۲۲ مرداد - ۱۳ آگوست؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۲ مرداد برابر با ۱۳ آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۱۵۲ - پايان حكومت غزنويان بر ايران

۱۳ آگوست سال ۱۱۵۲ علاء الدين غور با تصرف غزنه [شهری در افغانستان کنونی] به عمر حكومت ۱۵۵ ساله غزنويان بر ايران خاوري پايان داد. حد غربي حكومت غزنويان بر ايران، ايالت ري بود. غزنویان نخستین دسته از طوایف تُرک زبان بودند که به ایران زمین مهاجرت کرده بودند.


اوج قلمرو غزنويان، در زمان سلطان محمود بود كه هند جنوب غربي را هم در چند تعرض متصرف شده و تا ساحل اقيانوس هند پيش رفته و معبد مهم هندوان در شهر سومنات (ايالت گجرات) هند را ويران ساخته بود. اگر اين حملات نظامی سلطان محمود غزنوي به هندوستان صورت نگرفته بود، امروز كشوري به نام پاكستان مركب از مسلمانان هندوستان و ایجاد آن تنها به دليل تفاوت دين! وجود نداشت. پاكستان 14 آگوست 1947 درست795 سال پس افتادن غزنه به دست غوريان) به وجود آمد. سلطان محمود انگیزه حملات نظامي خود به هند را ترويج اسلام اعلام كرده بود، ولي بيشتر مورخان انگيزه اصلي او از اين حملات را كسب زر و عمدتا با غارت معابد هندوها نوشته اند. مهمترين كار سلطان محمود كه باعث بقاي شهرت او شده است؛ توجه به ادباء و دانشمندان بود كه با آنان جلسات ديدار منظم داشت وبا اینکه زبان نیاکان او تُرکی بود، شعراء را تشويق و دلگرم به سرودن شعر فارسي مي كرد و ادبيات فارسي در زمان او رونق گرفت.

فردوسي كه تنها به خاطر وطنش و عشق به ايرانيان و نه چشمداشت ديگري، شاهنامه (تاريخ منظوم ايران باستان) را سرود و در سال 1025 ميلادي فوت شد در زمان سلطان محمود مي زيست و در زادگاه خود، توس، زندگي مي كرد.

به باور مورخان، جهاني شدن شهرت سلطان محمود و دودمان غزنوي باعث شد كه از آن پس در هر گوشه از جهان توجه پادشاهان و اميران به مؤلفان، شاعران و هنرمندان ـ تنها به خاطر باقي ماندن نام خودشان از طريق كارهاي آنان افزايش يابد و از اين رهگذر ادبيات و هنر نيز رونق يافت كه در عصر حاضر از اين لحاظ، مطبوعات جاي شاعران و مؤلفان قديم را گرفته اند و مقامهاي تراز اول هر كشور مي كوشند كه شماري هر چه بيشتر از مقاله نگاران و اصحاب قلم را در كنار خود داشته باشند و يا دست كم اسباب رنجش آنان را فراهم نكنند و ....

1521 - پايان تمدن باستاني آزتک ها

هرناندو كورتز Hernando Cortez افسر اسپانيايي روز 13 آگوست سال 1521 ميلادي با تصرف مجدد شهر تنوچتيتلان Tenochtitlan (مكزيكوسيتي امروز) به عمر امپراتوري متمدن آزتك Aztec در مكزيك كه در زمينه علم و هنر پيشرفت چشمگير داشت پايان داد. برتري اسپانيائي ها در جنگ با بوميان مكزيك، تنها اسلحه آتشين آنان بود.


كورتز (صرفا با هدف به دست آوردن طلا و نقره، و زمين براي استقرار جمعيت اضافي اروپا و به بيگاري كشاندن بوميان) با چند صد تفنگدار و تعدادي توپ ارتش دهها هزار نفري آزتكها را شكست داده بود!. مبدأ تقويم مكزيك باستان كه دست كمي از تمدن آسياي غربي نداشت از 13 اوت سال 3114 پيش از ميلاد آغاز مي شود و اين تقويم و آثار ابنيه باستاني مكزيك محفوظ مانده و هويت اين ملت است.

1907 - نخستين تاکسي در تاريخ جهان در شهر نيويورک اغاز بکار کرد.

1923 - روزي که «آتاتورك» رئيس جمهوري ترکيه شد

ژنرال مصطفي كمال پاشا 13 آگوست 1923 به سمت نخستين رئيس جمهوري تركيه انتخاب شد. تركيه نامي است که بر باقيمانده از امپراتوري عثماني گذارده شده است. كمال پاشا به خاطر خدماتي كه به ملت تركيه كرده بود لقب «آتا ترك = آتاتورک» گرفت. تغيير الفباي ترکيه از عربي به لاتين که داراي حروف «صدادار» است و تلفظ ها يکسان شده است از خدمات اوست. ديگر از خدمات او، قراردادن پاسداري از قانون اساسي ترکيه بر عهده ارتش است، بنابراين نقض اصول اين قانون کار دشواري است. اگر مصطفي کمال و چند همقطار و همفکر او نبودند و در برابر فاتحان جنگ جهاني اول مقاومت مسلحانه نمي کردند امروز کشوري به نام ترکيه وجود نداشت. فاتحان جنگ جهاني اول با خاطرات 465 ساله خود از امپراتوري عثماني، کمر به حذف بقاياي آن بسته بودند. عثماني در جريان جنگ جهاني اول، متحد آلمان بود و شکست خورد و متصرفات عربي آن جز سوريه و لبنان از آن انگلستان شد. سوريه و لبنان سهم دولت فرانسه شده بود.


1961 - آغاز ساخت ديوار برلين و تقسيم پايتخت آن به دو قسمت غربي و شرقي

بعد از جنگ جهاني دوم و آغاز دوره‏اي ديگر از رويارويى‏ها كه به "جنگ سرد" موسوم گرديد، مسئله آلمان به عنوان نقطه تلاقي دو انديشه ليبراليسم و كمونيسم مطرح گرديد. از يك طرف تبليغات گرم و شديد بوق‏هاي تبليغاتي غرب كه از رفاه، آزادي و كرامت انساني دم مي‏زدند و از سوي ديگر انديشه ماركسيستي و تسلط دولت بر همه چيز و شكل‏گيري طبقات در جامعه بي‏طبقه، باعث مي‏شد تا ساكنان شرق اروپا، كه در زير سلطه كارگزاران شوروي قرار داشتند و به ويژه مردم آلمان و شهر برلين به دنبال آسايش و رفاه وعده داده شده، باشند. با اوج‏گيري اين وضعيت و در عين حالْ رجزخواني سران امريكا و شوروي مبني بر نحوه حل مسئله برلين و از جمله پيشنهاد خروشچف مبني بر واگذاري برلين به آلمان شرقي و خروج نيروهاي بيگانه از آن، در نيمه شب 13 اوت 1961م پليس آلمان شرقي بناي ديواري 45 كيلومتري را آغاز نمود كه ابتدا با سيم خاردار و موانع ديگر ساخته شد و سپس به ديواري محكم كه از آن به "ديوار آهنين" ياد مي‏شود، تبديل گرديد. اين ديوار كه از مظاهر اختلاف و عدم تفاهم ميان شرق و غرب به حساب مي‏آمد، مدت 28 سال پا برجا بود و شهر برلين را به دو قسمت تقسيم مي‏نمود. در اين ميان، تنها يك دروازه تحتِ كنترلْ، رفت و آمد ميان دو كشور را ممكن مي‏ساخت. با وزيدن نسيم اصلاحات در بلوك شرق، ديوار برلين به عنوان نمادِ تفكري منحط و فروپاشيده، در 9 نوامبر 1989م توسط مردم تخريب شد و در اكتبر سال بعد با ادغام دو بخش غربي و شرقي، آلمان واحد شكل گرفت.


۱۳۳۲ - عزل محرمانه دكتر محمد مصدق از نخست‏ وزيری توسط محمدرضا شاه پهلوی

در حالي كه مصدق سرگرم اقدامات لازم و ضروري براي بقاي خود بود، دولت‏هاي انگلستان و آمريكا با ايادي دربار پهلوي، دست به هم داده، نقشه سرنگوني حكومت را طراحي و آماده اجرا كرده بودند. در روز ۲۲ مرداد ۱۳۳۲، محمدرضا پهلوي، به طور محرمانه دكتر محمد مصدق را از نخست‏وزيري عزل كرد و سرلشكر زاهدي را به نخست‏وزيري برگزيد. اين تصميم بر اساس توصيه دولت‏هاي آمريكا و انگليس انجام شد، زيرا دولت مصدق با حمايت مردم، نفتِ ايران را ملي كرده بود كه عملي مخالف منافع استعماري به شمار مي‏رفت.


هرچند در اين ميان، مصدق با درخواست اختيارات بيشتر از شاه و مجلس، موجبات نگراني و ترس پهلوي را فراهم كرده بود. از اين رو، شاه براي دوري از عواقبِ رويدادهاي ناشي از بركناري مصدق، به شمال ايران رفت. وقتي خبر عزل مصدق به او داده شد، وي اين حكم را نپذيرفت و اين حركت را كودتايي عليه خود قلمداد كرد. در بامداد روز ۲۵ مرداد، خبر كودتا به طور مشروح از رسانه‏هاي گروهي پخش شد. پس از آن‏كه طرح بركناري مصدق شكست خورد، محمدرضا پهلوي به عراق و ايتاليا گريخت. با اعلام خبر كودتاي نافرجام عليه دولت، مردم مجسمه‏هاي شاه و پدرش را به زير كشيدند و عكس‏هاي محمدرضا را از ادارات برداشتند. اما چند روز پس از فرار مفتضحانه شاه از كشور، كودتاي ۲۸ مرداد توسط آمريكا و انگليس اجرا شد و شاه پس از سقوط دولت مصدق به ايران بازگشت و به حكومت مستبدانه خود ادامه داد.

۱۹۷۵ - كودتا در بنگلادش و قتل شیخ مجيب ‏الرحمن بنيان‏گذار استقلال و رئيس جمهور آن كشور

شيخ مجيب الرحمن، بنيان‏گذار استقلال بنگلادش و اولين رئيس جمهور اين كشور، در سال ۱۹۲۰م در شرق بنگلادش به دنيا آمد. وي در ابتدا در دانشگاه اسلامي كلكته و سپس در دانشگاه داكا به تحصيلات عاليه پرداخت و سپس جامعه دانشجويان پاكستان شرقي را بنيان نهاد. پس از استقلال هند و پاكستان از استعمار انگلستان در سال ۱۹۴۷م، بنگلادش بخشي از پاكستان محسوب مي‏شد و به نام بنگال يا پاكستان شرقي معروف بود. مجيب الرحمن در سال ۱۹۵۴ به مجلس بنگال راه يافت و در راه استقلال بنگلادش تلاش كرد. او در سال ۱۹۶۲م حزب عوامي ليگ را با هدف ايجاد تشكيلات سياسي براي نيل به استقلال بنگال به وجود آورد و در انتخابات پارلماني ۱۹۷۰ با وعده ايجاد كشور و حكومت مستقل بنگلادش، اكثريت آراء را از آن حزب خود ساخت. با اوج‏گيري قيام مردمي و برخوردهاي خونين و خشونت بار، شيخ مجيب در ۲۶ مارس ۱۹۷۱م استقلال بنگلادش را اعلام كرد. او پس از اين اقدام، به اتهام خيانت و تجزيه‏طلبي دستگير شد كه اين امر باعث حادتر شدن اوضاع گرديد. در اين هنگام، نمايندگان مجمع ملي بنگلادش، مخفيانه با تشكيل جلسه‏اي مخفيانه، شيخ مجيب الرحمن را كه در زندان بود به رياست جمهوري كشور مستقل بنگلادش برگزيدند.


طي جنگ‏ها و مبارزاتي كه به استقلال بنگلادش انجاميد، حدود سه ميليون تن كشته و ده ميليون نفر ديگر آواره شدند. در نهايت پس از وقوع حوادث متعدد، بنگلادش به استقلال دست يافت و مجيب الرحمن از دهم ژانويه 1972م، رياست جمهوري بنگلادش را به طور رسمي بر عهده گرفت. در ژانويه سال 1975م در پي ترور چند تن از رهبران حزب عوامي ليگ، مجيب‏الرحمن در كشور وضعيت فوق العاده اعلام نمود و پارلمان را منحل كرد. وي هم‏چنين كليه احزاب سياسي را كه اكثراً چپ‏گرا و متمايل به كمونيست بودند غيرقانوني اعلام كرد و نام حزب عوامي ليگ يا مردم را به حزب جامعه خلق دهقانان و كارگران تغيير داد. با اين حال مجيب الرحمن حكومت كشوري را در اختيار داشت كه جنگ داخلي، آن را نابود كرده بود. كمبود غذا، مسئله مهاجران، كمبود مديران كارآمد، وجود سلاح در اختيار مردم، اقتصادِ مُضمَحل و سياست‏مداران بدون تجربه بخشي از مشكلات موجود به حساب مي‏آمد. مجيب الرحمن ابتدا به تقسيم سرمايه‏ها و بدهي‏هاي پاكستان پرداخت، سپس به ملي كردن كارخانه‏ها و سرمايه‏گذاري‏هاي تجاري روي آورد. وي آن گاه بانك‏ها، شركت‏هاي بيمه و ديگر مؤسسات مالي و تجارتِ بين‏المللي را نيز ملي اعلام كرد. حكومت 5 ساله شيخ مجيب الرحمن سرانجام در 13 اوت 1975م در طي يك كودتاي دست راستي به پايان رسيد و وي در اين كودتا و در همين روز، به همراه ساير افراد خانواده‏اش به قتل رسيد. شيخ مجيب الرحمن به هنگام مرگ، 55 سال داشت.

1976 - روز جهانی چپ دست ها

روز ۱۳ اوت برابر با ۲۲ مرداد به نام روز جهانی چپ‌دست‌ها (به انگلیسی: International Lefthanders Day) نامگذاری شده‌است. نام این روز در سال ۱۹۷۶ برابر با ۱۳۵۵ خورشیدی پیشنهاد شد و به تصویب رسید. دلیل نامگذاری این روز، انتقاد از این است که تمامی ابزارها و امکانات برای راست دست ها طراحی شده اند( مانند صندلی های یک دسته، صندلی راننده در خودروها، قانون های راهنمایی رانندگی، میزهای پر کردن فرم در بانک ها و اداره ها و...) و چپ دست ها را مجبور به کاربرد از دست راست می کنند.


زادروزها

۱۵۷۴ - زادروز ساموئل دو شامپلن سرباز، کاوش‌گر، نقشه‌کش، طراح، دیپلمات، دریانورد، وقایع‌نویس، نژادشناس و گیتانگار فرانسوی
۱۸۹۹ - زادروز آلفرد هیچکاک کارگردان آمریکایی


۱۹۱۸ - زادروز فردریک سنگر زیست شیمیدان انگلیسی ، برنده دو جایزه نوبل شیمی در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۸۰
۱۹۲۶ - زادروز فیدل کاسترو رئیس‌جمهور سابق کوبا


۱۹۷۰ - زادروز آلن شیرر فوتبالیست اهل انگلیس


درگذشت‌ها

۱۸۶۳ - درگذشت اوژن دولاکروا نقاش اهل فرانسه
۱۹۱۰ - درگذشت فلورانس نایتینگل بنیانگذار حرفه پرستاری


۱۹۱۲ - درگذشت ژول ماسنه آهنگساز فرانسوی
۱۹۱۷ - درگذشت ادوارد بوخنر شیمیدان و مخمرشناس آلمانی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۰۷ میلادی


۱۹۴۶ - درگذشت اچ. جی. ولز روزنامه‌نگار، جامعه‌شناس ، تاریخ‌نگار و نویسندهٔ انگلیسی رمان‌های علمی تخیلی
۱۹۸۴ - درگذشت تیگران پتروسیان استادبزرگ اهل شوروی ، قهرمان شطرنج جهان


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون