همه چیز درباره سفر به سمرقند

وب سایت همشهری شش و هفت - فاطمه عسگری‌آزاد: «ما سفر می‌کنیم نه برای اینکه از تنهایی‌مان گذر کنیم/ بادهای داغ قلب‌های آتشین ما را خنک می‌کند/ برای آرزوی داشتن تمام آن‌چیزی که نباید دانست/ ما جاده طلایی به سمرقند را طی می‌کنیم »جیمز الروی فلکر تنها یکی از صدها شاعر مشهوری است که در طول قرن‌ها از سمرقند گفته و سروده است. سمرقند در طول تاریخ با القاب مختلفی مانند «خورشید تابان کره زمین»، «رم مشرق زمین» و «گوهر گران‌بهای دنیای اسلام» خوانده می‌شد و همواره مورد توجه هنردوستان و دانشمندان بوده است.

شهری که بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال سابقه تاریخی دارد و بنابر شواهد تاریخی بر بقایای فرو ریخته شهر ماراکندای یونانیان ساخته شده است. اگر یک بعد از ظهر در میدان ریگستان قدم بزنید و به ساختمان‌هایی که زمانی افسانه‌های شهرسازی دنیا محسوب می‌شدند نگاه کنید در خواهید یافت که چرا سمرقند را مرکز رنسانس اسلامی می‌نامیدند. دومین شهر بزرگ ازبکستان در سال ۲۰۰۱ در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار گرفت و همین امر باعث افزایش علاقه توریست‌ها برای سفر به شهر شد.


در قسمت جنوبی سمرقند در اطراف کوه‌های زرافشان شهر کوچکی است که زادگاه تیمور لنگ بود. تیمور که توانسته بود نیمی از جهان را به تصرف خود درآورد این شهر را پایتخت جدید خود خوانده بود و تمام هنرمندان را از اقصی نقاط دنیا برای ساختن زیباترین شهر به این نقطه آورد.

هنوز بقایای ساختمان‌های عظیم الجثه آن دوران در این منطقه پابرجاست، از جمله کتیبه‌ای که با خط کوفی روی آن نوشته:« سلطان سایه خداست» و در ۴۵ متری سردر کاخ نصب شده است. نام هیچ شهری برای مسافران قدیمی جاده ابریشم به اندازه سمرقند خاطره انگیز نبوده است. در زمان اتحاد جماهیر شوروی پارک‌ها، خیابان‌های پهن و بناهای مدرنی در سمرقند ساخته شد که جلوه مدرن شهر را به نمایش می‌گذارد. برای تماشای بناهای تاریخی، بازار رنگارنگ کهن و سحر و جادوی هنرمندانه این شهر باید حتما سمرقند را ببینید.

چگونه برویم؟

برای اخذ روادید ازبکستان حتما به برگه رزرو هتل نیاز دارید. بنابراین بهتر است قبل از هر چیزی به فکر رزرو آنلاین باشید. برای درخواست ویزای ازبکستان باید اصل پاسپورت، دوقطعه عکس سه درچهار و هزینه ویزا را همراه داشته باشید. سفارت ازبکستان در تهران خیابان فرمانیه واقع شده است و برای اخذ ویزا حضور فرد ضروری نیست. برای رسیدن به سمرقند می‌توانید از طریق پرواز ایران ایر به تاشکند و سپس از آنجا به سمرقند بروید یا با استفاده از خطوط هوایی ترکیبی آذربایجان، بلاروس، امارات و ترکیش با هواپیمایی ازبکستان به فرودگاه سمرقند برسید.


تقویم سفر

برای سفر به سمرقند باید بیش از هر چیزی مساله شرایط آب و هوایی را در نظر بگیرید. بهترین زمان برای بازدید از سمرقند فصل بهار و پاییز است؛ اردیبهشت تا خرداد و شهریور تا پایان آبان ماه هوای این شهر معتدل و دلپذیر است. تابستان‌های سمرقند کوتاهند اما در این فصل هوا گرم و خشک بوده و زمستان‌های دومین شهر بزرگ ازبکستان بسیار سردند. در فصل پاییز می‌توانید با توجه به هوای عالی زمان زیادی را برای تماشای آثار باستانی اختصاص دهید و از سفرتان استفاده بهتری بکنید.


از پلوی بخارا تا سمبوسه‌های تنوری

شیرینی‌های ازبكستان مشهورند؛ از میوه‌های شیرین به‌خصوص خربزه گرفته تا نان‌های شیرینی. این شهر برای سال‌ها محل تفریح کسانی بود که برای روزهای طولانی در امتداد جاده بزرگ ابریشم از میان بیابان‌ها گذر کرده بودند.طعم گوشت خوب گوسفندهای این منطقه برای مسافران بسیار لذیذ بود. امروز هم مواد غذایی این شهر خوش طعم و منحصر به فرد است.


پلوی بخارای سمرقند که همراه گوشت، کشمش، هویج ، ادویه ها و ترشی سرو می‌شود یکی از غذاهایی است که نباید در طول سفرتان از دست بدهید. برای خوردن این غذا به رستوران« بدونالی پلو» بروید که در خیابان مختوم قلی قرار دارد. سامسا غذای محلی مردم سمرقند است که از خمیر و گوشت خوابیده شده در پیاز آبدار و ادویه و سبزی‌های مخصوص تهیه می‌شود. برای خوردن یکی از بهترین سامساهای شهر باید سری به رستوران چایخانه در خیابان وحید عبد الله بزنید.

اگر به این رستوران رفتید حتما سمبوسه‌های پخته شده در تنور آن را هم امتحان کنید.

تاکسی و پیاده روی

برای گردش در سمرقند انتخاب‌های زیادی ندارید وسایل حمل و نقل عمومی این شهر برای توریست‌ها چندان مناسب نیستند. بنابراین باید به تاکسی و پاهایتان اعتماد کنید. در منطقه قدیمی شهر بسیاری از نقاط دیدنی در نزدیکی هم قرار دارند بنابراین نیازی نیست برای دیدن آنها تاکسی بگیرید. اگر قصد دارید به دیدن جاذبه‌های اطراف سمرقند بروید می‌توانید به تورهای محلی اتکا کنید. تاکسی در سمرقند ارزان است و از آنجایی که زبان رسمی فارسی است برای رساندن منظورتان دچار مشکل نخواهید شد.

عاشورا در سمرقند

شهر بخارا و سمرقند از قرن سوم هجری به عنوان مراکز مهم تدریس علوم اسلامی شناخته می‌شدند و از همان زمان سوگواری امام حسین(ع) در این شهرها به شکل پرشوری برگزار می‌شده است. بسیاری از مردم این دو شهر از نوادگان سادات علوی هستند و با تمام تحولاتی که در این منطقه صورت گرفته همچنان به آداب و رسوم و سنت‌های قدیمی ایرانی- اسلامی خود پایبند هستند.

در زمان اتحاد جماهیر شوروی برگزاری هر گونه آیینی برای بزرگداشت عاشورا ممنوع بود و همین باعث شد مردم این شهر مناسک مربوط را به صورت پنهان برگزار کنند اما پس از فروپاشی شوروی بار دیگر برگزاری مراسم عزاداری در سمرقند رواج یافت.


در سمرقند مثل بسیاری از شهرهای دیگر دنیا مردم رسم دارند در دهه محرم جامه سیاه بر تن کنند و دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی به راه بیندازند. جالب اینکه در عزاداری سالار شهیدان شیعیان و اهل سنت در کنار هم شرکت می‌کنند. در مساجد سمرقند در دهه اول محرم ذکر یاحسین(ع) بر لب همه است و مراسم نذری که به نام خرج امام مشهور است با پخش شوربا و آش پلوی مخصوص رواج دارد.

درمراسم نوحه خوانی که در مساجد شیعه برگزار می‌شود یادآوری ظلم و ستمی که در كربلا برخاندان پیامبر(ص) رفت صورت می‌گیرد. همچنین مانند ایران حسینیه‌هایی مخصوص مراسم این دهه برپا می‌شود. شهر سمرقند در این دهه حال و هوای به خصوصی دارد که برای شیعیان حسین(ع) آشناست.

بهترین مکان اقامت

از هتل‌های سمرقند انتظار لوکس بودن نداشته باشید، هتل‌های آن مثل بخارا شیك نیستند اما هتل‌های محدودی در شهر هستند که با استانداردهای هتلداری روز دنیا اداره می‌شوند. فراموش نکنید که سمرقند یک شهر تاریخی است بنابراین بهتر است از توقع‌تان بکاهید و از اقامت در یک هتل سنتی لذت ببرید.

بهترین هتل شهر

هتل گراند سمرقند بهترین هتل شهر است؛ گرچه ممکن است نمای بیرونی هتل چندان جذاب نباشد اما دکوراسیون داخلی هتل زیبا و سنتی است. تمام اتاق‌های این هتل که در قلب سمرقند واقع شده وسیع و مجهز به سیستم تهویه هواهستند. می‌توانید در رستوران‌های این هتل انواع غذاهای محلی و بین المللی را بیابید و در رستوران کلاسیک هنگام غذا خوردن به نوای موسیقی پیانوی عتیقه هتل گوش دهید. آرامگاه تیمور یا گور امیر در دو کیلومتری هتل قرار دارد و ایستگاه قطار و فرودگاه از هتل با ماشین هشت دقیقه فاصله دارد. برای اقامت در این هتل چهار ستاره باید شبی ۱۰۰ دلار پرداخت کنید.


نمای بی نظیری از سمرقند

هتل ملکه سمرقند بین قسمت جدید و قدیم شهر واقع شده و می‌توانید تحول شهر در طول قرن‌ها را از بالکن اتاق‌تان تماشا کنید. دکوراسیون این هتل خاص و در نوع خود منحصر به فرد است علاوه بر این راحتی مهمانان دغدغه طراحان هتل بوده است.می‌توانید با پیاده روی دو دقیقه‌ای به گور امیر برسید.


رستوران ملکه با طراحی شرقی با انواع غذاهای ازبکستانی از مهمانان پذیرایی می‌کند ضمن اینکه می‌توانید غذایتان را در تراس با نمای زیبایی رو به شهر افسانه‌ای میل کنید. قیمت اقامت در این هتل سه ستاره شبی ۶۰ دلار است.

هتلی سنتی

هتل کاروان در بخش قدیمی شهر سمرقند واقع شده و یکی از بهترین انتخاب‌ها برای کسانی است که دوست دارند در هتل سنتی در قلب سمرقند اقامت کنند. از هتل تا ریگستان ۱۰ دقیقه پیاده راه است و تمام جاذبه‌های تاریخی شهر در نزدیکی هتل قرار دارند.


تمام اتاق‌ها با دکوراسیون شرقی مبلمان شده‌اند و یک دستگاه تلویزیون در اتاق‌ها موجود است. غذاهای محلی را در حالی که محو تماشای نقاشی‌های دیواری رستوران روباز هستید میل کنید. قیمت اقامت در این هتل شبی ۴۰ دلار است.

مسافرخانه بی بی

مسافرخانه بی بی خانوم در سمرقند از آن دست مکان‌های دوست داشتنی و سنتی است که برای توریست‌ها جذابیت زیادی دارد. این مسافرخانه با دکوراسیون سنتی تزیین شده و تمام کارکنان آن برخوردی دوستانه با مهمانان دارند. اینترنت بی سیم در این مجموعه رایگان است و مهمانان می‌توانند از رستورانی که غذاهای محلی می‌پزد استفاده کنند. تمام اتاق‌ها مجهز به حمام خصوصی و نظافت این مکان در سطح بسیار خوبی قرار دارد. قیمت کرایه یک شب اتاق در این مسافرخانه برابر با ۲۵ دلار است.

۷۲ ساعت در دومین شهر بزرگ ازبكستان

سمرقند با آثار تاریخی از قرون وسطی و معماری منحصر به فرد یکی از خزانه‌های فرهنگی مردمان مشرق زمین است. گرچه سمرقند مدرن با تصویر قرون وسطایی خود بسیار متفاوت است اما هنوز گنبدها، برج‌ها و قوس‌های ساختمان‌های باشکوه آن در نور خورشید درخشان هستند و چشمان هر بیننده‌ای را مسحور می‌کنند. سفر به سمرقند مانند ورق زدن صفحات یک کتاب قدیمی است که روایتگر شهری است که چهارراه فرهنگ‌های دنیا محسوب می‌شده است.

بناهای تیموری

در زمان حکومت تیمور لنگ شهر سمرقند پایتخت امپراتوری عظیم‌ او به شمار می‌رفت و تیمورلنگ تمام تلاش خود را برای ساختن این شهر به بهترین نحو ممکن به کار بست. بناهای به جای مانده از آن دوران بخش عظیمی از آثار تاریخی سمرقند را تشکیل می‌دهند.

مسجد بی بی خانم

گنبد باشکوه آبی رنگ مسجد بی بی خانم یکی از جاذبه‌های ارزشمند سمرقند است. با وجود اینکه سمرقند مساجد زیبایی داشت اما سلطان دوست داشت که مسجدی به نام سوگلی محبوب خود بسازد و آن را به زیباترین مسجد شرق تبدیل کند. صدها نفر از معماران، نقاشان و سازندگان برای ساخت این مسجد در مدت پنج سال به کار گرفته شدند و مسجد به سرعت ساخته شد. ایده معمار اصلی برای ساخت چنین بنای باشکوهی در آن زمان بیش از حد جسورانه بود و چند سال پس از ساخت آن قسمتی از مسجد فرو ریخت. این مسجد در دوران مختلف مورد بازسازی قرار گرفت.


آرامگاه تیمور

گور امیر یا آرامگاه تیمور در سال ۱۴۰۴ در بخش جنوب غربی سمرقند ساخته شد. این مجموعه باشکوه شامل یک خانقاه، مدرسه محمد سلطان( برادر زاده تیمور) و مقبره خود تیمور و فرزندانش است. مدرسه یک ساختمان کوچک با حیاط معمولی است که برای آموزش علوم به کودکان به کار می‌رفته است.


خانقاه روبه‌روی مدرسه با یک سالن مرکزی و اتاق‌هایی قرار گرفته است. هر دوی این ساختمان‌ها به دستور محمد سلطان ساخته شده بودند تا مرکز آموزش اسلامی باشند اما مرگ ناگهانی او در سال ۱۴۰۳ باعث تغییر کاربری در ساختمان شد. بعد از مرگ محمد سلطان، اندوه تیمور تسلی ناپذیر بود و به همین خاطر دستور داد تا نوه محبوبش را در اتاقی گوشه مدرسه دفن کنند و بلافاصله ساخت مقبره شروع شد.

آرامگاه روح آباد

آرامگاه روح آباد که به دستور تیمور در سال ۱۳۸۰ ساخته شده در حقیقت مقبره‌ای است روی قبر عارف اسلامی شیخ برهان الدین ساغرجی. با وجود اینکه او در چین فوت کرد اما بنا بر وصیتش جسد او به سمرقند آمد تا در کنار قبر نورالدین بصیر به خاک سپرده شود. بنای ساخته شده در اطراف قبر این عارف نشانه توجه پادشاه به اوست.

سمرقند قرون وسطی

شهر سمرقند بیش از دو هزار و ۵۰۰ سال سابقه دارد. بقایای به جای مانده از قرون وسطی در این شهر بسیار ارزشمند هستند.

مروارید آسیای مرکزی

میدان ریگستان که مروارید آسیای مرکزی نامیده می‌شود در بین زیباترین میدان‌های تاریخی جهان می‌درخشد. در طول قرون مختلف این میدان مرکز سمرقند به شمار می‌رفته است. در گذشته رودخانه‌ای در اطراف این میدان وجود داشت اما به مرور زمان رودخانه خشک شد و شن‌های زیادی اطراف محوطه را گرفت. در قرن ۱۵ بود که مدرسه دینی برای اولین بار در این محوطه ساخته شد و به مرور این میدان به مرکز شهر تبدیل شد . یکشنبه بازار و مراسم رژه در همین مکان برگزار می‌شد.


شاه زنده

کمی دورتر از مسجد بی بی خانم یکی از اسرارآمیزترین بناهای معماری سمرقند به نام «شاه زنده» قرار گرفته است. این مجموعه از ۱۱ آرامگاه مختلف که در قرون وسطی ساخته شده تشکیل شده است. تمام این بناها در ترکیبی منحصر به فرد معماری زیبایی را تشکیل داده‌اند. شاه زنده در حقیقت محل دفن سلاطین و دانشمندان سمرقند بوده است.


مقبره «قتم بن عباس» از قدیمی‌ترین مقبره‌های این مجموعه است همان كسی که برای تبلیغ دین اسلام به سمرقند آمد و در جنگی شهید شد. در مورد شهادتش روایت‌های مختلفی بر سر زبان‌هاست اما مردم به دلیل علاقه‌ زیاد او را شاه زنده خواندند و برایش مقبره‌ای زیبا ساختند.

تپه افراسیاب

تپه افراسیاب در سمت شمال سمرقند واقع شده؛ منطقه‌ای باستانی که قدمت آن به هفت قرن پیش از میلاد بر می‌گردد. در مورد این تپه افسانه‌های بسیاری بر سر زبان‌هاست اما چیزی که مسلم است این است که این منطقه در سال ۱۲۲۰ توسط نیروهای مغول به طور کامل تخریب شده است.


در حفاری‌های نوین از این منطقه مشخص شد که در تپه افراسیاب قلعه و یک شهر وجود داشته و بقایایی از محله‌های مسکونی و صنایع دستی مربوط به دوران پیش از میلاد مسیح به چشم می‌خورد. موزه افراسیاب که در این منطقه قرار دارد از آثار کشف شده در این مکان نگهداری می‌کند.

ماجراجویی

شهر سمرقند پر از افسانه و داستان‌های قدیمی است؛ لذت کشف شهری را که زمانی قلب راه ابریشم بوده نباید از دست بدهید.

پیشرفته ترین رصد خانه قرون وسطی

رصد خانه الغ بیگ كه در تپه چوپان آتا واقع شده است، در سال ۱۴۲۸ به دستور مستقیم الغ بیگ برای انجام امور نجومی ساخته شد. این رصد خانه دارای سه طبقه بوده و ساختمان دایره‌ای شکل آن با ۳۰ متر ارتفاع ساخته شده است.


این رصدخانه در آن زمان پیشرفته‌ترین مکان برای ستاره شناسان به شمار می‌رفت و منجمان بزرگ جهان در این مکان رفت و آمد می‌کردند. رصدخانه بیگ در قرن ۲۰ توسط باستان شناسی به نام ویاتکین کشف شد.

بازار سنتی

در نزدیکی مسجد بی بی خانم بازاری قرار دارد که قدمت آن از مسجد بسیار بیشتر است و هنوز هم اصالت قدیمی خود را حفظ کرده است. در این بازار شما با کوهی از میوه‌های تازه و خشک، قرص‌های نان تازه، دانه‌ها و غلات گیاهان عجیب و غریب، ترشی‌جات، آجیل و لباس‌های خانگی مواجه می‌شوید. این بازار حتی در زمان حکومت اتحاد جماهیر شوروی برپا بود و در تمام این سال‌ها برای توریست‌ها جذابیت خود را حفظ کرده است.


مدرسه شیردار

مدرسه شیردار در سال ۱۶۱۹ روبه‌روی مدرسه الغ بیگ ساخته شده است. معمار این مدرسه عبدالجبار نام دارد و آن را با الهام از مسجد شیخ لطف الله اصفهان ساخته است. نقاشی‌های زیبای دیوارهای این مدرسه شیرهای در حال شکار آهو را نمایش می‌دهند. این مسجد دو طبقه، چهارایوان و ۴۸ غرفه دارد و در ابتدای قرن ۲۰ بازسازی‌هایی با حفظ اصالت بنا در آن انجام شده است.