چگونه گیاهی مناسب انتخاب کنیم؟

با اینکه امروز انواع گیاهان آپارتمانی در دسترس خریداران است، خرید گیاه مناسب چندان آسان نیست. گونه‌هایی از گیاهان که در اماکن عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند و از هر نظر شاد و سرحال به نظر می‌رسند، شاید در خانه چندان به کار نیایند. گاهی، در اماکن عمومی، گیاهانی را به صورت اجاره در معرض دید قرار می‌دهند و زمانی که تازگی و شادابی آنها به پایان می‌رسد آنها را به گلخانه‌ها بازمی‌گردانند. اگر می‌خواهید گیاهی را بخرید، نخست به پرسش‌های زیر پاسخ دهید و از میان گیاهان مختلف آنچه را که واقعا به درد شما می‌خورد انتخاب کنید.

پرسش 1: آیا گیاهی را می‌خواهید که سرتاسر سال به نمایش گذاشته شود؟

همه گیاهان آپارتمانی، به هر صورت، زیبایی و طراوت خود را به نوعی در همه سال به نمایش می‌گذارند. مشکل در مورد گیاهان گل‌آور است. بعضی از گیاهان گل‌آور،‌ در زمانی محدود، نمادارند و پس از اینکه دوران گل‌آوری آنها به پایان می‌رسد دیگر جایی در اتاق‌ها یا سالن‌های پذیرایی ندارند. اما در میان این دسته از گیاهان، گونه‌هایی هم هستند که می‌توانند در سراسر سال به نمایش گذاشته شوند و از زیبایی خود بیننده را بهره‌مند سازند.

پرسش ۲: وقت آزاد و مهارت شما چه اندازه است؟

بعضی از گیاهان خانگی با شرایطی متنوع سازگاری پیدا می‌کنند. از میان این دسته از گیاهان (مقاوم و پایدار) گونه‌های زیر را می‌توان نام برد: سانسوریا، آسپیدیسترا (عبایی)، گیاهان گوشتی مشهور (اگر خشک نگهداری شوند)، سیپروس (اگر مرطوب نگه داشته شوند). این دسته را ما اصطلاحا «گیاهان گروه آسان» نامگذاری کرده‌ایم. در مقابل این گروه، دسته‌ای دیگر از گیاهان هستند که به اصطلاح «ظریف و لطیف» نامگذاری شده‌اند. از این دسته می‌توان به آکالیفا، کالاتئا، گارانیا و غیره اشاره کرد. البته کل این موضوع به علاقه و مهارت و پشتکار باغبان خانگی بستگی دارد.

پرسش ۳: برای کاری که در نظر گرفته‌اید چه مبلغی را می‌خواهید بپردازید؟

معمولا بیشتر مردم گیاهان را در گلدان‌های ۵/۷ تا ۱۵ سانتی‌متری خریداری می‌کنند. آن‌ها هنگام خرید با اختلاف قیمت‌ها روبه‌رو می‌شوند چون بعضی از گونه‌ها خیلی گرانتر از گونه‌های دیگر هستند. پرورش‌دهندگان حرفه‌ای در این مورد احتیاط زیادی نشان می‌دهند چون آنها مسایلی مانند کندی در رشد و مشکلات تکثیر را هم در نظر می‌گیرند. پس چنانچه می‌خواهید گیاهان متنوعی را خریداری کنید ولی بودجه شما محدوديت دارد، بهتر است گلدان‌های کوچکی را بخرید تا هم پول کمتری خرج کنید و هم با مراقبت‌های لازم، آنها را به بوته‌ها یا درخچه‌های پرپشت و درشت‌قامت تبدیل کنید. راه بهتر آن است که با بذرپاشی یا استفاده از قلمه‌ها، گیاهان متنوعی را برای خود پرورش دهید.

پرسش 4: گیاهی که می‌خواهید بخرید باید چه اندازه‌ای داشته باشد و شکل آن چگونه باشد؟

پیش از خرید، شکل و اندازه گیاهی را که در نظر دارید، با توجه به نوع برگ‌ها یا گل‌های آن مشخص کنید. البته محل‌هایی را که می‌خواهید برای نگه‌داری گیاهان مورد استفاده قرار دهید، با توجه به شکل و اندازه و نوع گل و برگ آنها آماده سازيد.

