص محافظ سر و منافذ ورود و خروج هوا برای جلوگیری از تعریق در آن تعبیه شده است.
موتور کراس
کراس؛ موتور تپه‌های خاکی نرم
صدای اگزوزش هوا را تریشه تریشه می‌کند؛ یکجور قاااار قارررر بم که با چرخیدن چرخ‌ها در خاک و خل تلفیق می‌شود. این موتور برای تپه‌ها و موانع خاکی تدارک دیده شده. بنابراین نه سرعت ریس در آن مدنظر است و نه ایستادن روی پاها مثل موتور تریل. البته بستگی دارد موتورسوارش راهی محیط‌های بسته باشگاهی شود یا محدوده طبیعی را برای موتورسواری انتخاب کند.
آنطور که مهران همتیان؛ سرمربی تیم ملی موتورکراس می‌گوید پیست کوهستانی مختص موتورکراس، اکنون فقط در غرب تهران و در پیست شهران یافت می‌شود اما نوع باشگاهی آن را در شرق تهران و در پیست تختی می‌توان تجربه کرد. از آنجا که طی مسیرهای کوهستانی به وسیله موتور کراس امکان‌پذیر است، بسیاری از علاقه‌مندان، موتور خود را طی سفرهای‌شان همراه خود می‌برند و به صورت تفریحی در محل‌های کوهستانی تمرین می‌کنند.
البته این در صورتی است که اصول اولیه استفاده از موتورکراس را زیر نظر مربی‌های این رشته فرا گرفته باشند و بعد از گذراندن مراحل آموزشی، از موتورکراس به صورت تفریحی بهره ببرند. اما اگر پای شرکت در مسابقه و تمرین‌های حرفه‌ای در میان باشد، کلاس‌های مختلف موتورکراس و رده‌های سنی آن مدنظر قرار می‌گیرند. مهران همتیان می‌گوید کلاس‌های مختلف موتورکراس از 65سی‌سی آغاز شده و تا 450 سی‌سی ادامه دارد.
رده‌های سنی شرکت کنندگان در مسابقات موتورکراس نیز از نونهالان پنج تا 12 ساله شروع می‌شود و تا رده سنی پیشکسوت‌ها ادامه دارد. در میان رده سنی نونهالان تا پیشکسوتان، رده‌های نوجوانان 12تا15 سال است و رده بزرگسالان؛ بالاتر از 15 سال قرار گرفته است. این در حالی است که مسابقات موتور ریس تنها در رده‌های سنی نوجوانان و بزرگسالان انجام می‌شود.
وقتی محافظت از تی‌شرت کراس شروع می‌شود
موتورکراس رشته‌ای است که با فراز و نشیب زیادی در مسیر مسابقه و تمرین روبروست به همین خاطر باید برای طراحی لباس موتورسوارهای این رشته تدابیر ویژه‌ای اندیشیده می‌شد تا هنگام فعالیت در این رشته صدمات جسمی به آنها وارد نشود.
آنطور که مهران همتیان می‌گوید به کارگیری ضربه‌گیرها در لباس‌های موتورکراس از همان لایه زیرین لباس آنها آغاز شده است چون تی‌شرت کتانی یا نخی موتورسوار ضخیم بوده و دارای شکم بند، آرنج بند، سینه بند و نخاع بند است. ضرورت استفاده از شکم بند در موتورکراس به خاطر محکم نگه داشتن ناحیه شکم است.
همتیان می‌گوید با وجود ضرباتی که در دست‌اندازها به ناحیه شکم موتورسوار وارد می‌شود ممکن است دستگاه گوارش موتورسوار دچار مشکل شده و محتویات آن مدام جابه‌جا شود. اما استفاده از تی شرت موتورکراس که دارای شکم‌بند نیز است از این رخداد جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، امکان ایجاد حالت تهوع در موتورسوار به خاطر وارد شدن ضربات به صفر می‌رسد.
جنگ تن به تن با ضربات در کراس
ماجرای مسابقات موتورکراس همانقدر که به نمایش حرکت‌های مهارتی بستگی دارد، به دور زدن چندباره در پیست هم مربوط می‌شود. به این ترتیب، یک شرکت کننده ممکن است بیشتر از 10 بار مسیر پیست را طی کند تا تکان خوردن پرچم شطرنجی، آخرین دور مسابقه را به او نوید بدهد. حالا با فرض آشنایی همه جانبه موتورسوار با مهارت‌های موتورکراس، تصور کنید یک راکب بدون آمادگی جسمانی لازم در تمرین‌ها یا مسابقات حضور پیدا کند.
آنطور که مهران همتیان اطمینان می‌دهد چنین موتورسواری تنها چند دور ابتدایی مسیر را دوام خواهد آورد چون نداشتن آمادگی جسمانی برای موتورکراس، عضلات فرد را پس از راندن چند دقیقه‌ای دچار رخوت و گرفتگی می‌کند.
از آنجا که مدت زمان برگزاری مسابقه موتورکراس در داخل کشور 20 دقیقه است، چنین فردی در زمان باقیمانده مسابقه، کنترل موتور را از دست خواهد داد. این موضوع در مورد مسابقات جهانی حساس‌تر است چون مدت زمان برگزاری آن به 45دقیقه می‌رسد. به همین خاطر هم برای کسب آمادگی لازم برای موتورکراس باید دست به کار شد و رشته هایی همچون بدنسازی و ورزش‌های هوازی را در برنامه‌های روزانه گنجاند.
همتیان می‌گوید بدن یک موتورسوار در رشته کراس باید چابک و علاوه بر این از سرعت عمل بالایی هم برخوردار باشد. قدرت بدنی بالا و استقامت جزو خصوصیات دیگری است که در موتورکراس به کار می‌آید تا موتورسوار بتواند ضربات وارده از پرش‌ها را تحمل کند.
