گشتی در قدیمی‌ترین قنادی‌های ارامنه تهران

همشهری ۶ و ۷ - پریا خداقلی زاده: اینجا تهران است. همان تهرانی كه دیگر خیلی راحت می‌شود گفت با احتساب رفت و آمدهای روزانه از شهرهای اطراف، جمعیتش ۱۴ میلیون نفر را هم رد كرده است. تهرانی كه برای پیدا كردن رد پای نوستالژی‌هایش حالاباید راهی طولانی رفت. راهی شاید به اندازه تمام كوچه‌ها و خیابان‌های خاطره انگیز روزهای كودكی. هنوز هم در این آشفته بازار جمعیت میلیونی و برج و شهرك‌هایی كه یكی یكی از گوشه و كنار این شهر و مناطق شهری كه حالا مرز ۲۰ گانه را هم رد كرده است‌، سر در می‌آورند، می‌شود، ردی از گذشته‌ها پیدا كرد.

ردی كه اگر همراهش شوی‌،حتی سر از یك سرزمین دیگر در می‌آوری‌، چیزی مثل سفر آلیس یا چارلی و كارخانه شكلات سازی! هر سال همین موقع‌ها كه می‌شود بیشتر خیابان‌های بورس فروش لوازم دكوری و تزئینی و البته اكثرا محله‌هایی با ساكنان ارامنه و اقلیت‌های دینی‌، یك باره غرق در حال و هوای روزهای كریسمس می‌شوند.

خیابان‌هایی مثل میرزای شیرازی‌، سنایی، سعدی‌، مفتح‌، مجیدیه‌، رسالت و نارمك و . . . . تا چشم كار می‌كند، ویترین مغازه‌های‌شان پر است از كاج و برف و انواع و اقسام گوی‌های رنگی، ریسه‌ها و چراغ‌های فانتزی، مجسمه‌ها و عروسک‌های بابا‌نوئل و گوزن‌های سورتمه‌کش و آدم برفی‌های فانتزی تزئین شده، انواع ظرف‌های فانتزی شیرینی و شکلات، برف مصنوعی، هدیه‌های ریز و درشت مناسب عیدی و خلاصه هر چیزی که خواسته یا ناخواسته ذهن هر رهگذری را به حال و هوای روزهای برفی کریسمس و سورتمه بابانوئل می‌کشاند.

حال و هوایی كه هر چند خیلی هم به نو شدن سال ما ربطی ندارد اما سال‌هاست كه به همین بهانه‌های كوچك به آمدنش دلخوشیم و تقریبا همگی، روزهای زیادی دل به این ویترین‌ها می‌سپاریم. خب قرن معاصر است دیگر.

قرن معاصر و زندگی مسالمت‌آمیز با هموطنانی با آیین‌هایی متفاوت. حالا نوبت چشم‌نوازی مغازه‌هایی است كه قرار است پذیرای مشتری‌هایی باشند كه آمده‌اند تمام لوازم و وسایل آماده شدن برای جشن كریسمس را تهیه كنند.

جشنی كه برای خودش حاشیه‌های جالب زیادی هم دارد. اما یكی از سنت‌های جالب اقلیت‌ها و به خصوص ارامنه در آستانه سال نوی میلادی تهیه و استفاده از انواع كیك‌ها و شیرینی‌های مخصوص همین مناسبت است. فرقی نمی‌كند نزدیك ژانویه باشد یا نه .

قنادی‌ها و شیرینی فروشی‌های ارامنه زیادی در این شهر وجود دارد كه نه فقط آوازه‌شان بلكه احتمالا طعم خوش شیرینی‌های‌شان دست كم چند باری به مذاق خیلی‌ها خوش آمده است سری زدیم به چند تا از این شیرینی فروشی‌های ارامنه قدیمی‌تهران.

صندلی‌های لهستانی‌،همچنان برقرار

از میرزای شیرازی كه بگذریم نوبت محله معروف بعدی است كه اكثر ساكنینش ارامنه هستند. خیابان مفتح و سعدی‌.

انتهای خیابان مفتح و نرسیده به تقاطع دروازه دولت‌،سمت راست خیابان مغازه بزرگ قدیمی‌پیداست كه بیش از آنكه عطر و رنگ شیرینی هایش جلب توجه كند‌، میز و صندلی‌های كوچك لهستانی‌اش به رهگذران چشمك می‌زند.

میز و صندلی‌هایی كه پشت ویترین قدیمی‌ و با حاشیه‌های كرم رنگ جا خوش كرده اند. اینجا قنادی« اوریانت» است. جایی كه حتی اسمش هم ندیده و نشناخته برای خیلی‌ها آشناست.

