۱۷ دی - ۷ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۷ دی برابر با ۷ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۳۴۶ ش - مرگ مشکوک جهان پهلوان تختي

جهان پهلوان غلامرضا تختي در شهريور ۱۳۰۹ ش در يكي از محلات جنوبي تهران و در خانواده‏اي متوسط به دنيا آمد. وي از كودكي به ورزش روي آورد و ورزش را فقط براي سلامتي و تندرستي بدن مي‏خواست. او در عين حال به نجاري مشغول بود تا اين كه در بيست سالگي در اولين مسابقات قهرماني كشتي كشوري شركت كرد. از آن پس شهره عام و خاص گرديد و در ميدان‏هاي جهاني مدال‏آور شد. تختي سرشار از پاكي و صداقت بود و دلي بي‏باك و جسور داشت. او داراي قلبي رئوف و مالامال از عشق مردم بود و در زندگي خود، بيش از قهرماني به انسان زيستن و از خودگذشتگي مي‏انديشيد.

تختي با وجود قهرماني در ميادين بين‏المللي كشتي، هيچ گاه فروتني و تواضع خود را در برابر مردم از دست نداد. وي در دوران قهرماني خود، ۹ مدال طلا و نقره جهاني و بازي‏هاي المپيك را كسب كرد و از جمله ورزشكاران ايراني است كه بيشترين مدال‏هاي طلا و نقره را در بازي‏هاي مهم بين‏المللي، به ارمغان آورده‏اند. جهان پهلوان تختي از مريدان آيت‏اللَّه سيدمحمود طالقاني به شمار مي‏رفت و در ملي شدن صنعت نفت حضوري فعال داشت. وي هم‏چنين در جمع‏آوري كمك‏هاي مردمي به زلزله‏زدگان بويين‏زهرا در شهريور ۱۳۴۱، نقش مهمي ايفا كرد به طوري كه حساسيت رژيم را دربرداشت. رژيم كه كمابيش از فعاليت‏هاي سياسي تختي آگاهي پيدا كرده بود، براي به سلطه كشيدن او، رياست فدراسيون كشتي كشور را به او پيشنهاد نمود؛ ولي او اين پيشنهاد و حتي پيشنهاد براي به دست گرفتن شهرداري تهران يا نمايندگي مجلس را نيز رد كرد. در نهايت، رژيم سفاك پهلوي چون هيچ راهي براي نفوذ به تختي نيافته بود و هم‏چنين محبوبيت روزافزون تختي در ميان مردم و مخالفت وي با رژيم وابسته شاه، طاغوتيان را خشمگين كرده بود، سرانجام باعث شد تا عوامل رژيم پهلوي در توطئه‏اي مشكوك، وي را در هفدهم دي ماه ۱۳۴۶ در ۳۷ سالگي به قتل برسانند. هرچند كه در آن زمان، مرگ تختي را، خودكشي عنوان كردند، ولي اين توطئه رژيم با آگاهي يافتن مردم از اصل ماجرا، نقش بر آب گرديد. پيكر جهان پهلوان تختي با حضور خيل دوستداران و مشتاقان، در شهر ري به خاك سپرده شد.


۱۷۱۴ - نخستين ماشين تحرير جهان كه به دست هنري ميل ساخته شده بود در لندن به معرض تماشا گذارده شد.


1357 - ماموریت ژنرال هایزر در تهران

17دي ماه 1357 افشاء شد كه «رابرت هايزر Gen. Hauyzer» ژنرال آمريكايي و معاون نيروهاي مسلح ناتو در اروپا [معاون وقت ژنرال هيگ كه اين ژنرال بعدا وزير امورخارجه آمريكا شد] به تصمیم جیمی كارتر رئیس جمهور وقت آمریکا وارد تهران شده و مذاكرات خود را با مقامات نظامي ايران آغاز كرده است و اين مذاكرات احتمالا درباره سرنوشت شاه و حقيقت يابي در زمينه كابينه شاپور بختيار، نظرات افسران ارشد ارتش و روند انقلاب است.

در سابقه این خبر آمده بود که آیزنهاور رئیس جمهور پیشین آمریکا هم در تابستان 1953 (چند هفته پیش از براندازی 28 امُرداد) ژنرال شوارتسکف را به تهران فرستاده بود و او بود که شاه را با دادن اطمینان به خارج فرستاد و کمک به انجام کودتای انگليسي ـ آمریکایی کرد. پیش از انتصاب بختیار، روزنامه های تهران و بسياري از ژورناليست هاي راديو تلويزيون دولتي و خبرگزاري پارس در اعتصاب 62 روزه خود بودند و مردم از تحولات روزمره بی خبر.


منابع غير دولتي خبررساني براي ایرانیان درون مرز در آن 62 روز تنها چند رادیو دولتی خارجی بود که برنامه اخبار به زبان فارسی داشتند و از فرصت اعتصاب براي تلقين نظر دولت هاي مربوط بهره برداري مي کردند. از زمان برگزاري کنفرانس سران غرب در گوادالوپ [به ابتکار رئيس جمهور وقت فرانسه]، سران غرب از ماندن شاه ـ دوست و متحد قديمي شان ـ در قدرت حمايت نمي کردند.

ژنرال هايزر بعدا و پيش از فوت، درباره ماموريت خود در تهران و جلسات متعددش با ژنرالهاي ايراني كتابي مفصل منتشر كرد که یکی از مآخذ تاريخنگاران بشمار می آید. از تحولات 33 سال گذشته چنین برمی آید که نتایج ماموریت هایزر بسود آمریکا تمام نشده است. ژنرال هیگ رئیس وقت هایزر نیز که بعدا وزير امورخارجه آمريكا شد در کتاب خاطرات خود صفحاتی را به ماموریت هایزر در تهران اختصاص داده است. هیگ پس از فروپاشی شوروی، با اقامت طولانی در ترکمنستان تلاش کرد که آمریکارا در آن کشور و منطقه فرارود جایگزین روسیه کند که بیش از یک قرن برآنجا استیلا داشت.

1936 - برنامه معروف به کشف حجاب هفدهم ديماه 1314 با شرکت همسر و دختران رضا شاه پهلوي که بدون حجاب در جشن دانشسراي عالي شرکت کرده بودند به اجرا درآمد. رضا شاه در همين روز علي اصغر حکمت کفيل وزارت فرهنگ را که به اجراي اين برنامه کمک فراوان کرده بودند به مقام وزارت (وزارت فرهنگ) ارتقاء داد.


625 - غزوه احد

طبق كرونيكلهاي به زبان انگليسي، با تبديل تقويم ها، غزوه احد Uhud در هفتم ژانويه سال 625 (بعضي سالها مصادف با هشتم ژانويه) روي داد كه سه روز پس از آن، غزوه حمراء الاسد در 42 كيلو متري مدينه به وقوع پيوست، ولي بسياري از مورخان و از جمله پرفسور «ويليام مونتگمري وات» تاريخ وقوع غزوه احد را 23 مارس سال 625 نوشته اند. غزوه احد در غرب مدينه و در دامنه كوهي به همين نام در هفتم شوال سال سوم هجري روي داده بود كه ضمن آن، هفتاد و به قولي 72 تن از مسلمانان جان باختند. شمار مخالفان اسلام كه از مكه به سوي مدينه لشكركشي كرده بودند بيش از سه برابر مسلمانان بود. پروفسور وات كه در اكتبر 2006 در 97 سالگي درگذشت نوشته است كه برخلاف برخي نوشته ها، درغزوه احد مسلمانان با وجود تحمل تلفات، شكست نخوردند.


۱۳۵۶ ش - درج مقاله توهين ‏آميز نسبت به امام خميني (ره) در روزنامه اطلاعات

رژيم پهلوي كه با ترفندهاي گوناگون از قبيل زندان و تبعيد نتوانسته بود از نفوذ امام خميني(ره) رهبر روحاني انقلاب مردمي ايران جلوگيري كند، با اقدامي ناپسند و ضد ديني، در هفدهم دي ماه ۱۳۵۶ مقاله‏اي توهين‏آميز عليه حضرت امام با نام جعلي رشيدي مطلق درج نمود. نويسنده اجير ساواك در اين مقاله با وقاحت كامل سعي كرده بود با اهانت به امام، به زعم خود شخصيت رهبر نهضت را بشكند و امام را به طرفداري از مالكين و شهرت‏طلبي و عامل استعمار بودن متهم نمايد. چاپ اين مقاله كه در آن، حضرت امام را سرسپرده شوروي و كمونيست معرفي كرده بود، با عكس‏العمل شديد مردم و قيام خونين ۱۹ دي مردم قم مواجه گرديد. انتشار اين مقاله، در سراسر ايران با عكس‏العمل تند و خشم و نفرت عمومي مواجه گرديد و بلافاصله، درس‏ها و جماعت‏ها در حوزه علميه قم به عنوان اعتراض تعطيل شد. به تعبيري ديگر واكنش مردم نسبت به اين عمل ساواك به منزله آغاز قيام اصلي مردمي در براندازي رژيم پوسيده پهلوي بود.

۱۹۲۶ - ايجاد «مملكت سعودي» توسط عبدالعزيز بن عبدالرحمن السعود

عبدالعزيز بن عبدالرحمن السعود هفتم ژانويه سال ۱۹۲۶ خودرا پادشاه حجاز اعلام داشت. عبدالعزيز از اختلاف شريف مكه با دولت انگلستان استفاده كرده و حجاز را هم بر قلمرو خويش افزود و خود را سلطان نجد و حجاز اعلام داشت. وي قبلا تنها سلطان نجد بود. دولت لندن بناچار طبق عهدنامه سال ۱۹۲۷ جدّه قلمرو حكومتي عبدالعزیز را برسميت شناخت. مملكت سعودي ۲۳ سپتامبر ۱۹۳۲ از وحدت حجاز، نجد، حساء و قطيف [دو منطقه جنوب شرقي و شيعه نشين كه در قديم با جزاير مجاور در خليج فارس «بحرين» خوانده مي شدند و در قرن نهم ميلادي به دست قرمطيان افتاده بودند] و برخي نواحي ديگر رسميت يافته و اين روز که در تقويم ها مندرج است به عنوان روز تاسيس رعايت مي شود. كشور سعودي تنها مملكتي در جهان است كه به اسم فرد ناميده شده است. اين كشور داراي يك شوراي انتصابي است ولي پارلمان ندارد كه اعضاي آن همانند كشورهاي ديگر منتخب مردم باشند. سلطنت بر كشور سعودي در خانواده السعود موروثي است و پسران عبدالعزیز تاکنون یکی پس از دیگری پادشاه این سرزمین شده اند که تا نیمه جنگ جهانی اول از مستملکات عثمانی بود و بعدا به چنگ انگلستان افتاده بود. عبدالعزيز که در سال ۱۸۸۰ به دنيا آمده بود بسال ۱۹۵۳ درگذشت. نفت كه در مارس ۱۹۳۸ در اين كشور كشف شد از نيمه دوم قرن بيستم مملكت سعودي را ثروتمند ساخته است. طبق یک سازش واشنگتن و لندن، دست آمریکا در نفت کشوری سعودی باز گذارده شده است. طبق برآورد، يك چهارم ذخاير نفت خام كره زمين در زير شن هاي كشور سعودي قراردارد و از لحاظ صدور نفت، مقام اول را در جهان داراست با درآمد ناخالص سالانه بيش از ۴۰۰ ميليارد دلار. و اينک نگاهي کوتاه به تاريخ تحولات اين سرزمين در دوران معاصر:

عبدالعزيز در جواني با خانواده خود براثر فشار خاندان «الرشيد» كه «رياض» واقع در منطقه نجد و زادگاه و مركز اقتدار خاندان سعود را متصرف شده بود به كويت رفته بود كه در دسامبر سال ۱۹۰۱ در ۲۱ سالگي با نيرويي كه از چهل و چند نفر بيشتر نبود به قصد پس گرفتن رياض عازم نجد شد و اوايل ۱۹۰۲ رياض را تصرف كرد و سپس به كوتاه كردن دست الرشيد از نقاط ديگر پرداخت. خاندان سعود از قرن هجدهم (طبق برخي نوشته ها از سال ۱۷۴۴ ميلادي) در مناطق الديريه و الرياض داراي اقتدار بود. عبدالعزيز تا سال ۱۹۰۴ همه نجد را برغم حمايت نظامي عثماني از الرشيدي ها، تصرف كرد و با مرگ الرشيد در سال ۱۹۰۶ راه در برابر عبدالعزيز باز شد و به تدريج ساير مناطق تحت سلطه عوامل الرشيد به او تعلق گرفت. وي در سال ۱۹۱۳ «حساء» و سال بعد از آن قطيف را هم بر قلمرو خود افزود و به ساحل غربي خليج فارس رسيد. دولت انگلستان كه سرگرم عقب راندن عثماني از سرزمين هاي عربي و مسلط شدن بر آنها بود در سال ۱۹۱۶ (اواسط جنگ جهاني اول) حكومت عبدالعزيز بر نجد و حساء را برسميت شناخته بود زيرا به موجب توافق ماه مه اين سال (سال ۱۹۱۶) انگلستان و فرانسه بر سر تقسيم سرزمين هاي عربي ميان خود ـ در صورت شكست امپراتوري عثماني در جنگ جهاني اول، قرارشده بود جز سوريه و لبنان كه سهم فرانسه درنظر گرفته شده بود، مابقي از جمله حجاز در اختيار انگلستان قرار گيرد. عبدالعزيز در سال ۱۹۲۵ از اختلاف شريف مكه با دولت انگلستان استفاده كرد و حجاز را هم بر قلمرو خويش افزود و خود را سلطان نجد و حجاز اعلام داشت و دولت لندن بناچار طبق عهدنامه سال ۱۹۲۷ جده قلمرو حكومتي او را برسميت شناخت، ولي تاريخ اعلام رسمي تاسيس كشور سعودي ۲۳ سپتامبر ۱۹۳۲ است. اين سرزمين كه در ايران (همانند دوران ساسانيان) «عربستان» خوانده مي شود داراي۲ ميليون و ۲۰۰ هزار كيلومتر مربع وسعت و طبق آمار سال ۲۰۰۷ بيست و ۴ ميليون و ۷۰۰ هزار تن سكنه است كه حدود شش ميليون از آنان خارجي هستند كه براي كار به آنجا رفته اند. درآمد سرانه هريك از ساكنان سعودي سالانه ۲۲ هزار دلار است.


دوم نوامبر سال 1964 ملك سعود دومين پادشاه كشور سعودي در يك كودتاي خانوادگي از مقام خود بركنار و به خارج تبعيد شد. شنيده شده بود وي كه يازده سال بر اين كشور پادشاهي كرده بود مي خواهد يكي از پسران 30 گانه خود را وليعهد كند حال آنكه قرار بود پس از او برادرانش به ترتيب به پادشاهي برسند. هنگامي كه ملك سعود شروع به توزيع مقامات دولتي ميان پسران خود كرد، خاندان سعودي سه اتهام داخلي، مذهبي و بين العربي به او وارد ساختند و بركنارش كردند. اين سه اتهام عبارت بود از اسراف بيت المال، شرب خمر و مشاركت در توطئه مقدماتي ترور جمال عبدالناصر كه در جهان عرب محبوبيتي ويژه داشت. با اين اتهامات، بركناري او مورد حمايت اتباع سعودي، جهان عرب و روحانيون ملل اسلامي قرار گرفت. پس از او ملك فيصل برادر ناتني اش پادشاه سعودي شد كه بعدا او نيز به دست برادرزاده اش كشته شد. با بركناري ملك سعود، ديگر هيچيك از پادشاهان بعدي سعودي درصدد وليعهد كردن فرزند خود برنيامد و برادران (فيصل، خالد. فهد، و عبدالله) يكي پس از ديگري پادشاه شدند و ....

۱۹۵۳ - هری ترومن رئیس‌جمهور آمریکا دستیابی این کشور به بمب هیدروژنی را اعلام کرد.


1979 - سقوط دولت خون‏خوار و ديكتاتوري "پول پوت" در كامبوج

پس از آن كه در سال 1970م، حكومت قانوني كامبوج با يك كودتاي نظامي با حمايت امريكا سرنگون شد، پول پوت رهبر خِمرهاي سرخ و يارانش كه از حمايت چين برخوردار بودند، از اين فرصت استفاده كرده و با گسترش نفوذ خود، به تدريج كنترل بخش بزرگي از روستاهاي كامبوج را به دست گرفت. با تضعيف ارتش كامبوج در سال 1975م كه به خاطر فرار سربازان شدت يافت، خِمِرهاي سرخ پنوم پن، پايتخت كامبوج، را تصرف كردند. تصرف پنوم پن از طرف خِمرهاي سرخ، سرآغاز فاجعه‏اي بود كه نه تنها در قرن بيستم، بلكه در طول تاريخ بشري، نظير آن ديده نشده است. مشخصه بارز حكومت پول پوت، استفاده از روش‏هاي خشونت‏آميز و كوچ دادن اجباري مردم شهرها به روستاها و محو هر گونه آثار و نشانه تمدن به بهانه اجراي همه اصول كمونيسم بود. در اين ميان افرادي كه كمترين مقاومتي از خود نشان مي‏دادند كشته مي‏شدند به‏طوري كه پول پوت، و خِمرهاي سرخ در مدت كمتر از چهار سال حكومت بر كامبوج، حدود 2 ميليون نفر از مردم، به خصوص اتباع ويتنامي‏تبارِ كامبوج را كشتند. چنين فاجعه‏اي با توجه به نسبت جمعيت شش ميليوني كامبوج، در دوران زمام‏داري هيچ يك از جباران ديگر تاريخ سابقه ندارد. از اين رو، ارتش ويتنام نيز به بهانه حفظ جان اتباع خود، به كامبوج حمله برد و حكومت پول پوت را در هفتم ژانويه 1979م سرنگون كرد. با وجود اين، خِمِرهاي سرخ به مبارزه مسلحانه خود در قسمت‏هايى از كشور عليه دولت مركزي ادامه دادند. پول پوت پس از سقوط از قدرت، در جنگل‏هاي شمال اين كشور ساكن شد. وي در سال 1995م دچار سكته شد و قسمتي از بدن او فلج گرديد. پول پوت در اين هنگام براي اينكه ثابت كند از قدرت او چيزي كاسته نشده است بر خشونت خود به زيردستان خود در گروه خمرهاي سرخ، افزود و همين خشونت بيش از حد او، باعث نارضايتي اطرافيانش شد. در نتيجه عليه وي شوريدند و او را به دادگاه تحويل دادند. با اين حال پول پوت پس از دستگيري، قتل عام مردم را، خدمت به بشريت دانست و از آن اظهار پشيماني نكرد. لازم به ذكر است كه در تمام دوران حكومت پول پوت، تنها دولت چين بود كه از اين دولت خون‏ريز حمايت مي‏كرد.


2006 - نگراني آمريکا از تصميم احمدی نژاد

بامداد ششم ژانويه 2006 بانو «رايس» وزير امورخارجه وقت آمريكا ضمن صرف ناشتايي با چند روزنامه نگار به آنها گفت كه مسئله ايران براي ما حساس شده است و روشن نيست که به کجا بيانجامد. دولت ايران اعلام كرده است كه برنامه هاي اتمي خودرا از سر مي گيرد و نمايندگان اين دولت از شركت در جلسه از قبل پيش بيني شده پنجم ژانويه 2006 آژانس بين المللي انرژي اتمي مركب از نمايندگان 35 كشور خودداري كردند كه علامت سخت شدن موضع تهران است. ما به حد كافي راي در ميان كشورهاي عضو آژانس خواهيم داشت كه مسئله ايران را به شوراي امنيت ارجاع دهيم. با وجود اين، منتظر نتيجه قطعي تلاش هاي ديپلماتيك جاري (وقت) خواهيم بود. رئيس جمهور تازه ايران (احمدي نژاد) نرمش رئيس جمهور قبلي را ندارد و حرکت بعدي او براي ما قابل پيش بيني نيست. در جمهوري اسلامي ايران حرف آخر را رهبري اين کشور مي زند ولي از طريق رئيس جمهور و شايد رئيس پارلمان. بنابراين، کار ما در قبال تهران دشوار و پيچيده است.


رايس سپس از روش تازه دولت روسيه و سخت شدن اين دولت انتقاد كرد و گفت اول ژانويه ديديم كه چگونه روسيه لوله گاز خود را بست. رفتار روسيه تغيير فاحش كرده است و ما نگران هستيم. در پي بستن لوله گاز روسيه به اروپا، کار ما شده است نشستن و مراقب حرکت بعدي روسيه بودن.

زادروزها

۱۷۶۸ - زادروز ژوزف بناپارت برادر بزرگتر ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه و از پادشاهان اسپانیا و ناپل
۱۸۰۰ - زادروز میلارد فیلمور سیزدهمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا


۱۹۴۸ - زادروز ایشیرو میزوکی خواننده ، آهنگساز و بازیگر ژاپنی
۱۹۶۴ - زادروز نیکولاس کیج بازیگر ، تهیه کننده و کارگردان آمریکایی ، برنده جایزه اسکار
۱۹۷۱ - زادروز جرمی رنر بازیگر و موسیقیدان آمریکایی


۱۹۸۵ - زادروز لوئیز همیلتون رانندهٔ انگلیسی مسابقات فرمول یک
۱۳۱۷ - جواد فکوری، فرمانده نیروی هوایی و وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران


۱۳۲۵ - محمدرضا لطفی، نوازنده تار و سه‌تار و آهنگ‌ساز ایرانی
۱۳۳۸ - محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران
۱۳۶۲ - پژمان منتظری، بازیکن فوتبال ایرانی


درگذشت‌ها

۱۵۳۶ - درگذشت کاترین آراگن نخستین همسر و شهبانوی هنری هشتم پادشاه انگلستان
۱۶۵۵ - درگذشت اینوسنت دهم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم


۱۹۴۳ - درگذشت نیکولا تسلا مخترع رادیو ، فیزیکدان و مهندس صربی الاصل آمریکایی
۱۹۸۴ - درگذشت آلفرد کاستلر فیزیکدان فرانسوی ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۶۶
۱۹۸۹ - درگذشت هیروهیتو صد وبیست وچهارمین امپراتور ژاپن


۱۹۹۸ - درگذشت ولادیمیر پریلاگ شیمیدان کروات ، برنده جایزه نوبل شیمی سال
۱۳۴۶ - غلامرضا تختی، قهرمان کشتی جهان

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون