همسریابی اینترنتی، فقط برای مذهبی ها نیست

هفته نامه همشهری جوان - محمدرضا جعفری، لیلا شوقی: «۱۱ میلیون جوان مجرد زیر ۳۵ سال»، «سالانه ۲۰ هزار طلاق در کشور»، «۳۵۰ سایت همسریابی غیرقانونی در حال فعالیت» اینها تنها بخشی از آمار عجیب و غریب حوزه ازدواج است. سال هاست که ازدواج جوانان به یک مساله پیچیده و چندوجهی بدل شده و تمام دولتمردان دهه های اخیر در پی راه حلی برای خروج از این بحران بوده اند، ولی اوضاع روز به روز بدتر می شود. تقریبا چهار سال پیش بود که دولت وقت روی ساماندهی وضعیت ازدواج جوانان دست گذاشت و پس از اینکه نگاه ها به سایت های همسریابی معطوف شد، پرونده پروپیمانی برای چرایی رشد قارچ گونه این قبیل سایت ها آماده کردیم.

حالا بعد از چهار سال شرایط ازدواج جوانان چندان فرقی نکرده، ولی لااقل یکی از سایت های همسریابی مجوز رسمی گرفت تا شاید مرهمی باشد برای زخم ناسور ازدواج. ۲۵ خرداد امسال سایت «همسان گزینی تبیان» پس از یک سال فعالیت آزمایشی با حضور دکتر گلزاری معاون سابق ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، به طور رسمی فعالیتش را آغاز کرد. حالا بعد از گذشت دو ماه از شروع فعالیت رسمی این سایت، به سراغشان رفته ایم تا از چند و چون کار سر در بیاوریم و ببینیم تفاوت های بنیادینش با دیگر سایت های همسریابی چیست؟


سایت همسان گزینی تبیان چیست؟ زهره حسینی، مدیر سایت همسان گزینی تبیان در گپ و گفتی دوساعته به سوالات ما در این زمینه پاسخ می دهد.

سیستم فقط برای مذهبی ها نیست

نشانی دفتر در خیابان بهار شمالی سرراست است. ولی درب (!) داخل کوچه که ورودی موسسه است، پیدا نیست. با کمی کندوکاو معلوم می شود که پشت نرده های سفید دری نیمه باز انتظار متقاضیان ازدواج را می کشید، اما هیچ عروس خانم و آقا دامادی به چشم نمی خورد. ابتدای ورودی ساختمان چند طبقه آجری اتاقک نگهبانی است، خالی خالی. بوی خاصی در فضا پیچیده و سفیدی در و دیوار نشان می دهد که ساختمان را تازه رنگ زده اند.

کاغذ A۴ چسبیده به دیوار متقاضیان را به طبقه دوم راهنمایی می کند. تمام اتاق ها و طبقات خالی هستند و هیچ نشانی از وجود بشر در ساختمان نیست، اما در طبقه دوم اوضاع کمی فرق می کند. میز خانم منشی در ابتدای سالن قرار گرفته و بالاخره چندنفری به چشم می خورند. ساختار مهندسی ساختمان نه شبیه ادارات دولتی معمول است و نه می شود گفت که قبلا خانه مسکونی بوده.

تقریبا یک سوم مساحت طبقه دوم در اختیار سایت همسان گزینی تبیان است. اتاق جمع و جور خانم مدیر نزدیک ترین محل به میز منشی است. انتهای راهرو چند در بسته هستند که گویا مصاحبه با متقاضیان آنجا انجام می گیرد. از جلو میز منشی که به راست بپیچی هم به یک سالن بزرگ می رسی که یک طرفش مبلمان است و کمی آن طرف ترش فرش ۱۲ متری پهن کرده اند و دور تا دور پشتی چیده اند. اینجا پاتوق واسطه ها یا معرف های ازدواج است که بیشتر خانم هستند.

معرف ها هرچند وقت یکبار دور هم جمع می شوند و در فضایی صمیمی تجربیات شان را با هم به اشتراک می گذارند. با زهره حسینی، مدیر سایت همسان گزینی در همان اتاق جمع و جورش، دوساعتی گپ می زنیم تا از ریز و درشت طرح همسان گزینی تبیان باخبر شویم.