یكی از معروف ترین و قدیمی‌ترین قنادی‌های ارامنه در تهران. وارد قنادی كه می‌شوم، اولین چیزی كه نظرم را جلب می‌كند چیدمان متفاوت یك كافه قنادی كوچك با همان سبك قدیمی‌است.

سمت راست ویترین شكلات‌های دست ساز و شیرینی‌های تر و سمت چپ شیرینی خشك و كیك‌های خانگی است. بر خلاف سایر قنادی ها‌، مشتری مجبور نیست یك كیك درسته بخرد و می‌تواند هر تعداد تكه ای كه لازم دارد بخرد.

مارمالاد‌ها و تارت‌های میوه ای اوریانت هم حرف ندارند . این از مشتری‌هایی كه اكثرا چند عدد سفارش می‌دهند تا همان جا پشت یكی از میزها بنشینند و با یك قهوه مخصوص میل كنند به خوبی مشخص است.

یكی از فروشنده‌ها كه مرد میانسالی است درباره نوع انتخاب مشتری‌ها می‌گوید:«خب معمولا نوع پخت ما یك رویه ثابت و مشخص است اما در بعضی از مناسبت‌ها مثل این ایام یا حتی شب عید نوروز كمی‌نوع شیرینی‌ها و البته میزان پخت ما تغییر می‌كند.

ولی در كل همه چیز بستگی به سفارش مشتری‌ها دارد.» او در ادامه با همان لحن دلنشین به معرفی شیرینی‌های دیگر ادامه می‌دهد.

شیرینی‌هایی كه در آستانه سال نو میلادی مشتری هایش چند برابر می‌شود. اما نگفته از ویترین نیمه خالی اوریانت هم می‌شود حدس زد كه ذائقه بیشتر مشتری‌های ارمنی در نزدیك سال نو چطور است.

انواع تارت مغز گردو و پسته‌، كیك‌های مختلف‌، مثل كیك خامه ای و شكلاتی و پرتقالی و انواع شیرینی‌های خاص و لذیذ مثل شیرینی پروكی و نازوك و حتی نوع خاصی از دانماركی و دنیایی از شكلات‌های دست ساز تلخ و شیرین و. . . اما بر خلاف ظاهر سنتی و قدیمی ‌اوریانت‌، آنقدر‌ها هم از تكنولوژی عقب نمانده است‌، طوری كه با سرك كشیدن به سایت این كافه قنادی می‌شود اطلاعات دیگری هم دست وپاكرد، مثلا اینكه کافه‌قنادی اوریانت در سال 1322 توسط یک مهاجر ارمنی اهل ارمنستان شوروی سابق تاسیس و 15 سال پیش توسط آقای سواک وخانواده‌اش خریداری شد.

او قبلا مالک قنادی آناهیتا در خیابان سهروردی بود و مادرش نیز سابقه‌ کار قنادی در خارج از کشور دارد. به‌علاوه تعدادی ازکارکنان اوریانت حدود 10 سال در این قنادی مشغول به کار هستند. بیشتر دستورهای تهیه‌ شیرینی از ابتدای تأسیس در این قنادی دست‌به‌دست شده‌اند و کیفیت آنها روز به روز بهتر از قبل .

طلایی مثل طلا

اگر قدم‌ها یاری كنند و این هوای غبار گرفته مجال بدهد،می‌شود سرپایینی خیابان میرزای شیرازی را آرام آرام قدم زد.

قدم زدن در میان كاج‌های مصنوعی كوچك و بزرگ به رنگ‌های سبز و قرمز و سفید و حتی آبی ! به قول یكی از فروشنده‌ها‌:«مد است دیگر، یك وقت‌هایی رنگ درخت را هم عوض می‌كند. » خیابان تقریبا شلوغ تر از روزهای عادی است.

مقابل ویترین اكثر مغازه‌ها رهگذران مختلف در حالی كه كیسه‌های بزرگ خرید در دست دارند ایستاده‌اند و غرق در تماشای بابا نوئل‌های كوچك و بزرگ و عروسك‌ها و گوی‌های رنگارنگ هستند.

ویترین مغازه‌ها به طرز عجیبی در هاله‌ای از نور و رنگ‌های شاد و زیبا محو شده است. آنقدر كه بی‌آنكه قصد خریدی هم در كار باشد هر رهگذری را برای چند ثانیه متوقف می‌كند.

