وال مارت امپراتور صنعت خرده فروشی

خلاقیت: حتما توجه کرده اید که در یکی از مهم ترین مراسم رسمی ایرانی یعنی خواستگاری وقتی بزرگترهای مجلس تصمیم به دفاع یا به نوعی تبلیغ برای آقای داماد می گیرند. او را صاحب یک دهنه مغازه در بازار می نامند و شاید همین امر باعث ایجاد یک وصلت شیرین و مبارک شود ولی وقتی که بیشتر تحقیق می شود به این نتیجه می رسند یک دهنه بازار یعنی یک زیرپله ای با یک صندلی که شاید شاگردی هم داشته باشد که مجبور شود در بیرون به اصطلاح مغازه بایستد.

یا در مثالی دیگر وقتی که به بسیاری از زمین های کشاورزی کشورمان سر می زنیم به موارد زیاد و متعددی بر می خوریم که زمین کشاورزی کمتر از 40-50 متر مربع وسعت دارد، سند قطعی ندارد و در ضمن راه عبور و مرور ندارد و همیشه بر سر سهمیه آّب، سم، کود، بذر و... با همسایگان دیگر خود سر جنگ دارد.


این چه رسمی است که طی عصرهای مختلف به ما ارث رسیده است. این چه پندیست که در گوش همدیگر زمزمه می کنیم اگر شریک خوب بود خدا برای خودش شریک انتخاب می کرد. مگر همین خدا این قدر ما را به تعاون همکاری و مشارکت تشویق نکرده است.

شاید همین امر باعث شد که ما شاهد این همه موفقیت و ستاره های فردی و انفرادی در تمامی حوزه ها (علمی، ورزشی، هنری، اقتصادی و...) هستیم که برای مدتی ظهور و پس از مدت کوتاهی افول می کنند. می توانیم از کدام تیم موفق ایرانی در یک دوره طولانی نام ببریم؟ کجا می توانیم یک شرکت یا یک سازمان موفق ایرانی را میان صفحات روزنامه های اقتصادی معتبر بین المللی بیابیم؟ با این همه نعمت، توانمندی و این همه اولین ها و برترین ها کدام برند ایرانی ساخته ایم یا جهانی و ماندگار کرده ایم؟

این مقدمه نسبتا طولانی برای این بود که نوید دهم کوشش خواهم کرد مطالبی را در قالب های گوناگون برایتان در حوزه فرانچایزینگ و به ویژه زنجیره ای ها (مراکز و فروشگاه های زنجیره ای ایرانی و غیرایرانی) به چشمان و اندیشه تان پیشکش کنم تا بتوانیم گذشته از برطرف کردن بخشی از مسائل ذکر شده، بحث های مهمی را در صنعت فرانچایزینگ ایران به وجود آوریم.

امید دارم با ارتقای این صنعت هم راستا با شعار امسال «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» حرکت کنیم.


وقتی فهرست ثروتمندترین افراد سال ۲۰۱۲ توسط مجله معتبر فوربس منتشر شد دو مورد در آن بیشتر برایم جلب نظر می کرد. زمانی بخش های مختلف بر حسب سهم شان در درآمد کل میلیاردهای این فهرست مورد بررسی قرار دادم در رتبه اول نه نام از نفت و گاز بود نه از نرم افزار، اینترنت و مخابرات و نه از ساختمان سازی و مستغلات بلکه در رتبه اول خرده فروشی (فروش مستقیم) قرار می گرفت و از طرفی وقتی در میان فهرست به دنبال زنان ثروتمند می گشتی اولین گزینه خانم کریستی والتون از آمریکا به عنوان میراث دار بزرگ ترین خرده فروشی جهان یعنی فروشگاه های زنجیره ای وال مارت برخورد می کردم.

من می خواهم در مورد بزرگ ترین و گسترده ترین مجموعه فروشگاه های زنجیره ای جهان و امپراتور صنعت خرده فروشی با شما صحبت کنم.

این شرکت از نظر درآمد بزرگ ترین شرکت جهان محسوب می شود و در رده اول لیست فورچون ۵۰۰ قرار دارد.

شاید در سال ۱۹۶۲ که سام والتون اولین فروشگاه خود را به صورتی ساده و سنتی افتتاح کرد هیچ کس نمی توانست تصور کند که «خرده فروشی» می تواند چنان رتبه ای در کسب و کارها داشته باشد که دست یافتن به آن برای دیگر کسب و کارهای عالم یک رویا به حساب آید. اما همت والای والتون «بزرگ ترین خرده فروش قرن» را بنیان نهاد و نشان داد که آنچه انسان بخواهد، محقق خواهد شد.

وال مارت دیگر فقط یک فروشگاه یا بنگاهی عظیم یا یک پدیده نیست. وال مارت شکل دهنده جایی است که ما خرید می کنیم محصولاتی که می خریم و بهایی که می پردازیم حتی برای کسانی که هیچ وقت در آنجا خرید نمی کنند.


این شرکت به اعماق عملیات های شرکت هایی نفوذ می کند که تامین کننده اش هستند و نه تنها انچه را آنها می فروشند تغییر می دهد بلکه نحوه بسته بندی و ارایه شدن محصولات و نحوه زندگی کارگران کارخانه ها را که این محصولات را می سا زند تغییر می دهد. وال مارت به دور تا دور کره زمین دسترسی دارد.

کار و زندگی افرادی را که در چین اسباب بازی می سا زند یا در شیلی قزل آلا پرورش می دهند یا در بنگلادش لباس می دوزند تغییر می دهد. هرچند ممکن است آنها هیچ وقت در عمر خود از یک فروشگاه وال مارت دیدن نکنند.

تاریخچه وال مارت را می توان از دهه ۱۹۴۰ که سام والتون، کار خود را در صنعت خرده فروشی آغاز کرد، در نظر گرفت.

سام والتون پس از فراغت از تحصیل از دانشگاه بن فرانکلین در نیوپورت آرکانزاس را از جورج شارلوت خریداری کرد. بعد از سه سال، والتون فروش سالانه را از ۸۰۰۰۰۰ دلار به ۲۲۵۰۰۰ دلار در سال ۱۹۴۸ افزایش داد.

اما صاحب فروشگاه قرارداد اجاره را تمدید نکرد و والتون مجبور شد در سال ۱۹۵۰ مکان کار خود را تغییر دهد.

در ۹ می ۱۹۵۰، والتون فروشگاهی را از لوتر هریسون در بنتون ویل آرکانزاس خریداری کرد و نام آن را Walton's ۵&۱۰ گذاشت. والتون به عنوان یک تاجر همیشه دنبال تامین کنندگان بهتر و چگونگی افزایش حجم فروش از طریق حفظ و نگهداری مشتریان بود.


در سال ۱۹۶۲ والتون پس از ایجاد و اداره موفق ۱۱ فروشگاه، اولین فروشگاه بزرگ زنجیره ای خود را در آرکانزاس افتتاح کرد. باب باگل دستیار والتون نام جدید «وال مارت» را برای این فروشگاه های زنجیره ای انتخاب کرد. در سال ۱۹۶۷، شرکت ۲۷ فروشگاه را در ایالات آرکانزاس توسعه داد و فروش به مرز ۱۲/۶ میلیون دلار رسید.

این شرکت اولین فروشگاه های خارج از آرکانزاس خود را در سیکستونس، میسوری و کلارمور و اوکلاهما افتتاح کرد. این زنجیره شروع به ادامه یافتن کرد و شعبات آن در شهرهای کوچک نیز راه اندازی شد به طوری که تا سال ۱۹۷۴، تعداد فروشگاه ها به ۷۸ رسید.

برای بهبود ارتباطات و سفارش دهی شبکه کامپیوتری داخل فروشگاهی ایجاد شد و بعد از سه سال فروش بیش از ۳ برابر شد و از ۱۶۷/۵ میلیون دلار به ۴۷۹ میلیون دلار رسید. تعداد فروشگاه ها بیش از دو برابر شد و به ۱۵۳ فروشگاه رسید.

زنجیره به شدت رشد کرد به طوری که در سال ۱۹۸۰ تعداد فروشگاه ها ۳۳۰ و فروش به ۲/۱ میلیارد دلار افزایش یافت. در سال ۱۹۷۹ وال مارت به عنوان اولین شرکتی که به فروش بیش از یک میلیارد دست یافته بود شناخته شد. در این هنگام تعداد فروشگاه ها به ۱۲۵ و تعداد کارکنان در ۱۱ ایالت به ۲۱ هزار نفر رسیده بود. در ۱۹۸۴ دیوید گلس به ریاست شرکت رسید و از ۱۹۸۸ به عنوان مدیرعامل مشغول کار شد.


در ۱۹۹۰ وال مارت به عنوان برترین فروشگاه ملی شناخته شد. در سال ۱۹۹۲ با مرگ سام والتون، فرزند او راب واتسون به عنوان رییس هیات مدیره برگزیده شد. یک سال قبل از آن اولین واحد بین المللی فروشگاه های وال مارت در مکزیکوسیتی افتتاح شده بود. در ۱۹۹۶ نیز وال مارت به صورت مشارکت (J.V) به چین وارد شد.

سال ۱۹۹۷ که برای اولین بار فروش وال مارت از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار گذشت، تعداد کارکنان داخلی به ۶۸۰ هزار و تعداد کارکنان بین المللی ۱۱۵ هزار نفر رسیده بود. در آستانه ورود به هزاره جدید، وال مارت با یک میلیون و ۱۴۰ هزار نفر، بزرگ ترین شرکت خصوصی جهان از لحاظ تعداد نفرات شناخته شد. در سال ۲۰۰۰ نیز وال مارت در رده بندی مجله فورچون به عنوان تحسین برانگیزترین شرکت جهان معرفی شد.

در همین سال لی اسکات به عنوان رییس و مدیرعامل شرکت برگزیده شد. وال مارت بزرگ ترین فروشگاه زنجیره ای دنیاست که بیش از ۶۸۰۰۰ فروشگاه در ۸۰ کشور دنیا دارد. تا پایان سال مالی ۲۰۱۰ فروش وال مارت به ۲/۱ بیلیون دلار رسید و جالب توجه است که این مجموعه دارای ۲/۱ میلیون نفر کارمند است و از این نظر بیشترین تعداد کارمند را در تمام دنیا دارد.

لحظه ای فکر کنید که معنی مدیریت ۲/۱ میلیون نفر چه می تواند باشد؟ چطور باید فرهنگ سازمانی را در این حد مدیریت کرد؟ چطور می توان سیاست های شرکت را بر ۲/۱ میلیون نفر در نقاط مختلف دنیا با فرهنگ های متفاوت اعمال کرد؟ چطور باید نیروهایی تربیت کرد که بتوانند در طول سال ها در کسب درآمد عظیم وال مارت نقش داشته باشند؟

موقعیت وال مارت به عنوان بزرگ ترین فروشگاه زنجیره ای در جهان، بسیار مستحکم است. با این که بازار این صنعت بسیار اشباع شده، اما وال مارت پایین ترین هزینه ها و قیمت کالا و بیشترین سود و سهم بازار را دارد.


فروشگاه های وال مارت با فلسفه و شعار «هر روز، قیمت کمتر» شروع به کار کردند. فلسفه قیمت گذاری در وال مارت آن است که با کاهش قیمت می توان فروش بیشتری داشت. در خرده فروشی های ارزان فروش تر، درآمد بیشتر است.

علاوه بر فلسفه «هر روز قیمت کمتر»، گاه در موارد و مناسبت ها نیز تخفیف بیشتری نیز صورت می گیرد و گاه نیز فروش های ویژه برقرار می شود. وال مارت بر این اعتقاد است که همین فلسفه قیمت گذاری است که اعتماد مشتریان را جلب می کند و آنها اطمینان می یابند که قیمت ها تحت شرایط مختلف، تغییر شدید نخواهد داشت.

وال مارت با فراهم آوردن مجموعه از کالاها و خدمات تجاری خود در هر روز با پایین ترین قیمت، فضایی از تنوع، یکپارچگی و احترام متقابل را پدید می آورد. از دیگر ویژگی های وال مارت قاعده ای است موسوم به «TEN FOOT» که توسط بنیان گذار شرکت سام والتون مطرح شده و به اجرا درآمده است.

او در بازدیدهای مکرر خود از فروشگاه ها، فروشندگان را تشویق می کرد که متعهد باشند با مشتریان چنین برخورد کنند: وقتی مشتری وارد می شود به چشم او نگاه کنید، به او سلام و خوشامد بگویید و از آنها بخواهید که چه کاری می توانید برای آنها انجام دهید. این نگرش از کودکی در سام والتون وجود داشت.

او خود می گوید: «من از ابتدا یاد گرفته ام که یکی از رمز و رازهای رهبری، انجام یک کار بسیار ساده برای همه است. قبل از اینکه مشتری تازه وارد صحبت کند، شما سر صحبت را با او باز کنید. اگر او را می شناسید به اسم صدا کنید». امروزه همه کارکنان وال مارت در سراسر جهان به این فلسفه عمل می کنند.


وال مارت پیوسته در صدر جدول ۵۰۰ شرکت برتر جهانی مجله فورچون قرار می گیرد.

حوزه فعالیت شرکت وال مارت، خرده فروشی است. کسب و کار شرکت در پنج بخش صورت می گیرد:

۱- فروشگاه ها که بزرگ ترین بخش را شامل می شود اساس این بخش همان فروشگاه های سنتی در آمریکاست. گرچه امروزه فروشگاه های ONLINE نیز در کنار آن قرار گرفته است. اجناس عرضه شده در این فروشگاه ها طیف بسیار وسیع و متنوعی از مواد غذایی تا پوشاک را دربر می گیرد.

تعداد فروشگاه های وال مارت در آمریکا ۳۸۶۴ و فروشگاه های بین المللی ۲۶۷۰ است. فورشگاه های خارج از آمریکا در ۱۵ کشور ازجمله مکزیک، کانادا، چین، برزیل، آلمان، ژاپن، انگلستان مستقر است. این فروشگاه ها، پاسخگوی بیش از ۱۳۸ میلیون مشتری هفتگی در جهان هستند. بالغ بر ۶۱ هزار تامین کننده وال مارت در آمریکا، سه میلیون شغل دارند. تامین مواد برای فروشگاه های بین المللی از ۷۰ کشور صورت می گیرد.

۲- بازارهای میوه و سبزی که اولین بار در سال ۱۹۸۸ شروع به فعالیت کرد.

۳- بازارهای محلی که عرضه کننده سبزیجات، کالاهای عمومی و دارویی است.

۴- کلوپ های سام که خود یک شرکت ۳۱ میلیارد دلاری محسوب می شود. تعداد ۳۵۰ کلوپ در آمریکا بیش از ۴۶ میلیون عضو دارد. این کلوپ ها درواقع شریک بسیاری از کسب و کارهای کوچک هستند و به صورت انبارهای کالا در سراسر آمریکا در ارتباط و کمک با خرده فروشی ها و کسب و کارهای کوچک، رستوران ها، دفاتر، اغذیه فروشی ها، تعمیرات، مدارس، کلیساها، آرایشگاه ها، شرکت های فروش و... قرار دارند.

۵- فروشگاه های بین المللی در ۱۵ کشور جهان حدود ۲۰ درصد فروش خالص وال مارت را تشکیل می دهد.