از همان سال های اول تاسیس سایت تبیان، دغدغه ازدواج جوانان یکی از مسائلی بود که مسوولان تبیان به آن فکر می کردند و بنا داشتند برنامه ای در این زمینه داشته باشند. تقریبا دو سال قبل کارگروهی به نام «همسان گزینی» تشکیل شد. ایده اصلی این بود که شبکه ای از معرفان و واسطه های ازدواج تشکیل شود و جوانانی که مناسب هم هستند، توسط واسطه ها به خانواده های معرفی شوند.

«تقریبا از حدود یک سال پیش کار را به صورت آزمایش شروع کردیم. ۱۳۰ معرف را در سطح شهر تهران شناسایی کردیم که دارای جایگاه های مختلفی بودند. از استادان دانشگاه ها گرفته تا خانم هایی که این کار را در خانه های خودشان انجام می دهند. این عزیزان را در یک شبکه اجتماعی به نام شبکه اجتماعی همسان گزینی جمع کردیم. فقط معرف های ازدواج به این شبکه دسترسی دارند و از این طریق با هم تبادل اطلاعات می کنند.»


همه خدمات از جمله معرفی، مصاحبه حضوری، ثبت نام و آزمون های روان شناختی به صورت رایگان انجام می شود. تنها در شبکه مشاوران هزینه دریافت می شود که طبق تعرفه سازمان نظام روانشناسی است. روش کار هم خیلی آسان است. ثبت نام به صورت اینترنتی است. فرم های کاملی تهیه شده که بعد از پرکردنشان دو آزمون روان شناختی گرفته می شود. همه مبحث های علمی این کار هم زیر نظر دکتر گلزاری و تیمش است. بعد از ثبت نام ها و انجام این پروسه ها از متقاضیان برای شرکت در مصاحبه حضوری دعوت می شود. در این جلسه یکبار اطلاعات افراد با خودشان مرور و مدارکشان رویت می شود.

در نهایت هم بعد از اینکه از مرحله مصاحبه عبور کردند، اطلاعاتشان در اختیار معرفان قرار می گیرد تا مورد مناسب به آنها معرفی شود. همین سادگی باعث شده در این زمان کم تعداد قابل توجهی از متقاضیان ازدواج در سایت ثبت نام کنند. البته هنوز آن طور که باید سایت همسان گزینی دیده نشده است.

«در حال حاضر حدود ۱۵ هزار و ۵۰۰ نفر جوان متقاضی ازدواج در بانک اطلاعاتی ما ثبت نام کرده اند. بیشترین ثبت نامی های ما متولدین دهه ۶۰ هستند. از دهه های قبل از ۶۰ و دهه ۷۰ هم ثبت نامی داریم که البته تعدادشان کمتر است. همچنین بیشترین ثبت نام کنندگان ما مدرک کارشناسی دارند، بعد از آن کارشناسی ارشد و بعد هم دکتری هستند. دیپلم و کاردانی خیلی کمتر هستند. ما پیرمرد ۷۰ساله داریم که همسرش چند سال پیش فوت کرده و بچه هایش ثبت نامش کرده اند. از آن طرف هم جوان های ۱۹-۲۰ ساله زیادی در سایت ثبت نام کرده اند.»

در شش ماه گذشته که سایت به طور جدی فعالیتش را آغاز کرده، تعدادی از جوانان متقاضی ازدواج به هم معرفی شده اند. «ما از اسفندماه سال قبل آزمون هایمان را به صورت کامل روی سایت قرار دادیم. از آن تاریخ حدود ۳۵۰۰ معرفی انجام شده است و نزدیک ۱۱۰ مورد ازدواج توسط معرف ها ثبت شده است. حتی ممکن است که ازدواج ها بیشتر هم باشد، چون بعضی از معرفی هایی که انجام می شود، نتیجه را به معرف اعلام نمی کنند. مواردی بوده که به ازدواج ختم شده، ولی معرف اطلاع نداشته است.»

حداقل سن پسرها برای ثبت نام در سایت ۲۰ سال است و دخترخانم ها هم می توانند با به پایان رساندن هجدهمین سال تولدشان در سایت ثبت نام کنند. گروه های مشاوره هم در کنار اعضای سایت آماده هستند تا اگر احساس کنند که متقاضیان به مشاوره احتیاج دارند، راهنمایی های لازم را انجام دهند.

از زمان ثبت نام در سایت تا ازدواج، زیاد طول نمی کشد، البته اگر همه چیز مهیا باشد؛ «این به پارامترهای زیادی مرتبط است. بخشی از کار که به ما مربوط است، این گونه است که ۱۰-۱۵ روز بعد از ثبت نام برای مصاحبه ازشان دعوت می کنیم. مهم ترین بخش و هدف ما از مصاحبه مبحث راستی آزمایی است. برای اینکه افراد در فضای مجازی ثبت نام کرده اند، مدارک هویتی افراد (شناسنامه، کارت ملی، مدرک تحصیلی، مدرک شغلی و کارت نظام وظیفه آقایان) رویت می شود.»

همچنین براساس سوالاتی میزان پایبندی مذهبی افراد تا حدودی تعیین می شود. «این کار هم به معنای کنکاش در مسائل دینداری افراد نیست به این مفهوم است که ما شناخت خوبی نسبت به خود شخص داشته باشیم تا بتوانیم فردی را متناسب با خواسته های خودش به او معرفی کنیم.» معرف ها بنا را بر صداقت افراد می گذارند و تحقیقات اساسی را بر عهده خانواده ها قرار می دهند.

از روز اول هم اعلام کرده اند که تحقیق مبحثی گسترده است که پیچیدگی های آن باعث می شود به نتیجه رسیدنش از عهده مسوولان سایت خارج شود. اگر کسی ادعایی داشته باشد رسیدن به درستی یا غلط بودن این ادعا بر عهده تحقیقاتی است که خانواده به عمل می آورد. برای همین است که از ابتدای کار خانواده ها در جریان تمام امور قرار می گیرند.

بعد از مصاحبه اطلاعات در اختیار معرف ها گذاشته می شود تا مورد مناسب را جهت معرفی پیدا کنند. یک نرم افزار هوشمند همسان گزینی هم در اختیار معرف ها قرار گرفته تا درخصوص پیدا کردن مورد مناسب یاورشان باشد. برای این نرم افزار یکسری شاخص تعریف شده؛ شاخص هایی در موضوعات مختلفی چون مسائل ظاهری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روان شناختی.


این اطلاعات از فرم هایی که متقاضی پر کرده و مصاحبه ای که انجام داده، استخراج می شود. معرف ها مشخصات فرد را به سیستم ارائه می دهند و نرم افزار 20 مورد از نزدیک ترین افرادی را که بیشترین تناسب را با آن شخص دارد، مشخص می کند تا دست معرف باز باشد و بهترین و مناسب ترین مورد را معرفی کند.

بچه های سایت کارشان با ازدواج متقاضیان به پایان نمی رسد و تا شش ماه بعد از عقد از روج ها یک آزمون می گیریم تا میزان رضایتشان را از زندگی زناشویی بسنجیم. اگر نیازی به آموزش باشد، آموزش های مرتبط به آنها داده می شود و اگر احتیاج به مشاوره باشد، به مشاور ارجاع می دهیم.» اگر هم اطلاعات وارد شده در فرم سایت صحیح نباشد، افراد به سرعت از پروسه حذف می شوند، «ما به متقاضیان اعلام کرده ایم که اگر صداقت وجود نداشته باشد، از چرخه حذفشان می کنیم.

مواردی بودند که بعضی اطلاعات را درباره خودشان صادقانه نگفته اند، البته تعدادشان خیلی زیاد نیست. به طور مثال آقای متاهلی بودند که خودشان را مجرد معرفی کرده بودند وقتی که مراجعه کرد و صفحه دوم شناسنامه اش را دیدیم، متوجه این موضوع شدیم. استدلالشان هم این بود که من در شرف طلاق هستم. به ایشان گفتیم هروقت پروسه طلاق شما تکمیل شد، می توانیم در خدمت باشیم.»

اولویت اصلی حضور خانواده ها برای به سامان رسیدن جوانان است، اما همسان گزینان به شرایط نبود خانواده هم فکر کرده اند؛ «ما متقاضی ای داشتیم که پدر و مادر نداشت و خاله اش او را بزرگ کرده بود. به هر حال خانواده آن فرد خاله اش محسوب می شود و از طریق او اقدام می کنیم. قرار است به گروه های خاص مثل افرادی که در بهزیستی بزرگ شده اند هم ورود کنیم و قطعا به زودی برای این گروه ها هم تدابیری اندیشیده می شود.»

برخلاف تصور اولیه این طور نیست که سایت فقط برای بچه مذهبی ها طراحی شده باشد و همه اقشار جامعه می توانند در این سیستم به دنبال همسر ایده آلشان باشند. سیستم برای همه افرادی که در امر همسریابی دچار مشکل شده اند، طراحی شده؛ «ما حتی از سوی هموطنان زرتشتی یا مسیحی هم درخواست داشته ایم. طبیعی است اگر بتوانیم برایشان کاری انجام بدهیم، حتما انجام می دهیم و اگر موردی باشد، معرفی می کنیم. سیستم ما فقط برای افراد مذهبی نیست. در زمان اجرای آزمایش طرح دیدیم افرادی به ما مراجعه می کنند ک مباحث مذهبی برایشان خیلی اولویت ندارد؛ به طور مثال خانم هایی را داریم که ممکن است حجابشان چندان اسلامی نباشد یا افراد اعلام می کنند که ما نماز نمی خوانیم یا روزه نمی گیریم. اطلاعات عقیدتی این افراد به عنوان امانت پیش ماست، ولی در زمان معرفی این مسائل را لحاظ می کنیم.»

متقاضیان تعهد می دهند که وقتی طرف مقابل راضی به وصلت نباشد، این مساله را پبذیرند و ایجاد مزاحمت نکنند. از همان ابتدا تاکید می شود که نیاید از اطلاعات سوءاستفاده شود و اگر قضیه به جواب رد منجر شد، دیگر نباید آویزان طرف مقابل شد. یکی از معضلاتی که بچه های سایت با آن دست به گریبانند این است که هنوز آشنایی از طریق سایت بین خانواده ها جا نیفتاده است؛ «بسیاری از خانواده ها این اتفاق را موضوع مشکل داری می دانند. بسیاری از دخترها برای ما می نویسند که خانواده من با این قضیه مشکل دارد و من می خواهم از این سیستم استفاده کنم، اما خانواده ام اجازه نمی دهد.»

در این مواقع مسوولان سایت توضیح می دهند که شخص چطور خانواده اش را توجیه کند که از طریق این سیستم هیچ ارتباط مستقیمی بین دختر و پسر برقرار نمی شود و فقط معرف است که با دو طرف در ارتباط است. این کار نیاز به فرهنگ سازی دارد که خانواده ها با این شیوه مانوس شوند؛ «همین حالا درخواست های زیادی از شهرستان ها داریم که چرا این کار در شهرهای مختلف اجرا نمی شود. قرار است در فازهای بعدی دفاتری در شهرهای مشهد و اصفهان راه اندازی کنیم. درمجموع همه در یک سامانه مشغول هستند، ولی هرکس در حیطه منطقه خودش معرفی را انجام می دهد. البته غیرممکن نیست که فردی از شهر دیگری معرفی شود، علی الخصوص در رابطه با دانشجویانی که در شهرهای مختلف درس می خوانند.»

خانم حسینی معتقدند این روزها ملاک های ازدواج تغییر کرده اند و جوان ها معیارهای اصلی را فراموش کرده اند: «موردی که در این مبا آن مواجهه شدیم، ملاک ها و معیارهایی بوده که برای ازدواج به درستی برای جوانان ما تبیین نشده اند. گاهی متقاضیان روی مواردی تاکید می کنند که حقیقتا در امر ازدواج نیست. به طور مثال آقاپسری که خودش قد متوسطی دارد و اصرار دارد که یک خانم قد بلند به او معرفی کنیم. روی بعضی از پارامترهای ظاهری خیلی تاکید می کنند. در حالی که نمی دانند چقدر این پارامتر در داشتن یک زندگی موفق تاثیرگذار است.»

بیشتر کسانی که این معیارها را در نظر دارند، خودشان هم دلیل درستی برایش ندارند: «باورتان می شود که گاهی وقت ها خودشان هم نمی دانند که چرا روی این موضوع تاکید می کنند. رسانه هایی مانند ماهواره روی موضوع پسند ظاهر به شدت تاثیر گذاشته اند. ظاهر را اگر کنار بگذاریم باز هستند مواردی که مساله ازدواج نیست، ولی به عنوان یک ملاک یا معیار مهم جا افتاده است؛ مثلا افراد از روی محل سکونتشان قضاوت می شوند. ما برای فرهنگ سازی روی ملاک ها کار می کنیم مثلا روی شاخص سن، به طور مثال بهترین تفاوت سنی افراد طبق آنچه روان شناسان می گویند تفاوت سنی سه تا هفت سال است. گاهی آقایانی می آیند که تفاوت سنی خیلی زیادی می خواهند مثلا خانمی 12-10 سال کوچک تر از خودشان را می خواهند. سعی می کنیم اینها را برایشان توضیح دهیم، ولی تغییر دادن ملاک هایی که به غلط در اذهان جاافتاده است، کار دشواری است.»

صفر تا صد ثبت نام در سایت همسان گزینی تبیان به چه صورتی است؟

بیا تا هم بیاسانیم!

شاید خود مک لوهان هم وقتی نظریه دهکده جهانی اش را مطرح می کرد، فکر نمی کرد که 50 سال بعد مردم برای حساس ترین اتفاق زندگی شان یعنی ازدواج هم به اینترنت روی بیاورند. وجود سایت های همسریابی نظریه لوهان را تایید می کند؛ اتفاقی که با وجود راحت بودن، مشکلات فراوانی را در این سال ها خلق کرده است، سرزدن به دادگاه های جرائم اینترنتی گواهی بر این مدعاست. حال پس از تلاش های فراوان سایت همسریابی تبیان به طور رسمی با مجوز قانونی، کار خود را شروع کرده است.

ثبت نام در این سامانه از ثبت نام در کنکور سراسری و آزمون نظام مهندسی هم سخت تر است. اسکن صفحات شناسنامه (هر سه برگ)- کارت ملی- آخرین مدرک تحصیلی- قبض تلفن همراه یا ثابت و گواهی اشتغال به کار مدارکی هستند که برای ثبت نام اولیه نیاز دارید. پس از ثبت و تایید مدارک اولیه، اطلاعات ظاهری، اطلاعات همه اعضای خانواده، اطلاعات اقتصادی، اطلاعات توانایی ها، اطلاعات جانبی (به منظور شناخت بیشتر) و اطلاعات خواسته ها (معیارهای انتخاب همسر) گزینه های دیگری هستند که باید وارد کنید. پس از تایید و ثبت اطلاعات، باید پرسشنامه اول را پر کنید و یک سوال انحرافی که باید با دقت و در کمال صداقت جواب داده شود.


پس از تایید جواب، باید 48 ساعت صبر کنید تا بتوانید به مرحله بعد بروید، یعنی پرسشنامه دوم که شامل سوال روان شناختی می شود. نتیجه این آزمون روان شناختی تعیین می کند که شما می توانید به مرحله بعد بروید یا نه. اگر نتیجه مثبت بود که در مرحله بعد مصاحبه می شوید و واسطین سعی می کنند فردی را به شما معرفی کنند و اگر خدای نکرده نتیجه منفی گزارش داده شود، به مشاوران جهت بررسی های بیشتر معرفی می شوید.

پس از انجام بررسی های سلامت، بسته آموزش شماره یک در اختیارتان قرار می گیرد. در این بسته آموزشی با وضعیت کنونی خانواده، اهداف ازدواج، اهمیت انتخاب مناسب و علل گسستگی و آشفتگی خانواده آشنا می شوید. بعد از آنکه در مورد مباحث اولیه شناخت پیدا کردید، باید آزمون دهید تا برای واسطه ها و مشاوران هم محرز شود که شما شناخت کمی از زندگی مشترک دارید. قبولی در آزمون اول شما را وارد مرحله بعد می کند؛ یعنی محاسبه هوشمند همسان گزینی تبیان. در این مرحله با توجه به اطلاعات اولیه شما، توانایی ها و وضع اقتصادی و فرهنگی خود و خانواده و معیارهایتان، همسان های مناسب شما، از بانک اطلاعات، تعیین می شوند.

پس از تعیین همسان ها، انتخاب مورد مناسب توسط واسطه صورت می گیرد. به این صورت که واسطه به صورت حضوری یا تلفنی، با شناختی که از شما پیدا کرده است، مورد مناسب را پیشنهاد می دهد. بسته آموزشی دوم در این مرحله به شما داده می شود تا با مدت و مراحل آشنایی تا عقد و آسیب شناسی انتخاب آشنا شوید و انتخابی عاقلانه و نه از روی احساسات انجام دهید.

پس از قبولی در این آزمون، مورد مناسب به خانواده ها معرفی می شود. در این مرحله می توانید با مشاوران سامانه تماس بگیرید تا سوالات و شبهه ها جواب داده شود. البته بسته آموزشی سوم که شالم روش های شناخت، بایدها و نبایدها در گفت و گو و اشتباهات رایج در فرآیند آشنایی است هم در اختیارتان قرار می گیرد تا با چشمی باز و بینشی قوی همسان خود را پیدا کنید. پس از تایید هر دو خانواده، مشاوره برای عقد و شش ماه پس از زندگی مشترک هم این سامانه در اختیارتان خواهد بود تا در صورت نیاز و بروز مشکل مشاوران متخصص گره از کارتان باز کنند.