چگونه خانه دوستدار طبیعت داشته باشیم؟

مجله منزل - فرحناز همدانی زاده: بسياري از زيبايي‌هاي مورد مصرف و مهم در زندگي ما حاصل دست طبيعت است كه در زمان ما رو به فروپاشي گذاشته است. واقعيت اين است كه در جهان امروز، نجات طبيعت به امري مهم و حياتي تبديل شده و امكان ندارد كه طراحي و تزيين خانه‌هاي‌مان را به دور از چنين دغدغه‌هايي انجام دهيم و سبك زندگي امروزي را فارغ از هماهنگي و انطباق هرچه بيشتر و بهتر با طبيعت انتخاب كنيم.


«طبيعت آگاهي» يا «محيط زيست آگاهي» (eco-conscious) امروزه به امري سياسي، اخلاقي و عملي تبديل شده است. اگر زماني را براي تغيير در روش و برخورد با طبيعت قائل باشيم، آن زمان، همين حالاست. براي حل چنين معضلي بايد از خانه‌هاي‌مان شروع كنيم.

مقدار زيادي از گاز co۲ كه جهان و محيط زيست را به خطر انداخته حاصل زندگي و كارهاي روزمره خودمان است. به همين دليل آگاهي و دانش انطباق بهتر و موثرتر با طبيعت، بازيافت مواد يا انتخاب عناصر و عوامل قابل تحمل براي محيط زيست و منابع محدود آن قدم حياتي و ضروري براي آغاز حركت به سمت داشتن خانه‌اي طبيعي‌تر و دوستدار طبيعت است.

خوشبختانه مي‌توان مواد و مصالحي يافت كه بر پايه دوستي با محيط زيست ساخته شده‌اند، از صدمه زدن به طبيعت مي‌كاهند، در مصرف انرژي و در نتيجه گرمايش بيشتر زمين صرفه‌جويي مي‌كنند و در عين حال زيبايي و دوام مناسبي دارند به خصوص كه حس خوبي هم به ساكنان خانه و كاربران ساختمان‌ها مي‌بخشند.

برنامه‌ريزي براي داشتن يك خانه‌ دوستدار طبيعت

هر صاحبخانه‌اي به تجربه مي‌داند كه برنامه‌ريزي تا حد امكان بي‌عيب و نقص، كليد داشتن خانه‌اي زيبا و در عين حال كاربردي است. تنها تغيير در نحوه آرايش فضا حلال مشكل نيست بلكه بايد در نگرش و ذهنيت هم دگرگوني به وجود آورد. موضوع مهم و حياتي در اينجا پيدا كردن عواملي است كه خانه‌اي با حداكثر مصرف بهينه انرژي را در اختيار ما مي‌گذارد. دانستن اينكه چه مواد و مصالحي در رسيدن به اين هدف مفيد هستند و نيز چگونگي برنامه‌ريزي براي آينده و بازيافت هرچه بيشتر مواد از چالش‌هاي اين راه است.

قدم اول: دوستي با محيط زيست

نمي‌شود منكر گران‌تر بودن مواد، مصالح و وسايل كاملا طبيعي و دوستدار زمين بود و حتي شايد زندگي به سبك ساده طبيعت‌مدارانه به جاي داشتن زندگي لوكس چندان رغبتي در ما ايجاد نكند ولي هميشه بايد دنبال يافتن راه‌حل‌هاي موافق با شرايط محيط زيست بود؛ اينكه از چراغ‌هاي پرنور، پارچه‌هاي مصنوعي و وسايلي كه از خود مواد زائدي به صورت بخار متصاعد مي‌كنند مانند برخي كفپوش‌ها يا رنگ‌هاي ساختماني باوجود راحتي يا زيبايي‌شان صرف نظر كنيم.

پاسخي كه به پرسش‌هاي محيط زيستي مي‌دهيم، فلسفه ما را در مسير زندگي طبيعت‌مدارانه روشن مي‌كند. يادآوري اين نكته بسيار مهم است كه شايد نتوان چرخشي اساسي در نحوه زندگي ايجاد كرد ولي هر تغيير كوچك و مختصري مي‌تواند به سبزتر زندگي كردن كمك كند.


قدم دوم: استفاده درست از انرژي

در سراسر جهان، مصرف انرژي و بهينه‌سازي آن به امري مهم تبديل شده است. توليد كمتر گاز دي‌اكسيدكربن و جلوگيري از گرمايش بيشتر كره زمين، امروزه چالشي عظيم براي محيط زيست انساني است. خوشبختانه در اين زمينه هم مي‌توانيم قدم‌هاي مثبتي ‌برداريم. انتخاب وسايلي كه مصرف برق آن رده A را شامل مي‌شود، راهکار مناسبي است.

گرچه مصرف برق آلودگي ندارد ولي توليد برق معمولا در نيروگاه‌هايي انجام مي‌شود كه با سوخت‌هاي فسيلي يا رآكتورهاي هسته‌اي كار مي‌كنند. در نتيجه مصرف برق كمتر، به‌طور غيرمستقيم بر ميزان توليد گازهاي سمي و مضر براي محيط زيست تاثير مي‌گذارد. خاموش كردن چراغ‌هايي كه واقعا نيازي به روشنايي‌شان نداريم و استفاده كمتر از ماشين‌هاي لباسشويي، ظرفشويي و مایكروفر هم قدم‌هاي كوچك ولي موثري در «سبزتر» زندگي كردن هستند.

هدر نرفتن گرما از درزهاي پنجره و در نيز مهم است. اگر در فضاي شما چنين اتفاقي مي‌افتد به فكر چاره‌ كار باشيد تا هم در هزينه انرژي شما صرفه‌جويي شود و هم از هجوم دوده و آلودگي هوا در زمستان به دامن فضاي‌ خانه‌تان جلوگيري كنيد. امروزه بسياري از خانه‌ها يا فضاهاي بسته با پنجره‌هاي دولايه ساخته مي‌شوند. اگر بتوان اين انتخاب درست را براي خانه‌ها و فضاهاي فاقد چنين امكاني نيز انجام داد، هم از آلودگي صدا و هم از آلودگي هوا در فضاي بسته تا حد زيادي جلوگيري شده و هم به كاهش مصرف انرژي سرمايشي/ گرمايشي كمك زيادي می‌شود.

قدم سوم: تنظيم مصرف آب

كمتر كردن شست‌و‌شوهاي نه چندان واجب از قبيل پرده‌ها يا فر‌ش‌ها، استفاده از آب شست‌و‌شوي ميوه و سبزي براي آبياري گلدان‌ها، باغچه‌ها و باغچه‌هاي كوچك، تنظيم آب وارده به مخزن توالت‌ها، نحوه شستن ظروف و درنهايت رعايت پاكيزگي همگي به حفظ منابع محدود و كمياب آب ياري مي‌رساند.

قدم چهارم: تنظيم روشنايي

در يك خانه سبز و طبيعت‌مدار نياز دسترسي به روشنايي منطبق بر اين هدف، نكته مهم ديگري است كه بايد به آن توجه داشت. روشنايي شديد و بيش از اندازه مورد نياز، بر فرآيند طبيعي چشم‌ تاثير منفي دارد در حالي كه گرماي حاصل از روشنايي زياد نيز آزاردهنده خواهد بود. اغلب چراغ‌هاي روشنايي بيش از روشنايي، گرما توليد مي‌كنند. لامپ‌هايي كه اصطلاحا «CFLs» ناميده مي‌شوند (compact fluazescent lamps) حداقل ۱۲برابر بيش از لامپ‌هاي معمولي عمر مي‌كنند و مصرف شان یک‌پنجم لامپ‌های ۶۰ واتي است.

اين نوع لامپ‌ها شبيه لامپ‌هاي فلورسنت عمل مي‌كنند. نور زيادي توليد می‌کنند ولي خود حباب داغ نمي‌شود. این لامپ‌ها گرچه به لحاظ كيفيت، نور سردتري دارند و قيمت آنها هنوز كمي گران است ولي هرگز نبايد نور طبيعي ورودي از پنجره‌ها و نورگيرها را از دست داد. بهترين صرفه‌جويي استفاده حداكثري از نور طبيعي است. اگر نور طبيعي در فضاي شما (به‌خصوص نشيمن، غذاخوري و اتاق مطالعه) كم است، مي‌توانید از آينه مناسبي براي تشديد نورپردازي طبيعي استفاده کنید.

قدم پنجم: ايجاد فضاي سبز در خانه

يكي از راه‌هاي جذاب زندگي طبيعت‌مدارانه، (به‌خصوص اگر در طبقه آخر ساختمان ساكن باشيد يا حداقل تراس كوچكي داشته باشيد) به وجود آوردن فضاي سبز است. مي‌توان از گياهان مقاوم به آفتاب يا سايه‌دوست مطابق با نور طبيعي فضا در گلدان‌هاي متنوع استفاده كرد؛ گياهان و درختچه‌هايي كه هم فضا را زيبا مي‌كنند و هم به نوعي به تصفيه و تلطيف هوا ياري مي‌رسانند.


امروزه اصطلاح روف گاردن به اصطلاحي آشنا در معماري شهرها تبديل شده است. به فكر كردن درباره امكان ایجاد چنين فضاي دلنشيني روي بام‌ها و تراس‌ها ادامه مي‌دهيم! گرچه عملي كردن آن راه دشوار و پرهزينه‌اي نيست.

قدم ششم: پرهيز از مواد سمي

همه ما خواهان زندگي در فضايي سالم و به دور از آلودگي‌ها هستيم درنتيجه وقت گذاشتن براي جست‌وجو در اين زمينه هرگز وقت تلف كردن نخواهد بود. تصميمات ما عموما در پهنه داخلي بنا مي‌تواند اتفاق بيفتد چراكه در ساخت بناها متاسفانه ما چندان نقشي نداريم. انتخاب رنگ‌ها و موادي كه دوستدار طبيعت باشند گرچه شايد وقت و هزينه بيشتري بطلبد ولي درنهايت سود آن عايد خود، خانواده‌ها و عزيزان‌مان خواهد شد.

صنعت رنگ‌سازي با سرعت زيادي به سمت «سبزتر» شدن گام برمي‌دارد. پيش از اين هنگامي كه فضايي را نقاشي مي‌كردند، بوي رنگ همان‌طور كه از نو شدن در و ديوار خبر مي‌داد، نشان از آزاد شدن گازهاي سمي موجود در تركيب رنگ مورد استفاده بود ولی امروزه رنگ‌هايي موجودند كه گرچه به طول كامل خالي از مواد سمي نيستند اما ميزان آن به حداقل رسانده شده است. رنگ‌هايي كه بر پايه آب تركيب و رقيق مي‌شوند، مواد سمي كمتري دارند.

مواد به كار رفته در آشپزخانه‌ها يا ميز، صندلي و تختخواب‌ها نيز مي‌توانند مواد سمي از خود متصاعد كنند؛ مثلا در «MDF»ها به منظور چسباندن ورقه‌هاي فيبري به يكديگر از رزين استفاده مي‌شود كه از خود ماده سمي «فورمالدئيد» منتشر مي‌كند. راه گريز از استفاده از MDFها، بازيافت چوب‌هاي قديمي است. مي‌توان MDFهايي نيز ساخت كه از بازيافت تخته‌هاي نازك چوب بازيافتي درست شده باشند. این MDFها گران‌تر درمي‌آيند ولي سالم‌ترند و سلامتي بسيار مهم است.

قدم هفتم: بازيافت

دستي به روي لوازم قديمي و مرغوب كشيدن و آنها را نونوار كردن حداقل برای طبیعت، بهتر از خريدن وسايل نوست؛ البته لوازم نو، درخشان و به روز لذت فراواني دارد ولي ضرر آنها برای طبيعت كم نيست. با اين تصميم منابع طبيعي كمتر آسيب مي‌بينند درحالي كه لوازم قديمي حسي از اصالت و خاطره با خود دارند و با اين كار محيط زيست نيز پاكيزه‌تر مي‌شود. استفاده از مواد و مصالح ساختمان‌هاي قديمي در ساخت بناهاي جديد نيز همين فايده را دارد.


مي‌توان با تركيب كردن يا حذف و اضافه كردن بخش‌هايي از يك وسيله قديمي، يك وسيله كارآمد و ابتكاري داشت و آن را در فضاهاي داخلي بناها مورد استفاده قرار داد؛ مثلا از يك تخته در قديمي به عنوان پارتيشن و جداكننده دو فضا بهره برد يا آن را به قطعات كوچك‌تر برش زد و به جاي كتابخانه يا قفسه استفاده كرد.

براي يافتن راه‌هاي خلاقانه در اين زمينه مي‌توان به سايت‌هاي اينترنتي مراجعه كرد؛ سايت‌هايي كه مشخصه همه آنها كلمه «eco» است. عمل بازيافت در مورد اشيا، لوازم فلزي و شيشه‌اي به‌صرفه‌تر است؛ البته كار خانم‌هاي خانه‌دار نيست!‍ ولي مي‌توان در بازار از اين نوع مصالح و مواد با قيمت مناسب‌تري پيدا كرد.