اینستاگرام، در خدمت یا خیانت به زنان؟

ماهنامه دیار - فهمیه حسن میری: اینترنت و دستاوردهایش، روز به روز جای بیش تری در بین فعالیت های روزانه مردم باز می کنند. حالا که دیگر نیازی به همراه داشتن کامپیوتر و کابل و مودم و این قبیل وسایل هم نیست و تنها با یک تلفن همراه کوچک می تواند به این دنیای عظیم وارد شد، بیش تر از قبل همدم استفاده کنندگانش شده است.

بخشی از این استفاده کنندگان، طبیعتا زنان هستند که جذب شبکه های مختلف اطلاع رسانی و ارتباطی می شوند و البته اینطور که از گفته های مسوولان بر می آید، زنان بیش ترین مخاطبان شبکه های ارتباطی اینترنتی هستند.

موضوعی که به گفته جامعه شناسان جای تعجب ندارد چرا که از آن جا که زنان فرصت کمتری برای حضور اجتماعی و فرهنگی دارند و زمینه برای فعالیت آن ها به اندازه مردان نیست، بیش ترین استفاده کنندگان از فضاهای مجازی می شوند. یکی از این فضاهای مجازی که مورد استقبال زنان قرار گرفته، اینستاگرام است و خیلی ها می گویند این شبکه اجتماعی، بیش تر محبوب زن هاست.


اما واقعا اینستاگرام رسانه ای زنانه است؟ عده ای معتقدند روزانه این که محلی برای ارائه توانایی ها و کارآفرینی است و همچنین امنیتی که در ارتباط با دیگران دارد، باعث می شود زنان استقبال زیادی از این شبکه اجتماعی داشته باشند.

در مقابل، عده دیگری می گویند اصلا چه لزومی دارد که این نگاه را داشته باشیم و از اساس، موضوع «زنان و شبکه های اجتماعی» حساسیتی بی مورد و بیهوده است. با این حال، حتی نگاهی سرسری به «اینستاگرام» نمونه های زیادی نشانمان می دهد که جا دارد بررسی شود این شبکه در خدمت زنان است یا خیانت های آشکار و پنهانی هم به آنها می کند؟

رضا رشیدپور در مصاحبه اش با سحر قریشی که نقش پررنگی از اینستاگرام داشت، پرسید: «شما فالوئر خریده اید؟» البته پاسخ قریشی منفی بود. هر چند که گفت یکی از دوستانش پیشنهاد فروش صفحه اش را داده، چون دو میلیون فالوئر دارد. اما یکی از تجارت هایی که در اینستاگرام راه افتاده، فروش صفحه های پرطرفدار به کسانی است که می خواهند بازاری برای فروش محصولاتشان داشته باشند یا شهرت بیش تری داشته باشند و طبیعی است که هرچه آن صفحه فالوئر بیش تری داشته باشد، قیمت بیش تری هم برای آن پرداخت می شود.

جالب است که انگار اولین ایده ای که به ذهن سازندگان این صفحات می رسد برای این که مخاطب بیش تری داشته باشند و صحفه شان را به قیمت بالاتری بفروشند، گذاشتن عکس زنان در سنین مختلف و البته اغلب با آرایش های زیاد و زست های خاص را از صفحه های شخصی آن ها بر می دارند و منتشر می کنند، ظاهرا به تنها چیزی که فکر نمی کنند، حریم خصوصی افراد است.

درواقع طمع پول آنقدر برایشان زیاد می شود که اخلاق را فراموش می کنند؛ و شاید بدتر از آن ها، کسانی هستند که از انتشار این عکس ها استقبال می کنند، آن ها را با لایک و کامنت تایید می کنند و آن هایی که برای فروش محصول شان حاضر می شوند بر این بی اخلاقی ها صحه بگذارند و این صفحه ها را خریداری کنند.

مد، زیبایی، آرایش، جراحی

یکی دیگر از دکان هایی که بعضی از افراد برای خودشان در اینستاگرام باز کرده اند و ظاهرا کار و کاسبی شان هم خوب است، ارائه محصولاتی برای زیبایی زنانه است. فروش انواع لوازم آرایش، تبلیغ افراطی اقداماتی که برای زیبایی می توان انجام داد مثل انواع جراحی و کاشت و تزریق و... زنانی را هدف قرار می دهد که به آن ها القا می شود لازم است دوست داشته شوند، دوست داشته شدن، بدون زیبایی محال است و زیبایی، فقط از طریق این لوازم آرایشی و جراحی ها به دست می آید!


این صفحه ها که نوعی بازار کار کاذب هم شناخته می شوند، راحت ترین کار را در دلالی می شناسند و به جای تولید و کارآفرینی، تنها کاری که می کنند این است که در سفری به کشورهای همسایه، از آن ها خرید می کنند و با قیمت های چندبرابری، آن ها را به مشتریانشان می فروشند.

انواع شوی لباس، دعوت به انواع فشن ها و صفحه هایی که لباس و کیف و کفش و... از انواع مارک ها را برای فروش تبلیغ می کنند عمدتا دایره مخاطبانی که برای خودشان در نظر گرفته اند، زنان هستند ظاهرا، زن هایی که حالا با ورود به بازار کار، از شرایط مالی بهتری نسبت به گذشته برخوردارند، سوژه های خوبی هستند برای این که در دام مصرف گرایی بیفتند و هر روز به دنبال این باشند که سر و شکل و رنگ و ظاهر متفاوتی داشته باشند تا فردی اجتماعی و به روز شناخته شوند.