از لهجه و نوع صحبت بیشتر رهگذران می‌شود حدس زد كه اكثرا ارامنه هستند. مرد و زن‌،پیر و جوان و اكثرا بچه‌های كوچكی كه با ذوق زیاد در حال نشان دادن چیزی از پشت ویترین هستند. انتخاب‌ها هم خیلی جالب است.

مثلا بعضی‌ها همان گوی‌های ساده یا نهایت پولك دار رنگی را ترجیح می‌دهند اما بعضی‌ها به دنبال عروسك‌های كوچك فرشته یا گوزن یا حتی پرنده‌های كوچك هستند. خانم نسبتا میانسالی كه درحال خرید چند بسته فرشته‌های تزئینی كوچك است می‌گوید‌:«برای ما تغییر خیلی مهم است.

یعنی حتما با آغاز سال نو باید چیز جدیدی به فضای خانه اضافه كنیم حالا شده مثلا از این شكلات خوری‌ها یا یك پرده جدید یا یك قاب عكس و ... باشد. خانم‌های ارمنی هم مثل عید نوروز قبل از آمدن سال جدید خانه تكانی می‌كنند و حتی كیك و شیرینی‌های سنتی می‌پزند.

برای تزئین درخت هم خیلی از خانواده‌ها رسم دارند به جای اینكه هر سال لوازم جدید بخرند از همان وسیله‌های قدیمی‌استفاده كنند.

حتی خیلی از وسیله‌های تزئینی مثل ستاره سر كاج،یا گوی‌های بزرگ یا ریسه‌های چراغ دار مثل یك ارث ارزشمند از پدر بزرگ‌ها ومادربزرگ‌ها به ما رسیده كه هر سال طبق سنت از همان‌ها استفاده می‌كنیم‌. بیشتر جوان ترها یا تازه عروس و دامادها به دنبال وسیله‌های جدید و مدرن هستند.

اما بعضی چیزها هم مثل این كاج‌های جدید مصنوعی تازه مد شده‌اند وگرنه تا مدت‌ها قبل ما فقط از كاج‌های طبیعی استفاده می‌كردیم اما الان چند سالی است كه دیگر محیط زیست اجازه استفاده از آنها را نمی‌دهد. » اما قسمت شیرین این سال نو همان شیرینی‌های معروف ارامنه است.

شیرینی‌هایی مثل نازوك‌، پیروك‌،گاتا و شیرینی مربایی و دارچینی و انواع كیك‌های سنتی ویژه این ایام. در همان پیاده روهای میرزای شیرازی بی‌آنكه نیاز باشد از كسی آدرس بگیریم می‌شود خیلی از فروشگاه‌های معروف ارامنه را پیدا كرد: ساندویچی معروف طلایی با ژامبون‌های معركه‌اش،گل فروشی طلایی،نان فروشی طلایی و در نهایت به دنبال عطری كه در پیاده رو به راه افتاده قنادی معروف طلایی‌.

تمام این فروشگاه‌ها كه از قدیمی‌های میرزای شیرازی هستند به دست فروشنده‌های ارمنی مدیریت می‌شوند و سال‌های سال است كه مشتری‌های زیادی از جاهای مختلفی پیدا كرده‌اند. قنادی طلایی كه كمی‌بالاتر از پمپ بنزین میرزای شیرازی است‌، با اینكه خیلی مغازه بزرگی نیست اما معمولا هر وقت روز كه سری به‌آن بزنید‌،حسابی سرشان شلوغ است.

این قنادی یكی از قنادی‌های قدیمی ارامنه تهران است كه كمی‌بعد از اینكه قنادی نوبل برای همیشه در این خیابان تعطیل شد، به راه افتاد. طلایی قنادی كوچكی است كه حدودا یك ماهی است باز‌سازی شده و با ظاهری مدرن در یخچال‌هایی نسبتا كوچك انواع شیرینی خشك و تر و كیك‌های مختلف عرضه می‌كند.

بیشتر مشتری‌ها هم- كه خب معلوم است برای خریدهای كریسمس آمده‌اند- با همان زبان ارامنه كه در ظاهر چیز زیادی نمی‌شود ازآن سر در آورد مشغول خرید شیرینی هستند. شیرینی‌ها و شكلات‌های مختلفی كه اكثرا به شكل درخت كاج و گوزن تزئین شده اند مشتری‌های بیشتری دارند. شیرینی‌های تر كمتر‌ مشتری دارند و كیك‌های فیگوری هم كه سفارشی اند.

اما كیك مخصوص قنادی طلایی كه با طعم وانیل و البته تكه‌های پرتقال تهیه می‌شود،مثل همیشه مشتری‌های خاص خود را دارد. از سینی‌های نیمه خالی هم می‌شود حدس زد كه گاتا‌، تارت میوه و شیرینی‌های دارچینی همچنان طرفداران خود را دارند.

قیمت شیرینی‌های تر این قنادی نسبتا بالاتر است و حدودا بین كیلویی 17 تا 20 هزار تومان تمام می‌شود اما از آنجا كه این قنادی معروف خیابان میرزای شیرازی هر تعداد شیرینی كه بخواهید با خوشرویی تمام در پاكت‌ها و ظرف‌های كوچك به شما می‌دهد جای نگرانی برای قیمت بالای یك كیلو شیرینی نیست.

عصر بخیر موسیو !

نه پیچ و خم دارد و نه آدرس پرسیدن. كافی است كه همان كافه قنادی اوریانت را به سمت جنوب قدم بزنید. كمی‌پایین تر از بیمارستان امیر اعلم و درست نبش چهارراه سعدی و هدایت‌، یكی دیگر از قنادی‌ها و البته شكلات سازی‌های ارامنه دیده می‌شود.

جایی كه از بیرون ظاهر شیشه‌ها و ویترین‌هایش هیچ سنخیتی با یك قنادی ندارد. ویترینی قدیمی‌كه فنجان‌ها و قهوه جوش‌های كوچك و بزرگ در آن دیده می‌شود. اما هنوز در را باز نكرده بوی خوش قهوه كمی ‌مشامم را قلقلك می‌دهد.

مغازه فوق‌العاده كوچك اما پر از انرژی. وقتی وارد« مینیون» می‌شوم‌، بی اغراق برای دقایقی از این پایتخت میلیونی پر سر و صدا دل می‌كنم و انگار جایی حوالی تهران و لاله زار قدیم مشغول تماشای یخچال‌های یك قنادی می‌شوم؛ جایی نوستالوژیك و خاطره‌انگیز.

یك ویترین كوچك شیرینی تر و خشك و یك ویترین نسبتا بزرگ‌تر از شكلات‌های دست‌ساز معروف خود قنادی مینیون. اینجا خبری از شكلات‌های برندهای معروف دنیا با بسته‌بندی‌های رنگ و وارنگ نیست اما می‌توانید یكی از بهترین و خوشمزه‌ترین شكلات‌های دنیا را درست همین جا تست كنید‌.

شكلات‌هایی مثل مارسپیان و شكلات‌های تلخ با طعم‌های مختلف مثل پرتقال و فندق. اما این روزها به بهانه نزدیك شدن سال نو، بیشتر این شكلات‌ها لای زرورق‌هایی به طرح و رنگ درخت كاج و بابا نوئل پیچیده شده است كه به راستی وسوسه كننده اند.

سمت چپ مغازه هم یك كانتر كوچك وجود دارد كه به اندازه نشستن دو نفر جا هست تا اگر دوست داشتید یك فنجان قهوه در كنار یك شیرینی میل كنید. موسیو یا همان آقای بوقوسیان تنها بازمانده این خانواده و مرد مسن مهربانی است كه با احترام و حوصله زیاد درباره قدمت مینیون توضیح می‌دهد و می‌گوید:«اینجا نزدیك به 90 سال قدمت دارد.

هرچند اوایل نانوایی بوده و بعد به كارگاه شیرینی پزی و شكلات سازی تبدیل شده است. خیلی از مشتری‌های ما مثل خود مینیون پیر شده‌اند یا از كشور رفته‌اند اما وقتی هرازگاهی سری به ما می‌زنند خودمان هم خوشحال می‌شویم كه هنوز ما را فراموش نكرده‌اند.»

مینیون در آمریكا هم یك شعبه معروف و اتفاقا پر مشتری دارد و شاید هم كمی‌مدرن تر از شعبه تهران. اینجا خبری از كارتخوان یا دستگاه صدور فیش نیست. همه چیز دستی انجام می‌شود. چیزی كه انگار شیرینی خوراكی‌های اینجا را دو برابر می‌كند.

در هر صورت اگر سری به مینیون زدید یادتان باشد اگر شیرینی مربایی و نان خامه‌ای مخصوصش را به همراه یك فنجان قهوه مخصوص كه بیشتر وقت‌ها خود موسیو آن را درست می‌كند میل نكنید‌، حسابی سرتان كلاه رفته است !

جنگ توت فرنگی‌ها

بله! اگر دنبال رد پای قنادی‌های معروف ارامنه تهران باشید‌، شاید بد نباشد خودتان را برای عجایب هم آماده كنید. یك قنادی معروف و قدیمی‌و پر مشتری اما حسابی عجیب و غریب ! قنادی هانس در خیابان آبان جنوبی.

شاید بارها و بارها از این خیابان رد شده باشید اما هیچ وقت این قنادی را ندیده‌اید. حق هم دارید. اینجا هم عجیب است و هم مخفی. هانس در یك كوچه بن بست واقع شده است آن هم نه با ویترینی دو نبش و بزرگ شبیه بقیه قنادی‌های معروف. یك در كوچك سبز رنگ نیمه باز كه با خط كوچكی بالای آن نوشته شده «هانس» .

از در كوچك رد می‌شوید و یك حیاط نسبتا با صفا را پشت سر می‌گذارید و درست وقتی به اتاق كوچكی كه مثلا قنادی است می‌رسید، تعجب‌تان چند برابر می‌شود. اتاقی نهایت 20 متری با دو یخچال كوچك و تا دلتان بخواهد مشتری‌هایی كه در حال بالا رفتن از سر و كول هم هستند.

مغازه آنقدر شلوغ است كه فروشنده‌ها زیاد حوصله حرف زدن و توضیح دادن ندارند. اما از یخچال‌های تقریبا خالی می‌شود فهمید كه چیز زیادی باقی نمانده است. یكی از فروشنده‌ها می‌گوید‌:«‌ما از 10 صبح تا 5 بعد از ظهر بیشتر كار نمی‌كنیم‌.

جمعه‌ها و روزهای تعطیل هم نیستیم.» چیزی كه تعجبم را بیشتر می‌كند،مشتری‌هایی هستند كه با نگرانی از ترس تمام شدن، آخرین كیك‌های توت فرنگی را می‌خرند و آنهایی كه چیزی نصیب‌شان نمی‌شود با دلخوری و غر زدن‌،برای روزهای بعد سفارش كیك توت فرنگی می‌دهند و بیعانه را می‌پردازند.

بعد‌ها در گفت و گو با مشتری‌های ثابت اینجا فهمیدم كه كیك توت فرنگی هانس در تمام ایران معروف است و حتی آوازه‌اش به گوش مسافرهای خارجی و توریست‌ها هم رسیده است و خیلی وقت‌ها تمام كیك‌ها یك جا به فروش می‌رسند! به جز كیك توت فرنگی‌،انواع تارت، کلوچه‌ و شیرینی‌خامه‌ای و كیك‌های میوه‌ای دیگرش هم محبوب است اما شهرت و‌آوازه این قنادی ارمنی آلمانی كه بیشتر از 50 سال قدمت دارد فقط و فقط برای كیك توت فرنگی بی نظیرش است.

یك كیلو شیرینی تر لردی

می‌شودگفت‌، لرد تنها كافه قنادی ارامنه است كه خیلی‌ها می‌شناسند و مشتری‌اش هم هستند.

این قنادی قدیمی‌كه اتفاقا درست مقابل كلیسای سركیس در ابتدای خیابان ویلا قرار گرفته است‌، بیشتر ساعت‌های روز غرق در مشتری‌هایی است كه یا مشغول گرفتن شیرینی جعبه‌ای هستند یا شیرینی‌های عددی كه ببرند طبقه بالا و با یك نوشیدنی میل كنند.اینجا هیچ جایی برای ریسك كردن و دست خالی بیرون آمدن ندارد.

مخصوصا یخچال شیرینی تر‌هایی كه هر كدام به بزرگی یك كیك هستند و با طعم‌ها و میوه‌های مختلفی كه دارند به هر بیننده‌ای چشمك می‌زنند.پیراشكی‌های معروف كرمدار و گوشت و ژامبون و تارت زردآلو و آلبالو و سیب لرد هم واقعا بی نظیر هستند.

البته شیرینی هم مثل هر خوراكی دیگری خیلی ذائقه ای و سلیقه‌ای است اما خب هنوز هم به اعتقاد بیشتر مشتری‌های لرد، بعضی از شیرینی‌ها مثل تارت زردآلو پر طرفدار هستند و همین طور كیك‌های فیگوری تولدی، شیرینی‌های مربایی، کلوچه‌ها و یک نوع خاص شیرینی پروگی که با خمیر شیرینی دانمارکی تهیه می‌شوند‌، هنوز بیشترین فروش كافه قنادی لرد را دارند.