موتور تریل
موتور ماسوره‌ای، حریف عالم هم می‌شود
واکاوی دنیای موتورسواری لااقل در ایران نشان می‌دهد که همه چیز در این رشته به سرعت بالا در پیست ختم نمی‌شود. از آنجا انجام حرکات مهارتی روی موتور جزو علاقه‌مندی‌های دسته‌ای از موتورسوارهاست رشته‌های موتور کراس و موتور تریل نیز طرفداران زیادی در بین عشق موتورها دارند. در نگاه اول، شاید پوشش موتورسواران این دو رشته تا حدی شبیه موتور سوارهای سرعتی باشد اما دقت به نوع موتورهای این دو رشته و مقایسه آنها با موتور ریس، پرده از تفاوت‌های این رشته‌ها بر می‌دارد.
این تفاوت به خصوص در مورد موتور تریل بیشتر توی چشم می‌زند، چرا که قطعات و اتصالات ظریف موتور تریل، آدم را یاد نی خیزران می‌اندازد. از طرفی مربیان موتورسواری زمان‌بندی این رشته را بی‌شباهت به سوارکاری نمی‌دانند. مهران همتیان با اشاره به این شباهت می‌گوید این رشته پایه موتورسواری است و تمرکز، تعادل و سرعت عمل آن مثال زدنی است. آنطور که کوروش قربانی؛ نفر نخست رشته موتور تریل در ایران می‌گوید موتورهای این رشته برای عبور از موانع طراحی شده است.
بنابراین آنقدرها هم عجیب نیست اگر یک موتورسوار در این رشته را در حال بالا رفتن از دیواره‌ای قائم یا یک منطقه سنگلاخ و صعب العبور ببینید. به عبارت دیگر موانعی که در موتور تریل و در مسیر راندن یافت می‌شوند در حوزه ارتفاع محدودیتی ندارند. به گفته همتیان این موانع در کوهستان به صورت طبیعی وجود داشته و شامل سنگ، صخره و چوب هستند اما اگر به صورت مصنوعی چیده شوند ممکن است از مکعب‌های چوبی و موانع دیگر تشکیل شده باشند.
با این حساب، موتورسوار باید در یک زمان مشخص و با خطای کمتر این مسیر را طی کند. هر شخصی که زودتر از موانع مسابقه موتور تریل عبور کند و به خط پایان برسد، برنده اعلام خواهد شد. آنطور که کوروش قربانی می‌گوید برای عبور از موانع سخت در موتور تریل نیاز به طراحی منحصربه فردی در موتورهای این رشته است. چرا که شما در این رشته نمی‌توانید به صورت نشسته بر زین، از موانع پیش روی‌تان عبور کنید.
این کار باید به صورت ایستاده و حین راندن موتور انجام شود. به همین خاطر در طراحی موتورهای این رشته از به کارگیری زین در بدنه موتور صرف‌نظر می‌شود چرا که با هر بار گذر از موانع سخت، وجود زین می‌تواند به بدن موتورسوار ضربه بزند. اگر قبل از پیوستن به این ورزشکارها علاقه‌مند به تماشای مهارت‌های آنها در موتورسواری هستید پیست آزادی در غرب تهران و پیست تختی در شرق تهران گزینه‌هایی هستند که می‌توانید تمرین‌ها و مسابقات موتور تریل را در فضای آنها ببینید و بعد از سبک- سنگین کردن رشته موتور تریل به دنیای آن بپیوندید.
استقامت بالا و پوشش ظریف
همانطور که موتورش به قلچماقی موتورهای ریس نیست، تن‌پوش آن هم ظریف‌تر از لباس‌های ریس انتخاب می‌شود. کوروش قربانی می‌گوید فعالیت در موتور تریل نیاز به تحرک زیادی دارد. به همین خاطر لباس موتور تریل به ضخامت لباس‌های ریس نیست. هرچند ضربه‌گیرهایی روی آرنج و زانوهای لباس تعبیه شده است.
از آنجاكه موتورسوارها در موتور تریل نیاز به فعالیت بدنی زیادی دارند لباس آنها باید آزادی عمل بیشتری برایشان فراهم کند. البته برای آنکه این فعالیت نتیجه مطلوب خود را نمایان کند موتورسوار هم باید آمادگی جسمانی لازم را داشته باشد. کوروش قربانی می‌گوید برای به دست آوردن آمادگی جسمانی لازم در موتور تریل نیاز به انجام ورزش‌های مکمل در کنار موتورسواری است. این ورزش‌ها شامل بدنسازی، دوچرخه‌سواری کوهستان، بسکتبال و شنا هستند.
ماجرای این ورزش‌های مکمل از این قرار است که برای موفقیت در موتور تریل نیاز به انتخاب یک ورزش هوازی و یک ورزش تعادلی خواهید داشت. ورزش هایی مانند دوچرخه سواری کوهستان هم استقامت موتورسوار را بالا می‌برند و هم قدرت پاهای او را افزایش می‌دهند. این موضوع برای یک فرد علاقه‌مند به موتور تریل بسیار اهمیت دارد. برای دست یافتن به نتیجه مطلوب علاوه بر ورزش‌های هوازی همچون دوچرخه‌سواری کوهستان یا جاده، باید برای انجام یک ورزش تعادلی هم برنامه‌ریزی کرد.
ورزش‌هایی که با توپ انجام می‌شوند چند خصوصیت موجود در بدن موتورسوار را تقویت می‌کنند. به طور مثال در ورزش بسکتبال، دویدن با توپ، نگه داشتن و هدف گیری توپ توسط بازیکن، باعث ایجاد تعادل در بدن او می‌شود. چیزی که یک موتورسوار در موتور تریل به وجود آن نیازمند است همین حفظ تعادل در گذر از موانع سخت است.
اگر شما مایل هستید خودتان هیجان دنیای موتورسوارها را تجربه کنید گفته‌های بهرام زارع قربانی، سرپرست کمیته موتور ریس فدراسیون موتورسواری و سرمربی آموزش دوره‌های موتور ریس، کوروش قربانی، نفر نخست شاخه موتور تریل در ایران و مهران همتیان، سرمربی تیم ملی موتور کراس و مشاور اجرایی بخش موتورسواری فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی را در این گزارش دنبال کنید.
راندن مجاز با سرعت غیرمجاز!
سایه‌های نترس، یک پا را از روی موتور بلند می‌کنند و روی زین جابه‌جا می‌شوند. کسانی که پا توی رکاب این موتورهای بزرگ جثه گذاشته و رشته موتور ریس را برگزیده‌اند، آدم را یاد قهرمان‌های فیلم‌ها می‌اندازند. از این بیرون یک کلاه صیقلی دیده می‌شود با چشم‌هایی که در یک باریکه قاب گرفته شده‌اند.
اسم راکب‌ها را گذاشته‌ایم «سایه‌های نترس» چون با آن سر و شکل قنداق پیچ، شناسایی هویت‌شان کار آسانی نیست. از یک طرف هم قرار است در پیچ ماپیچ مسیر، بدن‌شان را کش و قوس بدهند و با سرعت چندصد کیلومتر در ساعت، مسیر معین شده را طی کنند؛ کاری که بدون شک سر نترسی می‌خواهد. موتورهای این رشته جزو موتورهای سنگین به حساب می‌آیند. شمایل‌شان هم بفهمی نفهمی‌خوف توی دل آدم می‌اندازد.
البته وقتی پای خوفناک بودن این رشته، وسط می‌آید که شخصی راکب این موتورها باشد و سرعت آن را تاب نیاورد. هرچه نباشد آنطور که مربیان این رشته می‌گویند در پیست موتورسواری برای موتور ریس، سقف سرعتی در نظر گرفته نشده است. بنابراین مسئله‌ای به نام سرعت مجاز و غیرمجاز در این محوطه تعریف نمی‌شود. هرچند آنطور که بهرام زارع قربانی؛ سرمربی رشته موتور ریس می‌گوید وضعیت پیست و طول مسیر مستقیم در محدوده آن، بر میزان سرعت‌گیری موتورسوارها در این رشته موثر است.
در حال حاضر در پیست موتور ریس تهران، یک موتورسوار می‌تواند با طی 400متر مسیر مستقیم پیست، سرعتش را به 240کیلومتر در ساعت برساند.از آنجا که این مسیر مستقیم، بیشتر از 400متر طول ندارد امکان سرعت گیری بیش از این برای موتورسوار وجود ندارد اما موتورسواران در مسیرهای دوکیلومتری مستقیم جهانی، سرعت را تا 370کیلومتر در ساعت هم رسانده اند.
موتور ریس را به «جت جنگنده» روی زمین تشبیه کرده‌اند. این را بهرام زارع می‌گوید و اضافه می‌کند شتاب و سرعت در موتور ریس آنقدر بالاست که شباهت‌های زیادی میان آن و سرعت‌گیری یک جت جنگی پیدا کرده‌اند. همانطور که سرعت پرواز در یک جت جنگی در عرض دو ثانیه به 100 کیلومتر در ساعت می‌رسد، صفر تا 100 موتور ریس هم در مدت دو ثانیه طی می‌شود.
علاوه بر این، موتور ریس از نظر تکنیکی رشته بسیار حساسی است. زارع می‌گوید تمام عوامل در این رشته توسط موتورسوار، کنترل می‌شود. به عبارت دیگر یک موتورسوار در این رشته هم باید تعادل خود را حفظ کند و هم تعادل موتوری را که می‌راند. در عین حال باید بر سرعت، زمان ترمز و لحظه پیچیدن با زوایه مناسب هم تسلط داشته باشد.
اینها مواردی هستند که کار را از خلبانی هم سخت‌تر می‌کند. چرا که میان برقراری تعادل در بدن یک موتورسوار و حساسیت آن با حفظ تعادل بدن توسط یک خلبان تفاوت‌هایی وجود دارد به خصوص که یک خلبان برای حفظ تعادل خود نیاز به کنترل حرکات فیزیکی‌اش ندارد. به این ترتیب، شاید بتوان گفت موتور ریس در مواردی حساس‌تر از سایر رشته‌ها چه از لحاظ شغلی و چه ورزشی ظاهر می‌شود. حتی وقتی مشابهت‌هایی میان موتور ریس و آن رشته‌ها وجود داشته باشد.
کلاهی که حریف می‌طلبد!
اگر فرض کنیم یک موتورسوار در پیست موتور ریس با سرعت 300کیلومتر در ساعت در حال راندن موتور باشد و به هر دلیلی ناچار شود با این سرعت بالا ترمز بگیرد، این تنها سرعت او نیست که ضربه احتمالی به نقاط مختلف پیست را رقم می‌زند بلکه عددی برابر با وزن موتورسوار نیز در سرعت او به هنگام ترمز ضرب می‌شود تا میزان ضربه وارده بر بدن او را محاسبه کند.
هرچند که هنگام ترمز بخشی از سرعت موتورسوار گرفته شده باشد. آنطور که بهرام زارع می‌گوید این ضربه‌ها چیزی حدود 10تا12 تن ارزیابی می‌شوند. به همین خاطر است که پوشش یک موتورسوار در موتور ریس از مهم‌ترین بخش‌های فعالیت در این رشته محسوب می‌شود. در این میان، کلاه موتور ریس از نظر تحمل ضربه‌های سنگین، وضعیت مناسبی دارد. به گفته زارع قربانی، کلاه کربن بهترین نوع کلاه در موتور ریس است.