پرسش ۵: آیا می‌توانید شرایط لازم را برای نگه‌داری گیاهان در خانه فراهم آورید؟

گیاهان به شرایط مختلفی از نظر نور، سرما، گرما و رطوبت نیاز دارند.

شکل گیاهان خانگی

هنگام انتخاب گیاه توجه به اندازه و شکل آن اهمیت فراوانی دارد. یک گیاه کوتاه ‌قامت در نزدیکی و چسبیده به دیواری لخت و بلند، کاملا بی‌قواره به نظر می‌آید. قراردادن گیاهی درخت‌گونه در لبه پنجره‌ای باریک نيز با قواعد ایمنی همخوانی ندارد. به خاطر داشته باشید که یک دراسینا یا فیکوس جوان و ریز جثه پس از چندین فصل درون خانه به درختچه‌ای تناور و بزرگ تبدیل خواهند شد.

گیاهان از نظر شکل به شش دسته اصلی تقسیم می‌شوند که همه گیاهان خانگی تقریبا در داخل یکی از این دسته‌ها جای می‌گیرند. البته مواردی هم هست که گیاهی مثلا در ابتدا جزء یک دسته بوده ولی با گذشت زمان که سن آن بالا می‌رود به دسته دیگری انتقال پیدا مي‌کند.

گیاهان علف‌گونه

گیاهان این دسته برگ‌هایی باریک و بلند دارند و روند رشد‌شان مانند علف است. تعداد خیلی کمی از این نوع گیاهان برای نگه‌داری و پرورش در خانه‌ها استفاده می‌شوند زیرا شکل برگ‌های آنها کلا برای دکوراسیون داخلی خانه مناسب نیست. چند گیاه از این دسته که برگ‌هایی بلند و بسیار نازک دارند، به عنوان گیاه خانگی نام برده شده‌اند؛ از جمله آکوروس. پرورش و نگه‌داري از گونه‌ای از گیاهان علفی شکل که برگ‌های پهن دارند، مانند کلروفیتوم نيز در خانه‌ها رواج دارد. همچنين چند گیاه گل‌آور هستند که برگ‌هایی علفی شکل دارند و علاقه‌مندان زیادی هم در همه جا پیدا کرده‌اند. مشهورترین این نوع عبارتند از: بیل برژیا، تیلاندسیا و نرگس.

گیاهان بوته‌ای

این دسته از گیاهان مجموعه‌ای از واریته‌هایی را به وجود می‌آورند که به دليل ویژگی‌هایی که دارند نمی‌توانند از گروه‌های گیاهی به شمار آیند. ویژگی ظاهری این گیاهان آن است که چندین ساقه از سطح گلدان می‌روید که نه می‌توان آنها را عمودی و نه افقی مطلق نامید. این عادت رویشی در این دسته از گیاهان حالت استاندارد و قابل قبولی به خود گرفته است. گاهی ساقه‌ها کوتاه و کوچک و برگ‌ها حالت متراکم دارند، مانند پپرومیا و گاهی ساقه‌ها بلند و برگ‌ها شکل بوته به خود می‌گیرند مانند آکوبا. برخی از گیاهان این دسته ذاتا و به طور طبیعی شکلی بوته‌ای دارند و برخی دیگر برای بوته شدن نیاز به هرس منظم دارند. در دسته اول، رویش پاجوش‌ها که به طور طبیعی انجام می‌گیرد به گیاه حالت بوته‌ای می‌دهند و در دسته دوم باید برای رویش پاجوش‌ها و شکل‌گیری گیاه، کار هرس را در فواصل و زمان‌های منظم و معین انجام داد. نمونه‌هایی از این دسته عبارتند از آکی منس، بگونیا، رکس، پیله‌آ و مارانتا.

گیاهان راست قامت

مشخصه گیاهان راست قامت این است که ساقه‌ها به صورت عمودی می‌رویند و گاهی ارتفاعشان بین سه سانتی‌متر تا بلندترین گیاه خانگی موجود متغیر است. دسته‌ای که قامتی متوسط دارند، در آرایش گیاهان مختلط نقشی اساسی ايفا مي‌كنند. چون احساسی را که از دیدن گونه‌های گیاهی انبوه و کوتاه و خپل به انسان دست می‌دهد، متعادل و خنثی می‌سازند. گیاهان بلند قامت این دسته معمولا به صورت تکی به نمایش در می‌آیند تا تمرکز دید را به سوی خود جلب كنند.

گیاهان ستونی شکل

این دسته از گیاهان ساقه‌هایی عمودی و کلفت دارند که یا بدون برگ هستند یا رویش برگ‌ها بر روی ساقه‌ها به شکلی است که حالت عمودی گیاه را خنثی نمی‌سازند. بسیاری از کاکتوس‌ها و بعضی از گیاهان گوشتی همین عادت رویشی را دارند، نمونه‌هایی چون: سرئوس، هاورتیا، نوتوکاکتوس از اين دسته‌اند.

درختان یا درختچه‌ها

در نمایشگاه‌های بزرگ و بسیاری از کلکسیون‌ها، این دسته از گیاهان نمونه‌هایی چشم‌گیر و اصلی به شمار می‌آیند و شکل رویشی همه درختچه‌ها (یا درختان) به یک صورت است. ساقه‌ای از مرکز خاک می‌روید، گاهی شاخه ‌شاخه و گاهی بدون شاخه، یعنی گاهی ساقه‌ اصلی به دو یا چند شاخه فرعی منشعب می‌شود و گاهی به صورت ساقه‌ای تکی به جا می‌ماند. بر روی این ساقه یا شاخه‌ها عموما برگ‌هایی می‌رویند که پایه یا برگ‌های کوچکی دارند. بعضی از این گیاهان (بهتر بگوییم درختچه‌ها) قامتی کوچک دارند مانند درختچه‌های مینیاتور گوشتی یا نهال کرتون. برخی دیگر ارتفاع قامت‌شان حتی ممکن است به سقف هم برسد. نمونه‌هایی از این دسته را مي‌توان شامل: آفلاندرآ، سیتروس، فیکوس بنجامین، الئوروس فیکوس الاستیکاو شفلرآ دانست.

نخل نماها

در جوانی ساقه‌های این گیاهان از ته‌برگ‌های دراز که به دور ساقه می‌پیچند پوشانیده شده‌اند. در حالت بلوغ که گیاه یا درختچه شکل «نخل» به خود می‌گیرد، معمولا قسمت‌های پایین تنه با برگ‌هایی آراسته می‌شود. نمونه‌های بزرگ این نخل نماها معمولا در اماکن عمومی و به صورت تکی به نمایش گذاشته می‌شوند. نمونه‌هایی از این درختچه‌ها عبارتند از: بیائوکارنا، دراسینا و پاندائوس.

گیاهان بالارونده و شرابه‌دار

ساقه‌های این دسته از گیاهان را می‌توان با استفاده از «قیم» به سوی بالا هدایت کرد یا اجازه داد تا آنها آزادانه از سطح گلدان‌ها، آبشارگونه به زیر سرازیر شوند. بعضی از گونه‌های این دسته را (البته نه همه را) می‌توان به دو شکل پرورش داد و نگهداری کرد. در مورد بالارونده‌ها می‌توان آنها را بر روی داربست‌های مشبک، ریسمان، لوله‌هایی از نی، حلقه‌های سیمی و تیرک‌های عمومی پرورش داد و اگر آنها را بر روی قیم‌های مقاوم پرورش دهید، به عنوان پارتیشن‌ بین اتاق‌ها یا فضاهای خالی قرار مي‌گيرند. همچنين مي‌توانيد بگذارید اين گياهان به صورت افقی و در باغچه‌های خانگی بر روی زمین پخش شوند یا از لبه گلدان‌ها یا سبدهای آویخته آبشارگونه به طرف پایین سرازیر شوند. معمولا انواع بالارونده این دسته را به عنوان «راست قامت» می‌شناسند. گونه‌های دوقلو (آنهایی که دو ساقه دارند) را به گونه‌اي پرورش می‌دهند که به دور «قیم» خود می‌پیچند و بالا می‌روند. گونه‌های چسبنده را باید در فواصل و زمان‌های منظم، به بدنه‌ قیم چسبانید تا «خوی» بالاروندگی خود را حفظ كنند. در غیر این صورت ساقه‌ها زود به هم مي‌چسبند و کلاف‌های سردرگمی به وجود می‌آورند. گونه‌هایی را که ریشه هوایی به بار می‌آورند باید به روی تخته چوب‌هایی که از خزه پوشیده شده‌اند پرورش داد. نمونه‌هایی از این دسته از گیاهان شامل: دیفن باخیا، پاسیفلورا، فیلودندرون و استفانوتیس هستند.

گونه‌های دو وجهی

(هم بالارونده و هم شرابه‌دار): این دسته از گیاهان خانگی از مفیدترین و مشهورترین گياهان به شمار می‌آیند. هنگامی که آنها را به عنوان «بالارونده» پرورش می‌دهید، بهتر است که همه ساقه‌ها را به یک لوله نئی گره بزنید. اگر آنها را بر روی داربست‌های مشبک یا لوله‌های متعدد بپرورانید، از جذابیت بیشتری برخوردار خواهند بود. اگر آنها را به عنوان گیاهان آویخته پرورش می‌دهید، بهتر است که هر از چندگاه نوک شرابه‌ها را قیچی کنید تا از رويش کلاف گونه آنها جلوگیری به عمل آيد. نمونه‌های مشهور این دسته به شرح زیر هستند: فیکوس پومیلا، پاپیتال، پتوس، فیلودندرون اسکاندنس.

شرابه‌دار

از این گیاهان عموما به عنوان گونه‌های آویخته استفاده می‌شود. شرابه‌های این گیاهان یا از گلدان‌ها به طرف زیر آویزان می‌شوند یا گاهی بر روی سطح خاک گلدان می‌خزند. نمونه‌هایی زیر برای این کاربردها بسیار مناسب است: بگونیا، پندولا، کلومینا، کامپانولا، فیتونیا، سن سیوو، ژیگوکاکتوس.

گیاهان کپه‌ای با چند برگه (رزت)

مشخصه‌ این دسته از گیاهان این است که بر گرد یک نقطه رویشی مرکزی، برگ‌هایی می‌روید که با هم یک خوشه‌ کروی به وجود می‌آورند. این دسته از گیاهان چون کوتاه قامت هستند، در ترکیب با گیاهان بلند قامت و پر شاخ و برگ در تعدیل نما و منظره به خوبی ديده می‌شوند.

چه در باغچه‌های کوچک خانگی و چه در مجموعه‌هایی از گلدان‌های درون خانه‌ها، این دسته از گیاهان آپارتمانی خود به چند گونه تقسیم می‌شوند:

• رزت‌های برگ پهن تخت

• رزت‌های گوشتی

• رزت‌هایی که برگ‌های قیفی شکل دارند

رزت‌های پهن برگ: این‌گونه از گیاهان برگ‌هایی بزرگ و پهن دارند که به شکل افقی بر روی سطح گلدان پخش می‌شوند و رزت‌هایی گشاد به وجود می‌آورند. همین عادت و حالت در انواعی که گل‌پرور هستند ديده مي‌شود. نمونه‌های معروف این دسته عبارتند از: گلوکسینیا، پریمولا و بنفشه آفریقایی.

رزت‌های گوشتی: گیاهان این دسته، برگ‌هایی گوشتالود دارند که به صورت چند لایه‌ای چسبیده و به هم نمایان مي‌شوند. عادت رویشی برگ‌ها اکثرا به شکل افقی است که در مواردی حالت راست و عمودی هم در آنها ديده شده است. همین عادت رویشی سبب می‌شود تا گیاه بتواند رطوبت را در خود حفظ كند و به حالت طبیعی و در بیابان دوام داشته باشد. انواع مشهور این دسته عبارتند از: الوئه هومیلیس، اشوریا، هاورتیا.

رزت‌هایی که برگ‌های قیفی شکل دارند: این‌گونه از گیاهان اکثرا در بین آناناس‌های زمینی ديده می‌شوند. قسمت تحتانی برگ‌های تسمه‌ای شکل در این گونه از گیاهان به شکل «گلدانی» در می‌آیند.