هر آنچه باید درباره ازدواج سفید بدانید

مجله 7 روز زندگی - دکتر منیژه پارسیان - دکتری روان شناسی تربیتی: ازدواج موقت و دایم از فضایل و احکام شرعی است اما امروزه در جامعه ی صنعتی با مبحثی به نام «ازدواج سفید» رو به رو هستیم؛ ازدواجی که در کشورهای غربی، شرقی و متاسفانه در ایران نیز رواج یافته است! ازدواج دختر و پسری که بدون رسوم و آیین مذهبی، اعتقادی و سنتی، زندگی شان را زیر یک سقف آغاز می کنند. ریشه ی این ازدواج در غرب پایه گذاری شده و به معنای «باهم بودن» است که پیوندی نامعلوم، نامشخص و بدون حق و حقوق و قوانین شرعی و قانونی است.

این بیماری ویروسی به چه دلیل در جامعه ی ایران سرایت کرده است؟

- بسیاری از کارشناسان، کاهش ازدواج دایم و افزایش ازدواج سفید را ناشی از عواملی چون تغییر و تحول در الگوی رفتاری و سبک زندگی به تقلید از جوامع غربی، مشکلات اقتصادی و شرایط اجتماعی می دانند. علت دیگر این بیماری جامعه سوز و خانمان سوز را می توان دوری از خانواده به بهانه ی ادامه تحصیل، عدم تفاهم و ارتباط مناسب میان فرزندان و والدین، اعتیاد والدین، ناسازگاری میان اعضای خانواده به خصوص پدر و مادر و ضعف در مهارت های اجتماعی و گاه انتقام از پدر، مادر و جامعه دانست.


این نوع ازدواج ها بیشتر در کجای ایران رواج پیدا کرده است؟

- ازدواج سفید معمولا در شهرهای بزرگ وجود دارد. در شهرهای کوچک و روستاها به علت کوچک بودن محیط زندگی و شناخت همدیگر اهالی، کمتر شاهد چنین ازدواج هایی هستیم ولی متاسفانه این نوع ازدواج به شهرهای کوچک هم تا حدودی رسوخ کرده است.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

- دخترانی که از شهرستان ها به کلان شهرها مهاجرت کرده اند و دختران ساکن شهرهای بزرگ در معرض این آسیب اجتماعی قرار دارند. شیوع این نوع ازدواج ها بیشتر در دختران و پسرانی است که زود به بلوغ می رسند اما امکان ازدواج شان تا بالای بیست سالگی وجود ندارد.

بیشترین آسیب را در ازدواج سفید چه کسانی می بینند؟

- در این نوع ازدواج ها بیشترین آسیب را دختران می بینند تا پسران، زیرا هیچ خانواده و پسری نمی پذیرد با این دخترها ازدواج کند، بنابراین این دسته از دختران همیشه دلهره ی آشکارشدن ازدواج و زندگی مشترک بدون قوانین و مشروعیت را دارند.

چه تفاوتی بین ازدواج سفید و ازدواج رسمی وجود دارد؟

- بین این دسته افراد و افرادی که ازدواج رسمی می کنند، تفاوت زیادی وجوددارد. هیچ حمایت قانونی برای این افراد وجود ندارد ولی برای کسانی که به صورت رسمی ازدواج کرده اند، قوانین حمایتی بسیاری وجود دارد. در این سبک ازدواج ها که نوعی رابطه ی ازاد و بدون قید و شرط است، اگر فرزندی متولد شود، هیچ قانون حمایتی و حق و حقوقی برای حمایت و سرپرستی این نوع فرزندان و چنین مادرانی وجود ندارد.

ازدواج سفید چه عوارض و پیامدهایی دارد؟

- خشم؛ اولین آثار و عوارض این ازدواج خشم است. پژوهش هایی که در سال ۲۰۱۰ انجام شده، نشان می دهد میزان خشونت در ازدواج سفید بسیار بالاست. پرخاشگری، خشم، رفتارهای بزهکارانه از قبیل هم جنس گرایی، چندجنسی بودن، بیش از یک شریک جنسی داشتن، خشونت های کلامی، رفتاری و فیزیکی در این نوع ازدواج ها بسیار شایع است که علل آن تحصیلات سطح پایین زوج ها و کم سن بودن آن هاست.

سلامت روانی؛ سلامت روانی این افراد در معرض خطر بالایی قرار دارد. این افراد بسیار افسرده هستند و سطح رضایت شان از زندگی بسیار پایین است. با توجه به این که آن ها همیشه مضطرب و نگران از دست دادن رابطه ی خود هستند، فشار عصبی بالایی را تجربه می کنند.

برای جلوگیری از این پدیده ی منفی از چه راهکارهایی باید استفاده کرد؟

- انسان همیشه در مقابل منع مقاومت می کند و نگران از دست دادن است. لازم است برای پیشگیری از این معضل اجتماعی؛

• شرایطی فراهم شود تا جوانان به پذیرش ساده ی ازدواج تشویق شوند.

• با توجه به این که شیوه ی تعامل والدین و سبک فرزندپروری، باعث بالارفتن آگاهی افراد نسبت به این معضل اجتماعی می شود، به نظر می رسد مشاوره گروهی و فردی در مدارس و ارگان های دولتی می تواند در آگاه کردن جوانان نسبت به این خطر بزرگ اجتماعی کمک کننده باشد.

• با توجه به این که سطوح اقتصادی و اجتماعی از عوامل تاثیرگذار برای فراز از ازدواج رسمی و گرایش به ازدواج سفید است به نظر می رسد محیط شغلی مناسب برای جوانان می تواند تا حدی دغدغه و اضطراب مشکلات مالی قبل از ازدواج و بعد از آن را برطرف کند.

• لازم است نهادهای متولی پیشگیری از آسیب های اجتماعی و سازمان هایی که با جوانان سروکار دارند، برنامه های آموزشی مناسب را برای آگاهی والدین و جوانان نسبت به خطرها، معضلات و مشکلات پس از ازدواج سفید فراهم کنند.


به نام ازدواج سفید در لجنزار سیاهی

دکتر وحید براری- دکتری جزا و جرم شناسی معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم استان مازندران :

بهترین اصطلاح برای معضل اجتماعی ازدواج سفید «هم باشی» و «هم خانگی» است. این اصطلاح در چند سال اخیر بسیار شیوع پیدا کرده و نشات گرفته از کلان شهرهاست.

عوامل ایجاد پدیده ی هم باشی و هم خانگی

- ضعف اقتصادی، تورم خارج از قاعده و ناتوانی بعضی از شهروندان در قبال تامین مخارج زندگی و تشکیل زندگی مشترک و تاخیر در سن ازدواج زمینه ساز ایجاد این پدیده ی اجتماعی هستند.
عامل دیگر، وجود زنان مطلقه و به نوعی بیوه در جامعه است. وقتی آمار طلاق به حدی رسیده که تحمل آن برای جامعه بیش از توان و حاد است، آن وقت گرایش به هم باشی به خصوص نزد کسانی که باور و اعتقاد درونی و دینی لازم را ندارند، افزایش می یابد.

در این پدیده فردی که با این گروه از زنان آسیب دیده همراه می شود، مرد متاهی است که از زندگی زناشویی خود ناراضی یا پسر مجردی است که ضعف اقتصادی به او اجازه ی زندگی مشترک و شرعی نمی دهد. به عباراتی به علت بالابودن هزینه ازدواج، مرد مجرد در این پدیده خواهان رابطه ای است که شاید طرف مقابلش از نظر اقتصادی خوب است یا با توجه به عدم وضع قاعده ای در دخل و خرج چنین رابطه ای به هم خانگی گرایش پیدا کند.

پیامدها

• وجود فرزندان خیابانی که خود پیامدهای متعددی در بحث بهداشت روحی، جسمی و... همراه دارد.

• عدم التزام دو طرف به عرف و قاعده به عنوان یک عرف رسمی یعنی ازدواج، در نتیجه وجود فرزندان نامشروع و بدون حمایت.

• اختلال در زندگی زناشویی رسمی در صورت متاهل بودن مرد.

• عدم رغبت فرد یا افراد دیگر به ازدواج به فرد هم خانه به علت برچسب موضوع.

• امتناع در هر یک از پسر یا دختر (مرد یا زن) در انتساب فرزند متولد شده به خود.

• عدم حمایت قانون گذار در بیشتر موارد از چنین فرزندانی

در پیشگیری از جرم، باید به دنبال رفع یا بهبود عوامل باشیم، بنابراین لازم است دولت در کمک به خانواده در سه کارکرد اصلی یعنی رشدی (عاطفی و تغذیه)، جامعه پذیری و کنترل کوتاهی نکند؛ به عنوان مثال چنان چه اعضای خانواده در برآوردن نیاز اقتصادی که یک نیاز رشدی است، عاجز باشند، دولت حمایت و کمک کند. در بحث خانواده آموزش های اولیه در بعد جامعه پذیری به ویژه نسبت به کودکان و نوجوانان بسیار مهم است. در نهایت آموزش های عمومی به همه ی افراد جامعه در شناخت این پدیده و عواقب آن ضروری است.

از طرفی عقیده دارم باتوجه به این که دیدن مبین اسلام، عقد موقت را پیش بینی کرده و براساس قاعده و مبانی، شرعی است، توجه به این عقد و تبعات قانونی آن که اخیرا در قانون حمایت از خانواده آمده است، نسبت به بعضی گروه ها و افراد درگیر در هم باشی یا هم خانگی نیز دخیل است. مسلما شناسایی علل این پدیده و رفع آن بسیار مهم تر و اثربخش تر از برخورد سلبی است.

پیشنهاد می کنم به افراد مطلقه و بیوه که در معرض آسیب بیشتری هستند، بن خرید و امکانات عمومی داده شود. علاوه بر این توجه به شادی و شادابی افراد جامعه و داشتن خانوده ای مستحکم در پیشگیری از وقوع چنین پدیده ای موث راست.


همزیستی سیاه یا ازدواج سفید

علیرضا رضانیا معلم- قاضی دادگستری، دانشجوی دکتری حقوق:

در برخی افراد جامعه، مخصوصا جوانان این پرسش وجود دارد که چه نیازی به صیغه ی عقد است؟ آیا رضایت دوطرف برای نکاح کافی نیست؟ آیا جایگزینی برای صیغه ی عقد وجود دارد؟

- عبارت ازدواج سفید ترکیبی از کلمه ی «ازدواج» و «سپید» است که تجزیه آن زیباست و برای کسی که معنی ترکیبش را نداند، جذاب است و یک ازدواج ساده، صمیمی و زیبا را به ذهن می آورد و مخاطب ناآگاه با خواندن عناوین پیرامون آن دچار تناقض می شود اما درواقع الفاظ و مفهوم آن دلالت بر زندگی مشترک بدون ازدواج دارد که تعهد و استحکامی در آن نیست و دو طرف خود را در برابر هم پایبند و مسوول نمی دانند و سواستفاده در آن زیاد است.

ریشه ی عبارت سازی «ازدوج سفید» نوعی حرمت زدایی از جامعه و عادی کردن نوعی رابطه ی نامتناسب با فرهنگ دینی ایرانی است که برای دورکردن افراد جامعه از سبک زندگی اسلامی ایرانی تلاش می کند و مشروعیت اجتماعی و حقوقی ندارد. زندگی دختر و پسر زیر یک سقف بدون عقد نکاح ممکن است با اهدافی مانند برآوردن نیازهای عاطفی و روانی یا جنسی باشد ولی نمی توان آن را ازدواج نامید.

برخی معتقدند زندگی به صورت هم باشی مانند صیغه ی طولانی مدت است و لازم نیست در برابر آن نگرانی و جود داشته باشد. این دیدگاه قابل دفاع نیست، زیرا ازدواج یک عقد است و نیاز به دو اراده و دو قصد برای تحقق آن دارد. ازدواج بدون لفظ از نظر فقهی، «نکاح معاطی» نام گرفته است که از نظر فقها چنین ازدواجی باطل است و نمی توان توجیه شرعی برای آن توصیف کرد. نکاح معاطی، ازدواجی است که به منظور تشکیل خانواده، حق تمتع و رابطه ی زناشویی بین زن و مرد منعقد می شود اما فاقد ایجاب و قبول لفظی است.

شرعی و قانونی بودن ازدواج سفید در این مفهوم بستگی به درستی عقد نکاح براساس معاطات دارد. امام خمینی (ره) در تعریف نکاح معاطاتی می فرماید: «فلو تقاول الزوجان و قصدا الازدواج ثم انشاته المراه بذهابها الی بیت المرء بجهیزتها مثلا و قبل المرء ذلک بتمکینها فی البیت لذلک تحققت الزوجیه المعاطاتیه» اگر زن و مرد با هم گفت و گو و قصد ازدواج کردند و زن با رفتنش به خانه ی مرد، مثلا همراه جهیزیه، زوجیت ایجاد کند و مرد نیز زوجیت زن را با تمکین زن در خانه اش بپذیرد، در این صورت ازدواج معاطاتی صورت می گیرد. (امام خمینی، البیع، ۱۸۰)

برخی در تعریف نکاح معاطاتی بیان می کنند: «نکاح معاطاتی یعنی نکاحی که صرفا به اعلام توافق و تراضی طرفین بسنده می شود و فاقد ایجاد و قبول لفظی باشد.» (محقق داماد بررسی تطبیقی حقوق خانواده، ۱۶۶)

از این رو در ازدواج، صرف رضایت قلبی دختر و پسر کفایت نمی کند، علاوه بر این در ماده ی ۱۰۶۲ قانون مدنی ایران آمده است: «نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.» یعنی به لحاظ حقوقی باید صیغه ی عقد ازدواج بیان شود و ایجاب و قبول لفظی باشد، مگر در حالت عجز از تلفظ، البته این به معنای سخت گیری در امر ازدواج نیست. لفظ و سایر شرایط مثل مهریه، نفقه و... همگی نشان دهنده ی عظمت و اهیمت این پیمان مقدس است؛ پیمانی که نباید آلوده شود.

عواقب قانونی همزیستی سیاه

در این که هم باشی ازدواج نیست، تردیدی نیست و در فرضی که با رضایت دو طرف همراه با قصد واقعی آنان بتوان با جاری کردن صیغه ی عقد در قالب نکاح دایم قرار داد ر صورت عدم ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی، قانونی نیست و مطابق ماده ی ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی برای زوج، مجازات تعزیری تا یک سال حبس، مقرر شده است و در ماده ی ۲۱ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ ثبت نکاح موقت در صورت باردارشدن زوجه یا توافق دو طرف در هنگام انعقاد نکاح موقت یا درج به صورت شرط ضمن عقد الزامی شده است.

بنابراین اگر افرادی صرفا به صورت توافق این نوع زندگی مشترک را انتخاب کنند، چنین توافقی برخلاف نظم عمومی، اخلاق حسنه و نامشروع است که از حیث ارتکاب عمل نامشروع و فعل حرام مطابق مادهی ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی قابل تعقیب و مجازات خواهندبود و فرزند حاصل از آن نامشروع تعریف می شود که از حقوق اجتماعی از جمله تحصیل و شناسنامه محروم خواهدبود و از والدین طبیعی خود ارثی نخواهند برد و همسرش مستحق دریافت نفقه نخواهدبود و نباید انتظار داشت قانون برای هر ناهنجاری، یک لباس قانونی بپوشاند و در این زمینه، خلا قانونی نداریم. از لحاظ قانونی ازدواج متعه پیش بینی شده است.


ازدواج سپید از نظر حجت الاسلام مکارم شیرازی

ازدواج از مستحبات است و اگر کسی بترسد که با ترک ازدواج در حرام بیفتد، ازدواج بر او واجب است. به واسطه ی عقد ازدواج، زن و مرد به هم حلال می شوند و آن بر دو قسم است؛ ازدواج دایم، که همیشگی است و زنی که به این عقد در می آید «دائمه» گویند. ازدواج موقت که برای مدت معینی عقد زناشویی می بندند؛ خواه این مدت کوتاه باشد یا طولانی، آن را «متعه» و «صیغه» نیز می نامند. اگر زنی بدون عقد ازدواج با مردی ارتباط برقرار کند، به او نفقه، اجرت المثل و... تعلق نمی گیرد و از نظر شرعی این عمل حرام است.

آیا داشتن رضایت دو طرف برای برقراری رابطه ی جنسی کافی است؟

- جز از طریق ازدواج شرعی با شرایطی که در رساله آمده، هرگونه مراوده ی نامشروع بین زن و مرد نامحرم جایز نیست و حرام است. در عقد ازدواج، خواه دایم خواه موقت، خواندن صیغه لازم است و رضایت دوطرف به تنهایی کافی نیست. صیغه ی عقد را طرفین یا وکیل شان می توانند بخوانند.

اگر زن و مردی بدون خواندن صیغه با یکدیگر نزدیکی کنند، مرتکب چه گناهی شده اند؟

- اگر طرفین از این موضوع مطلع باشند که فقط می توانند از طریق ازدواج (دایم یا موقت) به یکدیگر محرم شوند اما از روی هوی و هوس با یکدیگر نزدیکی کردند، حکم زنا دارد. در اسلام حتی نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن، حرام است. اگر هم به دلیل عدم آگاهی به مسایل شرعی ندانند که بعید به نظر می رسد چنین مساله ای را ندانند، باید توبه و استغفار کنند.

یک دختر باکره می تواند بدون اجازه ی پدر یا ولی خود ازدواج کند؟

- اگر سن دختر از سی گذشته باشد، می تواند بدون اجازه ی پدر ازدواج کند به شرط آن که دختر هوشیار باشد و بداند این ازدواج به مصلحتش است. علتش آن است که دختر سی ساله، رشیده و بالغه است و می تواند برای خود تصمیم بگیرد. بعد سی سالگی ممکن است این دختر خواستگار کمتری داشته باشد یا این که به علت توقعات بیش از اندازه و سخت گیری های والدین نتوانسته ازدواج کند. البته تاکید می شود مصلحت آن است دختر بالای سی سال از پدر و ولی خود اجازه بگیرد. اگر زیر سی سال باشد و بدون اجازه ی پدر عقد کند، عقد باطل است.

فرزند یک رابطه ی نامشروع را می توان سقط کرد؟

- جنینی که از رابطه ی نامشروع شکل گیرد، حرام زاده است اما سقط آن جایز نیست و حرام است. اگر آن را سقط کنند، ملزم به پرداخت دیه خواهند بود. این فرزند از پدر و مادر ارث نمی برد و وظیفه ی تربیت و نگهداری اش بر عهده ی زانی یعنی پدر طفل است.

ازدواج های سفید

دکتر عبدالرسول کریمی- دکترای روان شناسی

هر انسانی به دنبال هویت و نیمه گمشده خود است. هر انسانی می خواهد صمیمیت را به معنای واقعی تجربه کند و همدمی داشته باشد اما هر چیزی شرایط خاص خود را می طلبد؛ این که ما در چه جامعه ای زندگی می کنیم. جامعه ای که ارزش های اسلامی در آن حاکم و ثمره ی خون هزاران شهید، مجروح و جانباز دوران دفاع مقدس است، چنین رفتارهایی در آن بی معنی است. ازدواجی که فقط به خاطر وابستگی است و ارزش ها در آن حاکم نباشد، معنا و مفهومی ندارد و هر چیزی باید در قالب شرع و عقل باشد.

چنین روابط به اعتقاد بنده ناپسند است و هویت اجتماعی را به خطر می اندازد. لازم است والدین آموزش های لازم را به فرزندان خود بدهند تا در معرض این روابط و عوارض ناشی از آن قرار نگیرند. همه ی مسایل باید در کانال شرع و در مجرای درست قرار گیرد و والدین از همه ی مسایل مطلع باشند.

این که آدم ها مدتی کنار هم قرار گیرند، سپس راحت از یکدیگر جدا شوند، دلبستگی ها، تعلقات و بسیاری از مسایل ذهن انسان را درگیر می کند. گاهی در این ازدواج ها فرزندانی متولد می شوند که اغلب پدران مسوولیت آن ها را به عهده نمی گیرند و این پدیده به هیچ وجه تایید نمی شود. افراد باید به تعهدات ناشی از روابط پایبند باشند و آموزه های دینی را سرلوحه ی امور خود قرار دهند.


معضلی به نام ماهواره!

سال ها پیش، زمانی که غرب از حمله ی نظامی به جمهوری اسلامی ایران ناامید شد، بودجه زیادی برای ایجاد تزلزل در فرهنگ مردمی و اسلامی ایران صرف کرد. این بودجه طبق اظهارات مقامات عالی رتبه ی کاخ سپید قرار شد برای از بین رفتن استحکامات خانوادگی هزینه شود.

آن ها با وارد کردن فیلم های هالیوودی و شبکه های ماهواره ای با رنگ و لعاب زیبا به تخریب بنیان های مذهبی و خانوادگی مشغول شدند. در این فیلم ها زوج ها به طور رسمی با هم ازدواج نمی کنند بلکه با هم در یک خانه زندگی می کنند. شبکه های ماهواره ای با این نوع سریال ها و فیلم ها، خانواده را به تماشای خود کشاند و با این کار تابوی چنین زندگی هایی را در بین والدین شکستند.

خانواده ها با پیگیری شبکه های ماهواره ای در سریال های طولانی وارد بازی کثیف غرب شدند که نتیجه ی آن گل زدن به دروازه ی خودی بود. امروزه اگر نگاهی گذرا به سریال هی شبکه های ماهواره ای بیندازید، متوجه می شوید مردم به تماشای موضوعی نشسته اند که خود ناخواسته با آن درگیر شده اند و این موضوع چیزی جز ازدواج سپید نیست؛ زندگی مشترک زیر یک سقف با عنوان دوست یا هم خانه.

زندگی که بدون عواقب و نگرانی از نداشتن تفاهم و معیارهایی آغاز یک زندگی سالم آغاز می شود و نتیجه آن گذراندن ساعت ها، روزها، ماه ها و گاهی سال های خوش در کنار یکدیگر است اما مشکل از آن جایی آغاز می شود که با بروز اولین مشکلات تصمیم به جدایی گرفته می شود و این جا پسران و دختران سرخورده وارد جامعه می شوند و هیچ جایگاه و پشتوانه ای ندارند.

این گونه می شود که نسلی ضعیف و بی آرمان با تغییراتی پوچ و واهی باقی خواهدماند که زمینه ی از بین رفتن استقلال کشور را فراهم می کند. این هدف بزرگی است که دشمن ایران با صرف هزینه و حوصله ی زیاد سال ها در پی انجام آن است.