سفر به کرمانشاه با طعم دنده کباب!

هفته نامه اوقات خوش - محمدسعید رضایی، حسین زندی: کرمانشاه یکی از کهن ترین شهرهای ایران است و در دوران باستان نام هایی چون الیپی، کانبادین و قرمسین به آن اطلاع می شد و بعدها نام کرمانشاهان و کرمانشاه به خود گرفته است. کلمه کرمانشاه نخستین بار در حدود سال 279 ه.ق توسط بان فقیه همدانی در کتاب «مختصرالبلدان» به کار رفته است.

استان کرمانشاه یکی از استان های غربی کشور است که از پرجاذبه ترین مناطق کشور به شمار می آید. اگر اهل گردش و سفر باشید به هر بهانه ای و از هر مسیری که وارد این استان شوید با دیدنی ها و جاذبه های کم نظیری رو به رو می شود. این استان از نظر وسعت هفدهمین استان کشور محسوب می شود. از شمال با استان کردستان، از جنوب با استان لرستان و ایلام، از شرق با استان همدان و از غرب با کشور عراق همجوار است و حدود 330 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.

استان کرمانشاه ۲۴۹۹۸ کیلومتر مربع مساحت دارد و براساس آخرین تغییرات در ۱۳۹۰ از ۱۴ شهرستان، ۳۱ شهر، ۳۱ بخش و ۸۶ دهستان تشکیل شده است. جای جای این استان دارای آثار با ارزش طبیعی، تاریخی و معنوی است. در هر یک از شهر های اسلام آباد غرب (شاه آباد)، بیستون، پاوه، تازه آباد، ثلاث باباجانی، جوانرود، دالاهو، روانسر، سرپل ذهاب، سنقر، صحنه، قصرشیرین، کرمانشاه، کرند غرب، کنگاور، گیلانغرب و هرسین می توان آثاری از پیشینیان یا اثری طبیعی را مشاهده کرد.

زبان و گویش

زبان بییشتر مردم این استان کردی است که با لهجه ها و گویش های مختلف از جمله کلهری، گورانی، اورامی، جاقی و لکی سخن می گویند و زبان مردم شهرستان سنقر ترکی سنقری است که با سایر گویش وران آذری و ترکی در کشور متفاوت است. در شهر کرمانشاه فارسی کرمانشاهی که گفته می شود بیش از ۷۰۰ سال پیشینیه دارد متداول است و بخش بزرگی از مردم شهر کرمانشاه به این گونه از زبان فارسی سخن می گویند.

ایل ها و اقوام

ایل های بزرگ کرد ایران از جمله ایل کلهر، ایل زنگنه، و ایل گوران، ایل سنجابی و ایل قلخانی در استان کرمانشاه مستقر هستند. از نظر مذهبی و آیینی هم می توان کرمانشاه را بهشت ادیان و باورها دانست. چرا که دارای گونه گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان مذهب شیعه، سنی، اهل حق (بارسان) و آیین های عرفانی مانند نعمت اللهی همچنین پیروان مذهب ادیان یهودی، مسیحی (ارمنی و آشوری) در این استان همزیستی دارند.

هر یک از اقوام و ایل ها دارای مراسم و آیین های مختلفی هستند که مورد توجه گردشگران قرار گرفته است و می تواند به عنوان میراث ناملموس و معنوی به عنوان ظرفیت گردشگری استفاده شود.

معبد آناهیتا

در استان کرمانشاه حدود ۴ هزار اثر تاریخی شناسایی شده که تنها حدود ۷۰۰ اثر آن به ثبت آثار ملی رسیده است و بیستون به ثبت اثر جهانی رسیده است. یکی از راه های دسترسی به استان کرمانشاه بزرگراه همدان به کرمانشاه است و بیشتر گردشگران از این مسیر وارد استان می شوند.


در گذر از این مسیر می توان در شهر کنگاور توقف و از محوطه معبد آناهیتا بازدید کرد. بنای این معبد در مرکز شهر کنگاور است. برخی این بنا را معبد آناهیتا الهه یا ایزد بانوی آب دانسته اند برخی هم آن را کاخی نیمه تمام از دوران ساسانی می دانند به هر حال یکی از جاذبه های زیبایی استان کرمانشاه است.

صحنه، پایتخت موسیقی عرفانی ایران

صحنه یکی از شهرهای زیبای استان کرمانشاه در مسیر کنگاور به بیستون واقع شده است. سراسر خیابان های این شهر پوشیده از درختان چنار کهنسال است که طراوت خاصی به محیط بخشیده است.


مردم خوب این شهر بیشتر اهل عرفان و موسیقی هستند، به سختی می توان صحنه را پایتخت موسیقی عرفانی کشور دانست. بیشتر تنبورنوازان ایران از این شهر برخاسته اند. پس از بازدید شهر زیبای صحنه و سراب صحنه می توانید از کباب این شهر بخورید و خاطره ای خوش از سفرتان را رقم بزنید.

محوطه تاریخی بیستون

محوطه باستانی بیستون تنها مجموعه و اثری از استان کرمانشاه است که در فهرست جهانی ثبت شده است. از کوه بیستون در متون تاریخی با نام های بغستان، بهستان و بهستون یادشده است.


این مجموعه دارای آثار کم نظیری است. نقش برجسته و کتبیه داریوش از آن جمله است. این نقش برجسته مربوط به دوره هخامنشی است، همراه سنگ نگاره داریوش اول کتیبه ای وجود دارد که یکی از آثار ادبی دوره تاریخی به شمار می رود.

مجسمه هرکول

در محوطه تاریخی بیستون نقش برجسته دیگری وجود دارد که به مجسمه هرکول معروف است. این اثر سال ۱۳۳۷ در زمان احداث جاده همدان کرمانشاه شناسایی شد و مربوط به دوره اشکانیان است.


مرد نیرومندی که لم داده و نشسته و به آرنج چپش تکیه کرده است و پیاله ای به دست گرفته است. در پشت این مجسمه نیز سنگ نگاره هایی وجود دارد که تکمیل کننده آن است.

کاروانسرای شاه عباسی بیستون

کاروانسرای شاه عباسی بیستون در پای کوه بیستون و فرهادتراش خودنمایی می کند. این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی ساخته شده و بیش از ۳ هزار متر مساحت دارد. در چهار گوشه این بنا برج هایی قرار دارد که بر زیبایی آن افزوده است. آغاز ساختن این کاروانسرا در زمان شاه عباس بوده و تا دوره شاه سلیمان طول کشیده است.


در سال های اخیر بنا مرمت شد و این روزها به بخش خصوصی واگذار شده تا تبدیل به هتل شود. علاوه بر آثار یادشده کتیبه شیخ علی خان زنگنه، کاروانسرای ایلخانی و آثار دیگری در محوطه بیستون وجود دارد که از دیدن آنها نمی توان چشم پوشی کرد.

طاق بستان

مجموعه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام واقع شده است. در این محوطه آثاری از دوره ساسانی از جمله سنگ نگاره اردشیر ساسانی، دو ایوان سنگی و آثاری از دوره قاجار برجا مانده است.


در کنار این سنگ نگاره ها و آثار چشمه ای وجود دارد که در سال جاری خشک شده است و به گفته کارشناسان علت خشک شدن این چشمه برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی اطراف محوطه است.

سوغات کرمانشاه

بازار سنتی کرمانشاه همه ساله میزبان میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی است. بازار کرمانشاه از بزرگ ترین بازارهای ایران است و گفته می شود بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد. این مجموعه تاریخی دارای ۱۹ راسته بازار است و آثاری مانند تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، مسجد عمادالدوله، موزه های پوشاک استان کرمانشاه و موزه خط و کتاب در نزدیک بازار قرار گرفته است.


معروف ترین سوغاتی که از کرمانشاه می توان خزید نان برنجی و نان خرمایی است. هرچند این شیرینی ها در همه جای کرمانشاه وجود دارد اما مرغوب ترین نان برنجی و نان خرمایی را در بازار سنتی کرمانشاه می توان تهیه کرد. نان برنجی کرمانشاه این روزها شهرت منطقه ای ییدا کرده و نه تنها به استان های دیگر صادر می شود، بلکه در استان های دیگر هم تهیه می شود و به فروش می رسد.

علاوه بر نان برنجی و نان خرمایی، کاک، روغن کرمانشاهی، سقز کردی و تخمه سنقری را هم می توان نام برد که در شهرهای دیگر ایران زبانزد است.

هنرهای سنتی

هنرهای سنتی استان کرمانشاه در عین زیبایی تنوع خاصی دارد که می توان به گلیم بافی، موج بافی، پرده بافی، جاجیم بافی، قالی بافی، نمدمالی، گیوه کشی، چیغ بافی و قلم زنی اشاره کرد. چاقوسازی و هنرهای ظریف فلزی در شهرهای سنقر و کرند بسیار معروف است.

گیوه های این استان نیز با استان های آذربایجان غربی و کردستان متفاوت است. هم گیوه زنانه تولید می شود و هم دمپایی گیوه ای بافته می شود. ای استان یکی از مراکز مهم ساخت سازهای سنتی ایران است و تار، سه تار، تنبور و دف بیشتر از سایر سازها ساخته می شود.

غذاهای کرمانشاهی

به حرارت می توان گفت استان کرمانشاه از نظر تنوع غذایی می تواند با استان های شمالی کشور رقابت کند. دنده کباب، خورشت خلال بادام کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش دوغ، آش ترخینه (دوینه)، سیب پلو، شامی کرمانشاهی و ده ها نوع غذای دیگر را می توان نام برد که تحسین هر انسان صاحب ذوقی را بر می انگیزد. به خصوص وقتی با روغن کرمانشاهی پخته می شود.

خورش خلال بادام

برای تهیه خورش خلال، گوشت را به صورت قیمه نسبتا درشت و هم اندازه خرد می کنند با کمی روغن و پیاز رنده شده و زردچوبه تفت می دهند. بعد روی آن آب می ریزند و روی حرارت ملایم می گذارند. اگر بخواهند خورش خوش رنگ شود بهتر است وقتی به جوش آمد کف روی آن گرفته شود.


یک ساعت مانده به پایان پخت، آرد را با کمی روغن سرخ کرده و به خورش اضافه کنید. سپس خلال بادام را در کمی گلاب یا آب نیم گرم یا زعفران دم کرده به مدت نیم ساعت خیس می کنند و نمک و رب و لیمو عمانی و خلال بادام را هم در خورش می ریزند. زرشک خیس شده را به خورش اضافه می کنند و در پنج دقیقه آخر زعفران و روغن حیوانی و پیاز داغ و زرشک سیاه به خورش اضافه می شود. این خورش در استان کرمانشاه طرفداران زیادی دارد و در مراسم ها و مهمانی ها به ویژه عروسی ها استفاده می شود در بیشتر رستوران های شهر تهیه می شود و به تازگی در مراکز تهیه غذای کرمانشاه هم موجود است. اما مرغوب ترین و متنوع ترین خورش ها را در رستوران های اطراف طاق بستان می توان خورد.

دنده کباب کرمانشاهی

دنده کباب یکی از کباب های ایرانی است که به نام کرمانشاه شناخته شده است. رب گوجه، آبلیمو، نمک، فلفل، روغن، زعفران و یک تکه گوشت دنده گوسفند تقریبا به وزن ۷۰۰ گرم تهیه می شود. گوشت را می برند، همزمان سه تا چهار سیخ با سیخ های کباب کوبیده به صورت عمودی داخل گوشت می کنند سپس با پشت یک کارد تیز با ضربات پشت سر هم محکم به گوشت ضربه وارد می کنند. بعد از آن گوشت را به مدت چند ساعت به همین حالت در یخچال می گذارند.


از قبل مقداری روغن را درون ظرفی داغ می کنند و سپس رب گوجه را به آن مقدار زیاد در آن ریخته و سرخ می کنند سپس نمک، کمی فلفل و آبلیمو و زعفران اضافه می کنند. موقع کباب کردن در حرارت متوسط دنده را روی آتش گذاشته و همزمان با فرچه از سس غلیظ مدام به روی دنده می زنند تا زمانی که کباب آماده شود و دوباره در لحظه پایین آوردن کباب هم دوباره سس روی گوشت مالیده و سریع در نان می گذارند و با پیاز و لیموترش با نارنج تزیین می کنند. دنده کباب هم بیشتر در اطراف محوطه تاریخی طاق بستان تهیه می شود.

در کرمانشاه کباب های دیگری هم تهیه می شود از جمله کباب سه سیخ سنقر. این کباب در شهر سنقر کلیایی از شهرستان های کرمانشاه متداول بود اما رفته رفته آوازه آن تا کرمانشاه رفت و در گذشته برای خوردن این کباب از شهرهای مختلف به سنقر می رفتند. این روزها در برخی رستوران های کرمانشاه هم عرضه می شود. برای تهیه کباب سه سیخ که در سنقر به برگ معروف است از چربی و پیاز کمتری استفاده می شود و به جای یک سیخ کباب از سیه سیخ استفاده می شود و بسیار خوشمزه است.

از رستوران های معروف کرمانشاه به رستوران تخت جمشید در طاق بستان، رستوران سه کاج در میدان شهرداری و رستوران سنتی در خیابان گلستان می توان اشاره کرد.

تکیه بیگلربیگی

این بنای زیبا در محله قدیمی فیش آباد کرمانشاه واقع شده است. این تکیه در دوره قاجار توسط عبدالله خان بیگلربیگی ساخته شده و یکی از جاذبه های آن آینه کار ایوان اصلی بناست.


در این بنا علاوه بر جذابیت معماری خاص دوره قاجاریه می توان از موزه هایی که در داخل آن ایجاد شده بهره برد. موزه خط و کتابت که از کم نظیرترین آثار در آن استفاده شده است و موزه پارینه سنگی و انسان شناسی کرمانشاه که آثار پیش از تاریخ آن را در کمتر جایی از موزه های دنیا می توان دید در این مجموعه قرار دارد.

تکیه معاون الملک

تکیه معاون الملک متعلق به دوره قاجار است که به دستور حسین خان معاون الملک جد استاد معینی کرمانشاهی ساخته شده است و دارای سه بخش حسینیه، زینبیه و عباسیه است. این بنا در محله آبشوران قدیم و خیابان شهید حدادی قرار دارد. اهمیت این بنا به کاشیکاری آن است، کاشی هایی با مضامین تاریخی و مذهبی که از دوره تاریخی تا زمان احمدشاه قاجار را به تصویر می کشد، همچنین از مجالس مذهبی و حماسی نیز در جای جای این بنا کاشی های نصب شده است.


قبر بناکننده این مجموعه در ضلع جنوب شرقی زینبیه درون اتاق کوچکی قرار گرفته است و بخشی از بنا را به موزه مردم شناسی کرمانشاه اختصاص داده اند که آثار گوناگونی در این حوزه به نمایش درآمده است.

نام برخی جاذبه های گردشگری کرمانشاه

مسلما پرداختن به حدود ۴ هزار اثر تاریخی و طبیعی در مطلبی کوتاه نمی گنجد. استانی که دارای ده ها سراب و غار کم نظیر است و صدها اثر تاریخی کمتر شناخته شده دارد نیاز به معرفی مفصل ترین دارد. هدف یادآوری گوشه ای از شکوه و زیبایی این سرزمین است.

به همین دلیل تنها به نام تعدادی از این آثار گرانبها اکتفا می کنیم. باغ گل کرمانشاه، باغ پرندگان کرمانشاه، سراب نیلوفر، پارک کوهستان، سراب قنبر، مسجد عمادالدوله، حمام و مسجد شهبازخان، مسجد شافعی ها، امام زاده ابراهیم در پارک شرقی طاق بستان، امام زاده باقر بیستون کرمانشاه، تپه و شکارگاه خسروپرویز، کوهستان پراو و عمیق ترین غار جهان به نام غار آبی آسیا، روستای تاریخی هجیج، شهر هزارماسوله پاوه، بازار ارزانی جوانرود، سراب روانسر، طاق گرا، آبشار پیران (ریجاب) بلندترین آبشار کشور، سراب صحنه، سراب سنقر، سراب هرسین، سراب گیلانغرب، نخلستان ها، آثار باستانی چهار قاپی در شهرستان قصر شیرین، روستای زیبای گره بان، روستای زیبای پالنگان، روستای شمشیر پاوه و...