از شما «چهره» می سازیم!

در این میان، عده دیگری هم از تب سوپراستار شدن و مدلینگ بهره می برند. صفحه هایی هستند که به زنان خوش چهره و خوش اندام وعده می دهند که با فرستادن عکس و مشخصاتشان، در زمانی کوتاه، آن ها را به یک چهره شناخته شده تبدیل می کنند.

طمع شهرت و وجود الگوهایی که بدون توانایی خاص و تنها با تکیه بر ظاهرشدن شک شبه به ستاره تلویزیون یا سینما تبدیل شده اند هم به کمک دارندگان این صفحه ها می آید و زنان جوانی که مجالی برای عرضه توانایی های فکری و تحصیلی شان ندارند، با فرستادن مشخصاتشان به این صفحه ها، چشم امید می دوزند به روزی که برای بازی در یک فیل انتخاب شوند یا به عنوان یک مدل عکاسی با آن ها تماس گرفته شود. شاید هم این انتظار چندان بیراه نباشد.

همین مصاحبه جنجالی اخیر یکی از بازیگران زن جوان با رضا رشیدپور می تواند برای آنها یک نقطه امید باشد. وقتی می بینند بازیگری که تحصیلات سینمایی ندارد و از مدلینگ به تلویزیون و سینما راه پیدا کرده و بدتر از آن حتی دانش سینمایی و اطلاعات عمومی چندانی هم ندارد، امیدوار می شوند که تنها بتوانند با تکیه بر ظاهرشان به سوپراستاری تبدیل شوند که دو میلیون نفر هم او را فالو می کنند!


با ما چاق شوید، لاغرتان می کنیم

تی شرت لاغری، شلوار لاغری، شکم بند لاغری، روش هیای برای چاق شدن و... هم اگرچه در نگاه اول ممکن است به عنوان یک حق انتخاب برای زنان به حساب بیایند، اما مشکل از اینجا شروع می شود که انگار بیش تر صفحه هایی که این محصولات را می فروشند یا به ارائه مشاوره برای چاق شدن و لاغر شدن می پردازند، چندان کاری به اضافه وزن یا لاغری مردها ندارند و این زن ها هستند که لازم است از هر جهت متناسب با ایده آل هایی باشند که به تصویر درآمده است!

این موارد البته چندان تازگی هم ندارد و قبل از شبکه های مجازی، تبلیغات تلویزیونی و ماهواره ای هم مدام بر این تاکید می کردند که زنان، چطور کاهش وزن دهند، چطور افزایش وزن داشته باشند و... اما حتی حالا که قرار است تکنولوژی جدید، آگاه بیش تر بیاورد، باز هم همان رویه ها دنبال می شود.

جالب است که در این صفحه ها، روش های زیادی برای کاهش یا افزایش وزن معرفی می شود، اما جایی نیست که به زنان بگوید برای افزایش اعتماد به نفس چه کار کنند و به جای این همه تاکید بر زیبایی، چطور مهارت هایشان را بیش تر کنند و موفقیت های بیش تری کسب کنند.

اینستاگرام بچه پولدارها

صفحه معروف به بچه پولدارها هم مخاطبان خاص خودش را پیدا کرده است. این فالوئرها هم کسانی هستند که سبک زندگی متفاوت تری نسبت به بقیه طبقات جامعه دارند و جزو قشر مرفه محسوب می شوند و هم کسانی که در این طبقه اجتماعی و اقتصادی نیستند، اما مایلند بدانند بر این افراد چه می گذرد، تفریحات شان چیست و روزشان را چطور شب می کنند.


در این صفحه، آنچه بیش تر از همه استقبال می شود عکس هایی که ظاهرا برای مخاطبان جذابیت بیش تری دارد و در اصطلاح، لایک خورشان بالاست، عکس دختران است. آن ها که می خواهند از این طریق شهرت به دست بیاورند، در کنار ماشین های گران قیمت یا استخرها و مهمانی ها، عکس های متفاوتی می اندازند و به این صفحه می فرستند تا در این رقابت، لایک بیش تری بگیرند، معروف شوند و فالوئر بیش تری داشته باشند.

سکویی برای پرش

با این حال، منصفانه نیست چشم مان را بر فوایدی که اینستاگرام برای زنان دارد ببندیم. با این که راین رسانه هم مثل خیلی از فضاهای دیگر، فرصتی برای سوءاستفاده بعضی افراد شده است، عده ای دیگر تلاش می کنند اجازه ندهند این جهان ساخته شده اینترنتی به نوع جدیدی از بردگی مدرن تبدیل شود و زنان به سوژه جنسی اینستاگرام تبدیل شوند.

صفحاتی مثل افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان، کمپین هایی علیه آرایش کردن، مبارزه با خشونت علیه زنان، صفحه هایی برای آشنا کردن زنان با حقوقی که از آن برخوردارند و... در حال حاضر ممکن است مخاطبانی کمتر از انواع صفحات فشن و مدلینگ داشته باشند، با این حال می توانند قدم های مثبتی تلقی شوند برای افزایش آگاهی و اعتماد به نفس زنان؛ تا این که اینستاگرام، تلگرام و شبکه های دیگر این جهان مجازی را به جای سکویی برای شیرجه و سقوط آزاد، به سکویی برای پرش تبدیل کنند.