این کلاه از کربن فشرده ساخته شده و مواد کامپوزیت هم در ساخت آن به کار گرفته شده. البته در ساخت این کلاه، پنج تا شش لایه کربن استفاده شده تا قابلیت تحمل ضربه را به 15تا20 تن برساند. خوبی‌اش این است که وزن این کلاه سبک بوده و حدود 900گرم است. در حالی که نمونه قدیمی آن که از مواد پی وی سی یا فایبر گلاس تهیه می‌شد، حدود 1.5 تا 2 کیلوگرم وزن داشت و مقاومت آن نیز در حد کلاه کربن فعلی نبود.
لباس موتور ریس با آن همه احتمال ضربه خوردن در سرعت و شتاب بالای موتور، نباید مو لای درزش برود. از طرفی پرداختن به تمام نقاط حساس بدن به ضربه‌های احتمالی، وزن زیادی روی دست موتورسوار می‌گذارد. آنطور که بهرام زارع قربانی می‌گوید نوع مرغوب این لباس‌ها از چرم ظریف و مقاومی تهیه شده است.
اما نمونه‌های دیگری هم از چرم گاو و بز تهیه می‌شوند که بین 15 تا 20 کیلوگرم وزن دارند. به هر حال جنس لباس موتور ریس از هر نوع چرمی‌که باشد، در وجود ضربه گیرهای ریز و درشت آن نمی‌توان تردید کرد. بهرام زارع می‌گوید لباس موتور ریس دارای ضربه گیر زانو، شانه، پهلو، لگن، دنبالچه و ستون مهره است.
به جز این ضربه گیرها یک ضربه گیر به شکل کوهان نیز زیر گردن و روی کمر موتورسوار قرار می‌گیرد. این نوع ضربه گیر باعث می‌شود اگر گردن موتورسوار در حادثه‌ای به سمت عقب حرکت کرد کلاه به کوهان بچسبد و گردن او بیش از حد به عقب خم نشود. چون در صورت خم شدن بیش از حد گردن به عقب، احتمال قطع شدن نخاع افزایش می‌یابد. البته یکی از ضربه گیرهای موجود در لباس موتور ریس علاوه بر محافظت از عضو بدن، کاربرد دیگری نیز دارد.
زارع می‌گوید ضربه گیر زانو هنگام پیچیدن در پیچ‌ها به موتورسوار کمک می‌کند تا فاصله مناسب تا زمین را هنگام زاویه گرفتن با موتور تشخیص دهد. چون یک موتورسوار در موتور ریس باید بداند موتورش در محدوده پیچ، چقدر روی زمین خوابیده است. تمام اینها ضربه گیرهایی هستند که در لایه رویی لباس موتور ریس تعبیه شده است. اما به گفته زارع لایه زیرین لباس موتور ریس هم شامل پد سینه و نخاع بند است.
پد سینه در این لایه از لباس موتورسوار، دنده‌های او را حفظ می‌کند. زارع می‌گوید جنس این پدها از پلاستیک ویژه است و بین آنها هم لایه‌های ابر به کار رفته است. حتی در این پدها پارچه‌هایی مورد استفاده قرار گرفته‌اند که «کولار» نام دارند و ضد سایش هستند. علت به کارگیری این نوع پارچه‌ها در لباس موتور ریس جلوگیری از سایش و ایجاد سوختگی ناشی از این سایش در پوست بدن موتورسوار است.
ماجرای به کارگیری ضربه گیر در پاپوش و دستکش موتور ریس هم ادامه دارد. هرچند کفش موتور ریس شبیه به کفش اسکی است اما به گفته بهرام زارع در قسمت آشیل، ساق پا، قوزک و انگشت‌ها به ضربه گیر مجهز است. این ضربه گیرها از جنس پلاستیک فشرده هستند اما جنس خود کفش از چرم است تا زمینه برای تحرک زیاد پا در موتور ریس فراهم شود.
این موضوع در مورد دستکش این رشته نیز صادق است چون دستکش‌های موتور ریس را از چرم و به شکل بلند می‌دوزند. زارع می‌گوید در این دستکش، ضربه گیرهای کربن را روی استخوان‌های بندانگشت دست تعبیه کرده اند و دو انگشت آخر دستکش را به هم دوخته اند.
از آنجا که بعد از وقوع حادثه احتمالی برای موتورسوار نخستین نقطه تماس دست او با زمین، همین دو انگشت کوچک دست هستند برای افزایش مقاومت این بخش از دست، چرم دستکش در محل این دو انگشت به هم دوخته می‌شوند. علاوه بر این، ضربه گیرهایی هم روی مچ و کف دستکش تعبیه شده‌اند که به گفته زارع، از جنس کربن یا فلز تیتانیوم هستند. اما ممکن است برای ساخت این ضربه گیرها از پلاستیک فشرده هم استفاده شود.
پله پله تا نشستن روی زین موتورهای ریس
موتورسواری جزو رشته‌هایی است که نمی‌توان همینطور کَتره‌ای وارد دنیایش شد. در این صورت، در همان دورهای ابتدایی راندن در پیست، باید قید راندن با موتور را زد. چرا که بدن برای ورود به این رشته، آمادگی جسمانی نیاز دارد.
دستیابی به این آمادگی در مورد موتور ریس شامل انجام ورزش‌های هوازی و غیرهوازی می‌شود. آنطور که بهرام زارع می‌گوید شخصی که علاقه‌مند به فعالیت حرفه‌ای در رشته موتور ریس است باید هر روز ورزش‌های تخصصی مربوط به این رشته را انجام دهد. او می‌گوید منظور از این نوع ورزش‌ها دویدن در مدت زمان مشخص و به صورت مداوم است. علاوه بر این، ورزش‌های غیرهوازی هم از سوی مربیان موتور ریس به موتورسواران این رشته پیشنهاد می‌شود.
به طور مثال از میان این نوع ورزش‌ها وزنه زدن برای تقویت عضلات پشت موتورسوار مفید است اما زارع می‌گوید مهم‌ترین نقطه در بدن یک موتورسوار شکم اوست. به همین خاطر یک موتورسوار باید در ناحیه شکم از عضلات قوی و ورزیده‌ای برخوردار باشد و رسیدن به این وضعیت جز با انجام ورزش‌های مداوم توسط موتورسوار میسر نمی‌شود.
وزن كم موتورسوار و عكس‌العمل‌های آن
وقتی لباس یک موتورسوار حداقل 15 کیلو به وزن او اضافه کند طبیعی است که سبک تر ماندن موتورسوار در چابک نگه داشتن او حکم طلا را پیدا می‌کند. این موضوع در موتور ریس مدنظر موتورسوارها قرار می‌گیرد چون وزن موتورسوار در این رشته باید کم باشد. به همین خاطر هم تغذیه موتورسواران این رشته روی برنامه خاصی اجرا می‌شود.
به گفته بهرام زارع، عکس‌العمل سریع یکی از مواردی است که موتورسوار در موتور ریس باید از آن برخوردار باشد. این عکس العمل‌های سریع، توسط آزاد شدن ماده‌ای به نام «فسفاژن» در مغز انجام می‌شود. وجود این ماده در مغز و در پی آن؛ عکس العمل سریع توسط موتورسوار بستگی به مصرف مواد غذایی دارد که تولیدکننده فسفاژن در مغز هستند.
زارع می‌گوید مواد خوراکی حاوی نشاسته، تولیدکننده فسفاژن در مغز هستند و برای استفاده بهتر از انرژی حاصل از مصرف آنها بهتر است 20 دقیقه قبل از مسابقه، مورد استفاده قرار بگیرند. اما نکات دیگری هم در مورد تغذیه طولانی مدت در موتور ریس وجود دارد. آنطور که زارع می‌گوید یک موتورسوار در طول تمرینات موتور ریس باید از رژیم غذایی حاوی 40 درصد پروتئین، 30 درصد کربوهیدرات و 10 درصد چربی استفاده کند.
عکس العمل سریع توسط موتورسوار بستگی به مصرف مواد غذایی دارد که تولیدکننده فسفاژن در بدن هستند. زارع می گوید مواد خوراکی حاوی نشاسته، تولیدکننده فسفاژن در بدن هستند و برای استفاده بهتر از انرژی حاصل از مصرف آنها بهتر است بیست دقیقه قبل از مسابقه، مورد استفاده قرار بگیرند. اما نکاتی دیگری هم در مورد تغذیه طولانی مدت در موتور رِیس وجود دارد.
حفظ تعادل، توانایی است که از دوران کودکی و با دوچرخه‌سواری به دست می‌آید. اما موتورسواری با وجود شباهت‌های اولیه در راندن یک وسیله دوچرخ، تکنیک پیچیده‌تری برای حفظ تعادل می‌طلبد. برای شخصی که علاقه‌مند به موتور ریس است اما تا به حال تجربه راندن موتورهای غیرسنگین را هم نداشته حفظ کردن تعادل روی موتور جزو مهم‌ترین‌ها به حساب می‌آید.
دانشی که طی گذراندن دوره‌های موتورسواری با موتورهای شهری نصیب او خواهد شد با گذراندن دوره‌های آموزشی در پیست، تکمیل هم می‌شود. به گفته زارع، آموزش موتور ریس ظرف 40 جلسه یک ساعته در پیست انجام می‌شود. البته نحوه آموزش، استعداد و توانایی، جسارت و تبحر فرد در یادگیری هرچه سریع‌تر او موثر است. زارع معتقد است موتور ریس نیاز به هوشمندی، جسارت و توانایی خاصی دارد. اگر شخص از این خصوصیت‌ها بهره‌مند باشد بعد از گذشت 40 جلسه به صورت حرفه‌ای موتور ریس را فرا می‌گیرد و با تمرین کردن می‌تواند نحوه عملکرد خود در موتور ریس را بهبود ببخشد.
البته رقابت با حرفه‌ای‌های موتور ریس به این سادگی‌ها هم نیست چون زارع می‌گوید یک موتورسوار حرفه‌ای ممکن است مسیر پیست را در مدت 50ثانیه و با موتور هزارسی‌سی طی کند. اما یک فرد عادی این مسیر را در دو دقیقه طی خواهد کرد. با گذراندن دوره‌های آموزشی، زمان طی کردن این مسیر توسط شخصی که در حال آموزش است به یک دقیقه کاهش می‌یابد اما کم کردن آن 10ثانیه زمانی که موتورسوار حرفه‌ای در همین پیست ثبت کرده برای فرد تحت آموزش، کار بسیار مشکلی است.
مثلا اگر شخص بتواند پنج ثانیه از زمان طی مسیر را کم کند برای دستیابی به کاهش زمان در پنج ثانیه باقی مانده باید به شدت تلاش کند. علاوه بر این، اجرای تکنیک‌های موتور ریس نیاز به کسب مهارت دارد. زارع می‌گوید در موتور ریس حرفه‌ای، تکنیکی به نام دریفت کردن وجود دارد. دریفت یا سرخوردن حرفه‌ای، یکی از ارکان اصلی در موتور ریس است. در این تکنیک موتورسوار با سرعت 260کیلومتر در ساعت دریفت می‌کند. تکنیکی که بسیار هیجان‌انگیز و حساس است و اجرای آن نیاز به تبحر موتورسوار دارد.
شمایلِ یک پیست ایمن
هیجان یک رشته ورزشی وقتی بیشتر می‌شود که بدانید در فضای تمرینی و مسابقه‌ای آن برای سرعت گرفتن شما محدودیتی در نظر گرفته نشده است. با این حساب می‌توان موتور را تقویت کرد و پیست را به جولانگاه موتوری تبدیل کرد که خصوصیاتش طبق خواست موتورسوار و البته با توجه به شرایط پیست تغییر یافته است.
در این وضعیت، برخورداری پیست از شرایط ایمنی بیشتر خود را نشان می‌دهد. فکرش را بکنید اگر موانع لازم بر سر راه چنین موتورهای سرعتی کاشته نشود، ضربه‌های احتمالی با وجود سرعت بالای 200کیلومتر در ساعت چه سوانحی برای موتورسوار رقم می‌زند؟ بهرام زارع می‌گوید ایمنی پیست موتور ریس با ایجاد فضایی خارج از مسیر آسفالت هم در بخش پایانی مسیر و هم در حاشیه آن تامین می‌شود.
در این فضا معمولا یا چمن کاری می‌شود یا فضای خالی با لایه‌ای از شن و ماسه پوشانده می‌شود. بعد از این فضاست که موانع تشکی مخصوص به هم بسته می‌شوند تا اگر موتور در اثر اتفاقی از حرکت نایستاد به این موانع برخورد کند. در قسمت پشت این موانع نیز لاستیک هایی چیده می‌شود و سپس گاردریل‌بندی انجام می‌شود. هرچند ممکن است به جای گاردریل از پنل‌های پلاستیکی هم استفاده شود.
زارع می‌گوید گاهی در پیست‌ها و در میان این موانع، بسته‌های کاه می‌چینند یعنی به جای تشک و بالشتک از کاه استفاده می‌شود. اما امروزه اینگونه موانع کمتر از گذشته در میان موانع پیست‌ها به کار گرفته می‌شوند. چون در اثر وجود بسته‌های کاه در میان موانع پیست، احتمال آتش سوزی بعد از وقوع سانحه و ضربه خوردن موتورسوار بیشتر خواهد شد.
وقتی حرف مسابقات موتور ریس در میان باشد، نام موتورهایی مشابه ماشین‌های مسابقات فرمول یک هم به میان می‌آید. موتوجی پی، نمونه چنین موتورهایی است که در مسابقات موتور ریس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علاوه بر این، مسابقات سوپربایک هم با به کارگیری موتورهای سنگین برگزار می‌شود. آنطور که بهرام زارع می‌گوید برای تغییر موتور و تبدیل آن به موتورهای مخصوص مسابقه در بدنه، کمک فنرها، موتور، رینگ، لاستیک و شاسی و بقیه قطعات مانند لاستیك‌های حرفه‌ای مسابقات تغییراتی ایجاد می‌کنند. البته موتورهای موجود در ایران در حد سوپربایک نیستند بلکه موتورهایی هستند که از حالت استاندارد به سوپر اسپورت تغییر داده شده‌اند به گفته زارع در داخل کشور موتورها توسط موتورسواران تقویت می‌شود و برای نزدیک کردن موتور به سوپربایک از تمام مارک‌های موجود در دنیا استفاده می‌شود.
با این حال، بیشترین استقبال از موتورهای خارجی در میان نمونه‌های ژاپنی دیده می‌شود چون این موتورها از نظر کیفیت، دوام، شتاب و سرعت وضعیت خوبی دارند. در عین حال از لحاظ فنی ساده‌تر هستند و وزن کمی هم دارند.
پتک، پیش طلق کلاه کم می‌آورد
اگر برای طراحی کلاه موتور ریس می‌خواستند رویه ساخت کلاه‌های معمول موتورسواری را در پیش بگیرند الان باید صورت موتورسوارهای این رشته پر از خط و خش بود البته اگر از خرد و خاکشیر شدن طلق کلاه توی صورت‌شان جان سالم به در برده بودند. به همین دلیل هم برای طراحی کلاه این رشته، طلقی در قسمت جلوی کلاه به کار رفته که به گفته بهرام زارع قربانی از جنس پلی کربنات نشکن است و حتی با ضربه پتک هم از هم نمی‌پاشد. گذشته از اینها در مورد خط و خش نیفتادن روی این نوع طلق هم می‌توان اطمینان کامل داشت.
علت استفاده از این طلق در کلاه موتور ریس این است که در صورت برخورد احتمالی موتورسوار با موانع موجود در پیست، این طلق دوام بیاورد و در اثر شکستن داخل صورت و چشم موتورسوار فرو نرود. علاوه بر این، طلق کلاه موتور ریس، ضدبخار نیز است. از آنجا که میزان تنفس، مصرف کالری و تعریق در موتور ریس بالاست موتورسوار در این رشته به نفس نفس می‌افتد. آنطور که بهرام زارع می‌گوید این وضعیت، باعث بخار کردن شیشه کلاه می‌شود.
اما طلق کلاه موتورهای ریس از موادی تهیه شده که بخار نمی‌کند. در تهیه این کلاه برای پوشش داخلی آن هم تدابیری اندیشیده اند. این پوشش داخلی از جنس جیر است و فضای مخصوص عبور هوا، لایه مخصوص محافظ سر و منافذ ورود و خروج هوا برای جلوگیری از تعریق در آن تعبیه شده است. وجود این منافذ از تعریق سر و در پی آن از کندی ذهن موتورسوار جلوگیری می‌کنند.
طلق کلاه موتورهای ریس از موادی تهیه شده که بخار نمی‌کند. در تهیه این کلاه برای پوشش داخلی آن هم تدابیری اندیشیده‌اند. این پوشش داخلی از جنس جیر است و فضای مخصوص عبور هوا، لایه مخصوص محافظ سر و منافذ ورود و خروج هوا برای جلوگیری از تعریق در آن تعبیه شده است.
موتور کراس
کراس؛ موتور تپه‌های خاکی نرم
صدای اگزوزش هوا را تریشه تریشه می‌کند؛ یکجور قاااار قارررر بم که با چرخیدن چرخ‌ها در خاک و خل تلفیق می‌شود. این موتور برای تپه‌ها و موانع خاکی تدارک دیده شده. بنابراین نه سرعت ریس در آن مدنظر است و نه ایستادن روی پاها مثل موتور تریل. البته بستگی دارد موتورسوارش راهی محیط‌های بسته باشگاهی شود یا محدوده طبیعی را برای موتورسواری انتخاب کند.
آنطور که مهران همتیان؛ سرمربی تیم ملی موتورکراس می‌گوید پیست کوهستانی مختص موتورکراس، اکنون فقط در غرب تهران و در پیست شهران یافت می‌شود اما نوع باشگاهی آن را در شرق تهران و در پیست تختی می‌توان تجربه کرد. از آنجا که طی مسیرهای کوهستانی به وسیله موتور کراس امکان‌پذیر است، بسیاری از علاقه‌مندان، موتور خود را طی سفرهای‌شان همراه خود می‌برند و به صورت تفریحی در محل‌های کوهستانی تمرین می‌کنند.
البته این در صورتی است که اصول اولیه استفاده از موتورکراس را زیر نظر مربی‌های این رشته فرا گرفته باشند و بعد از گذراندن مراحل آموزشی، از موتورکراس به صورت تفریحی بهره ببرند. اما اگر پای شرکت در مسابقه و تمرین‌های حرفه‌ای در میان باشد، کلاس‌های مختلف موتورکراس و رده‌های سنی آن مدنظر قرار می‌گیرند. مهران همتیان می‌گوید کلاس‌های مختلف موتورکراس از 65سی‌سی آغاز شده و تا 450 سی‌سی ادامه دارد.
رده‌های سنی شرکت کنندگان در مسابقات موتورکراس نیز از نونهالان پنج تا 12 ساله شروع می‌شود و تا رده سنی پیشکسوت‌ها ادامه دارد. در میان رده سنی نونهالان تا پیشکسوتان، رده‌های نوجوانان 12تا15 سال است و رده بزرگسالان؛ بالاتر از 15 سال قرار گرفته است. این در حالی است که مسابقات موتور ریس تنها در رده‌های سنی نوجوانان و بزرگسالان انجام می‌شود.
موتورکراس رشته‌ای است که با فراز و نشیب زیادی در مسیر مسابقه و تمرین روبروست به همین خاطر باید برای طراحی لباس موتورسوارهای این رشته تدابیر ویژه‌ای اندیشیده می‌شد تا هنگام فعالیت در این رشته صدمات جسمی به آنها وارد نشود.
آنطور که مهران همتیان می‌گوید به کارگیری ضربه‌گیرها در لباس‌های موتورکراس از همان لایه زیرین لباس آنها آغاز شده است چون تی‌شرت کتانی یا نخی موتورسوار ضخیم بوده و دارای شکم بند، آرنج بند، سینه بند و نخاع بند است. ضرورت استفاده از شکم بند در موتورکراس به خاطر محکم نگه داشتن ناحیه شکم است.
همتیان می‌گوید با وجود ضرباتی که در دست‌اندازها به ناحیه شکم موتورسوار وارد می‌شود ممکن است دستگاه گوارش موتورسوار دچار مشکل شده و محتویات آن مدام جابه‌جا شود. اما استفاده از تی شرت موتورکراس که دارای شکم‌بند نیز است از این رخداد جلوگیری می‌کند. به این ترتیب، امکان ایجاد حالت تهوع در موتورسوار به خاطر وارد شدن ضربات به صفر می‌رسد.
جنگ تن به تن با ضربات در کراس
ماجرای مسابقات موتورکراس همانقدر که به نمایش حرکت‌های مهارتی بستگی دارد، به دور زدن چندباره در پیست هم مربوط می‌شود. به این ترتیب، یک شرکت کننده ممکن است بیشتر از 10 بار مسیر پیست را طی کند تا تکان خوردن پرچم شطرنجی، آخرین دور مسابقه را به او نوید بدهد. حالا با فرض آشنایی همه جانبه موتورسوار با مهارت‌های موتورکراس، تصور کنید یک راکب بدون آمادگی جسمانی لازم در تمرین‌ها یا مسابقات حضور پیدا کند.
آنطور که مهران همتیان اطمینان می‌دهد چنین موتورسواری تنها چند دور ابتدایی مسیر را دوام خواهد آورد چون نداشتن آمادگی جسمانی برای موتورکراس، عضلات فرد را پس از راندن چند دقیقه‌ای دچار رخوت و گرفتگی می‌کند.
از آنجا که مدت زمان برگزاری مسابقه موتورکراس در داخل کشور 20 دقیقه است، چنین فردی در زمان باقیمانده مسابقه، کنترل موتور را از دست خواهد داد. این موضوع در مورد مسابقات جهانی حساس‌تر است چون مدت زمان برگزاری آن به 45دقیقه می‌رسد. به همین خاطر هم برای کسب آمادگی لازم برای موتورکراس باید دست به کار شد و رشته هایی همچون بدنسازی و ورزش‌های هوازی را در برنامه‌های روزانه گنجاند.
همتیان می‌گوید بدن یک موتورسوار در رشته کراس باید چابک و علاوه بر این از سرعت عمل بالایی هم برخوردار باشد. قدرت بدنی بالا و استقامت جزو خصوصیات دیگری است که در موتورکراس به کار می‌آید تا موتورسوار بتواند ضربات وارده از پرش‌ها را تحمل کند.
موتور ماسوره‌ای، حریف عالم هم می‌شود
واکاوی دنیای موتورسواری لااقل در ایران نشان می‌دهد که همه چیز در این رشته به سرعت بالا در پیست ختم نمی‌شود. از آنجا انجام حرکات مهارتی روی موتور جزو علاقه‌مندی‌های دسته‌ای از موتورسوارهاست رشته‌های موتور کراس و موتور تریل نیز طرفداران زیادی در بین عشق موتورها دارند. در نگاه اول، شاید پوشش موتورسواران این دو رشته تا حدی شبیه موتور سوارهای سرعتی باشد اما دقت به نوع موتورهای این دو رشته و مقایسه آنها با موتور ریس، پرده از تفاوت‌های این رشته‌ها بر می‌دارد.
این تفاوت به خصوص در مورد موتور تریل بیشتر توی چشم می‌زند، چرا که قطعات و اتصالات ظریف موتور تریل، آدم را یاد نی خیزران می‌اندازد. از طرفی مربیان موتورسواری زمان‌بندی این رشته را بی‌شباهت به سوارکاری نمی‌دانند. مهران همتیان با اشاره به این شباهت می‌گوید این رشته پایه موتورسواری است و تمرکز، تعادل و سرعت عمل آن مثال زدنی است. آنطور که کوروش قربانی؛ نفر نخست رشته موتور تریل در ایران می‌گوید موتورهای این رشته برای عبور از موانع طراحی شده است.
بنابراین آنقدرها هم عجیب نیست اگر یک موتورسوار در این رشته را در حال بالا رفتن از دیواره‌ای قائم یا یک منطقه سنگلاخ و صعب العبور ببینید. به عبارت دیگر موانعی که در موتور تریل و در مسیر راندن یافت می‌شوند در حوزه ارتفاع محدودیتی ندارند. به گفته همتیان این موانع در کوهستان به صورت طبیعی وجود داشته و شامل سنگ، صخره و چوب هستند اما اگر به صورت مصنوعی چیده شوند ممکن است از مکعب‌های چوبی و موانع دیگر تشکیل شده باشند.
با این حساب، موتورسوار باید در یک زمان مشخص و با خطای کمتر این مسیر را طی کند. هر شخصی که زودتر از موانع مسابقه موتور تریل عبور کند و به خط پایان برسد، برنده اعلام خواهد شد. آنطور که کوروش قربانی می‌گوید برای عبور از موانع سخت در موتور تریل نیاز به طراحی منحصربه فردی در موتورهای این رشته است. چرا که شما در این رشته نمی‌توانید به صورت نشسته بر زین، از موانع پیش روی‌تان عبور کنید.
این کار باید به صورت ایستاده و حین راندن موتور انجام شود. به همین خاطر در طراحی موتورهای این رشته از به کارگیری زین در بدنه موتور صرف‌نظر می‌شود چرا که با هر بار گذر از موانع سخت، وجود زین می‌تواند به بدن موتورسوار ضربه بزند. اگر قبل از پیوستن به این ورزشکارها علاقه‌مند به تماشای مهارت‌های آنها در موتورسواری هستید پیست آزادی در غرب تهران و پیست تختی در شرق تهران گزینه‌هایی هستند که می‌توانید تمرین‌ها و مسابقات موتور تریل را در فضای آنها ببینید و بعد از سبک- سنگین کردن رشته موتور تریل به دنیای آن بپیوندید.
همانطور که موتورش به قلچماقی موتورهای ریس نیست، تن‌پوش آن هم ظریف‌تر از لباس‌های ریس انتخاب می‌شود. کوروش قربانی می‌گوید فعالیت در موتور تریل نیاز به تحرک زیادی دارد. به همین خاطر لباس موتور تریل به ضخامت لباس‌های ریس نیست. هرچند ضربه‌گیرهایی روی آرنج و زانوهای لباس تعبیه شده است.
از آنجاكه موتورسوارها در موتور تریل نیاز به فعالیت بدنی زیادی دارند لباس آنها باید آزادی عمل بیشتری برایشان فراهم کند. البته برای آنکه این فعالیت نتیجه مطلوب خود را نمایان کند موتورسوار هم باید آمادگی جسمانی لازم را داشته باشد. کوروش قربانی می‌گوید برای به دست آوردن آمادگی جسمانی لازم در موتور تریل نیاز به انجام ورزش‌های مکمل در کنار موتورسواری است. این ورزش‌ها شامل بدنسازی، دوچرخه‌سواری کوهستان، بسکتبال و شنا هستند.
ماجرای این ورزش‌های مکمل از این قرار است که برای موفقیت در موتور تریل نیاز به انتخاب یک ورزش هوازی و یک ورزش تعادلی خواهید داشت. ورزش هایی مانند دوچرخه سواری کوهستان هم استقامت موتورسوار را بالا می‌برند و هم قدرت پاهای او را افزایش می‌دهند. این موضوع برای یک فرد علاقه‌مند به موتور تریل بسیار اهمیت دارد. برای دست یافتن به نتیجه مطلوب علاوه بر ورزش‌های هوازی همچون دوچرخه‌سواری کوهستان یا جاده، باید برای انجام یک ورزش تعادلی هم برنامه‌ریزی کرد.
ورزش‌هایی که با توپ انجام می‌شوند چند خصوصیت موجود در بدن موتورسوار را تقویت می‌کنند. به طور مثال در ورزش بسکتبال، دویدن با توپ، نگه داشتن و هدف گیری توپ توسط بازیکن، باعث ایجاد تعادل در بدن او می‌شود. چیزی که یک موتورسوار در موتور تریل به وجود آن نیازمند است همین حفظ تعادل در گذر از موانع سخت است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر