داعش و جنگ نرم!

همشهری جوان: داعش بیشتر از اینکه بتواند در میدان جنگ پیروز باشد، یک جنگ رسانه ای بزرگ را راه انداخته است. آنها از کجا به این قابلیت رسیده اند؟

مردها خم شده اند. آنقدری که دیگر صورت هیچ کدام شان پیدا نیست. پاهایشان سست است و دست هایشان از ترس می لرزد. مردی نقاب زده با مسلسل بالای سرشان ایستاده و هر از گاهی یکی را نشانه می گیرد. مردها مجبورند با دست هایشان نفر جلویی خودشان را محکم نگه دارند. دستی که بلرزد و از نفر جلویی جدا شود، حتما ثانیه هایی بعد با شلیک یک گلوله از بین می رود. هم دست لرزان و هم صاحب رنگ پریده اش.

این فقط یکی از تصاویری است که گروهک تروریستی از نخستین روزهای قتل و غارتش منتشر کرد. تصویرهای روزهای بعد از این خشن تر و مهیب تر بود. سرهایی که از بدن جدا می شد و زن هایی که به اسارت می رفتند. تروریست ها مدت هاست که با انتشار این تصاویر هولناک در فضای اینترنت به شهرت رسیده اند.


یک بلوف رسانه ای بزرگ که البته این روزها به یک جنگ روانی تبدیل شده است. این گروهک این روزها خوب می داند به جای استفاده از توپ و گلوله باید از روش های تازه تری استفاده کند. آنها سلاح تیزی در دست گرفته اند. رسانه! سلاحی که البته نحوه استفاده از آن را هم یاد گرفته اند. گلوبال پست در مقاله ای تحلیلی زیر و بم تاکتیک های رسانه ای آنها را درآورده و به رمز شیوع این همه وحشت رسیده. در ترجمه این مقاله سعی کرده ایم تا حد امکان لحن نویسنده را تغییر ندهیم.

۱- سعی می کنند چهره مثبتی از خودشان نشان بدهند

«لطفا ما را طوری نشان ندهید که انگار جانور وحشی هستیم. ما هم مثل شما خانواده داریم، مانند شما خواهر داریم و شما هم احتمالا برادرانی مثل ما دارید.»

اینها حرف های ابوسمیه یکی از اعضای داعش است که یک روز با صبر و حوصله نشسته و با یکی از خبرنگارهای اروپایی مصاحبه کرده. ابوسمیه اهل کشمیر است اما در انگلستان بزرگ شده و حالا هم مدتی است که در سوریه زندگی می کند.


او به تازگی با گروه بیعت کرده است و سعی دارد به جای به دست گرفتن اسلحه، چهره داعشی ها را در دنیای رسانه ای موجه جلوه دهد. او در مصاحبه اش کلی درباره این حرف زده که برای داشتن یک زندگی بهتر برای خودش و زن و بچه اش به این گروه پیوسته، برای اینکه فقط آنها می توانند مردم سوریه و بعد هم باقی کشورها را نجات بدهند.

حرف های ابوسمیه آنقدر سوز و گداز داشت که هر شنونده ای را به فکر فرو می برد، بخصوص اروپایی ها و آمریکایی های از همه جا بی خبر را. صحبت های ابوسمیه در نهایت اینجوری تمام می شد: «لطفا خبرنگار خوبی باش و فقط حقیقت را نشان بده، نه آن چیزی که دیگران می خواهند و خودت تصور می کنی!»

۲- می دانند چطور مردم ناآگاه را تحت تاثیر قرار بدهند

از این ابوسمیه ها در داعش زیادند. ابوسمیه های داعش تفنگ ندارند. آنها زبان چرب و نرمی دارند. این روزها تقریبا عده خاصی در گروه داعش، جایی پای یک اینترنت پر سرعت نشسته اند و هر لحظه با پست های فیس بوکی و توییت های دلسوزانه شان سعی دارند مردم را به طرف خودشان بکشانند.

البته این فقط یک طرف قضیه است. آنها یک روز سر مردم را می برند و یک روز دیگر مردان سیاه پوش خودشان با نقاب و پرچم های داعش را بین مردم الرطبه در استان الانبار عراق می فرستند و بین شان مواد خوراکی و مایحتاج زندگی توزیع می کنند. بعد هم از سرتاسر داستان فیلم می گیرند و برای شبکه های تلویزیونی می فرستند.


آنها از رسانه ها هدفمند استفاده می کنند و گاهی خیلی از شبکه های دنیا را به بازی می گیرند. آنها ظاهرا می دانند که چطور هم مردم را بترسانند و هم کاری کنند که مردم آنها را دوست داشته باشند.

۳- با اینترنت کاملا آشنا هستند

این روزها چیزی که بیشتر مردم دنیا را بهت زده کرده، حجم وسیع خشونت های داعش نیست. مردم بیشتر تحت تاثیر نحوه استفاده آنها از اینترنت هستند. آنقدر که حتی خبرگزاری وایس آنها را «طرفداران رسانه های اجتماعی» معرفی و رویکرد چندجانبه این گروه را تمجید کرد؛ برای اینکه تا امروز همه گروه های جهادی از محیط های آنلاین مانند فیس بوک، انجمن های مستقل و توییتر استفاده می کردند اما هیچ کدام استراتژی داعش را نداشتند.

این گروه علاوه بر محصولات تجاری اختصاصی خودشان، نرم افزارهای اندرویدی، ویدئوهای با کیفیت بالا و تدوین حرفه ای و همچنین خروجی های چند زبانه رسانه ای در زرادخانه آنلاین خودش دارد.
«ابوبکر الجنابی» یکی از حامیان گروه که در حال حاضر در اروپا زندگی می کند و معمولا بیانیه های این گروه را ترجمه می کند و آنها را به اشتراک می گذارد، در این باره به بی بی سی گفته: «ما اینجا هستیم تا به مسلمانان نشان دهیم که برای خلافت می جنگیم... برای احیای شکوه، سربلندی، شأن و برابری ملت های مسلمان. داعش به نیابت از همه ملت های مسلمان می جنگد. بنابراین به رسانه های قدرتمندی نیاز دارد. اینترنت ابزاری است که داعش برای رساندن پیامش به دنیا استفاده کرده. این تازه یکی از ابزارهای ماست!»

4- شبکه متمرکز برای تبلیغ دارند

تروریست ها یک لحظه هم از تبلیغ کارهای خودشان دست برنمی دارند. آنها هر ساعتی از شبانه روز هم خشونت هایشان را به رخ دیگران می کشند و هم عطوفت ساختگی شان را. داعش برخلاف شبکه های تروریستی دیگر که فقط سالی چند بار با پخش یک ویدئو از سرکرده گروه و خط و نشان کشیدن های او اعلام حضور می کردند، هیچ وقت دست از تبلیغات برنداشته است.

«آرون زلین» یکی از تحلیلگران موسسه علوم سیاسی واشنگتن معتقد است «الجنابی» و افرادی مانند او که همه جان و مالشان را برای گروه گذاشته اند، بخشی از یک شبکه گسترده و در عین حال نسبتا متمرکز از بلندگوهای آنلاین آنها هستند. به قول این کارشناس، این شبکه بر سه خروجی رسمی رسانه ای متمرکز است: شبکه های الاعتصام، الجند و الحیات برای به روز رسانی های چند زبانه.

«در پشت این شبکه ها به طور حتم چهره های تاثیرگذار مهمی قرار دارند که از اعضای این سازمان در عراق و سوریه هستند و محتویات و موضوعات مشخصی را به حامیان اصلی خود می رسانند.»


البته داستان فقط همین ها نیست. بعد از این نوبت «سربازان پیاده نظام در صحنه» است، تروریست های داعش در عراق و سوریه که مرتبا درباره روزمرگی ها و تجربه هایشان در توییتر مطلب می گذارند و با باقی همرزمانشان به طور آنلاین گفتگو می کنند. داستان باز هم ادامه دارد. نباید طرفدارانشان را فراموش کرد. بعد از سربازها نوبت طرفدارهای آنها در کشورهای غربی است که به صورت آنلاین برای گروه تبلیغ می کنند. می بینید! آنها خیلی پیچیده تر از این حرف ها کارشان را شروع کرده اند.

۵- یکی به نعل می زنند، یکی به میخ

با اینکه شبکه متمرکزی برای اطلاع رسانی دارند اما این روزها گاهی اخبار ضد و نقیض از آنها به بیرون درز می کند. مثلا یک بار گروهی از آنها تصاویر وحشتناکی از جنایت هایشان می گذارند و سرهای بریده شده را منتشر می کنند و زمانی دیگر تروریست های خارجی داعش در سوریه و عراق تصاویری از شکلات های نیم خورده اسنیکرز، مرغ سوخاری و شیر دادن به بچه گربه ها را در توییتر منتشر می کنند.

کارشناسان می گویند این رفتار آنها تعمدی است. آنها می خواهند از یک طرف مردم را بترسانند و از طرف دیگر کاری کنند که آنها دوستشان داشته باشند. داعش با انتشار تصاویر ملموس درباره غذاها و حیوانات بامزه و همینطور خدمات رسانی اجتماعی می خواهند به مردم اطمینان خاطر بدهند که آنها قصد دارند به شیوه ای کاملا مهربانانه از مردم مراقبت کنند. با اینحال ویدئوهای خشونت بار و ادبیات به شدت فرقه گرایانه آنها یکجور تهدید سربسته و غیرصریح برای مخالفانشان است. یک خط و نشان خشن!

۶- رسانه ها و خبرنگارها را نشانه گرفته اند

آنها مدتی است که مستقیم رسانه های خارجی و خبرنگارهای غربی را نشانه گرفته اند و سعی دارند با نشان دادن چهره ای متفاوت از خوشان یکجورهایی نقد آنها را به نفع خودشان بخرند.

تروریست ها با این شعار به سراغ رسانه های خارجی رفته اند که همه مردم دنیا با تفکرات و طرز فکرهای متفاوت باید بتوانند با هم صحبت و گفتگو کنند. آنها به عمد قصد دارند پیامشان را یکجورهایی همدلانه با غرب بکنند. صحبت کردن اعضای گروهک به زبان انگلیسی، قبول انجام مصاحبه و رفتارهای دوستانه جلوی دوربین خبرنگارها مهمترین کارهایی است که می تواند پیام آنها را به گروه گسترده ای از مخاطب هایشان در سرتاسر جهان برساند.

البته به عقیده کارشناسان این کار غیرمعمول نیست. آنها از همه قابلیت های خودشان استفاده می کنند، فقط مسئله اینجاست که خیلی از خبرنگارها گول این صحنه سازی ها را می خورند و تفکر انتقادیشان را کنار می گذارند؛ طوری که این روزها عده زیادی از خبرنگارها دنبال این هستند تا یک مصاحبه اختصاصی و ویژه با یکی از اعضای گروه داعش داشته باشند، به شرطی که در عوض از پرسیدن سوالات سخت و توهین آمیز خودداری کنند.

به عقیده آرزون زلین مدت هاست که مخالفت یا نظرات مخالف در مصاحبه با اعضای گروه خیلی کم شده برای اینکه آنها و اعضای این گروه به خوبی می دانند چطور از موقعیت های رسانه ای شان استفاده و بهره برداری کنند. «شما بگویید کدام روزنامه نگار حاضر است منبع خبری اش را بسوزاند و با یک تشر سوژه دست نیافتنی اش را به هوا بفرستد؟! اگر این روش همینطور ادامه پیدا کند، روزی می رسد که آنها دیگر حتی نیازی به حضور در رسانه های اجتماعی ندارند، برای اینکه هر کدام از رسانه های دنیا دارند به طور ناخودآگاه برای آنها تبلیغ می کنند!»

این گروه تکفیری در فضای مجازی چه کرده است؟

وقتی توییتر دور خورد

همه دانش تروریست ها از فضای مجازی فقط سردرآوردن از شبکه های اجتماعی و گذاشتن پست های تهدیدآمیز و فیلم و عکس های خشونت بار نیست. داعش یکی از جدی ترین گروه های سایبری را در میان تروریست های دنیا دارد. جدیت آنها وقتی معلوم شد که خبر طراحی اپلیکیشن خاص شان دنیا را برداشت. داعش که احتمالا باید چند نفری مهندس درست و درمان داشته باشد، تازگی ها یک اپلیکیشن عربی به نام فجرالبشائر یا سحر مژده رسان طراحی کرده که یکجورهایی برای دور زدن فضای توییتر به درد می خورد.


این اپلیکیشن که به عنوان یک محصول رسمی تولید شده توسط تروریست های داعش از طرف کاربران حامی این گروه، تبلیغ می شود و کلی برایش سروصدا راه افتاده، قرار است راهی برای اطلاع رسانی آخرین اخبار بین اعضای این گروه باشد.

با ثبت نام در این اپلیکیشن، کاربر می پذیرد که که برنامه نویسان این اپلیکیشن اجازه دارند تا محتوای مورد نظر تکفیری ها را روی حساب شخصی شان منتشر کنند. این توییت ها شامل لینک، هشتگ و تصویر هستند و طوری طراحی شده اند که الگوریتم های تشخیص اسپم در توییتر آنها را به عنوان هرزنامه شناسایی نکند. در زمان های معمولی هم کاربر می تواند از حساب کاربری خود استفاده های شخصی اش را داشته باشد.

این اپلیکیشن برای اولین بار در آوریل ۲۰۱۴ به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفت، طوری که در زمان پیشروی این گروه تروریستی به سمت موصل تقریبا هر روز ۴۰ هزار توییت با عنوان آنها در توییتر از این طریق منتشر شد.

حتی زمانی که شایعه شده بود گروهک حرکتش را به سوی بغداد شروع کرده، صدها کاربر اپلیکیشن «فجرالبشائر» شروع به ارسال هزاران توییت در این باره کردند. این توییت ها شامل تصویر یک نظامی داعشی مسلح در حال نگاه کردن به پرچم سیاه رنگ این گروه بود؛ روی این تصویر عبارت «قادمون یا بغداد» نوشته شده بود، یعنی «بغداد آماده باش که ما داریم می آییم!»

البته همین چند روز پیش بود که بالاخره گردانندگان توییتر متوجه این قضیه شدند و نزدیک به سه چهارم حساب های کاربری آن گروهک را مسدود کردند. حالا دیگر فجرالبشائر آن قابل دانلود و نصب شدن نیست اما به گفته جیم برگر، نویسنده کتاب آتلانتیک، گستره این تبلیغات تا حدی بود که تا مدت ها اگر کلمه «بغداد» را در اینترنت جستجو می کردیم اولین نتیجه ای که به دست می آمد همین تصویر بود؛ تصویری که با استفاده بسیار ماهرانه از نرم افزار فتوشاپ تولید شده بود!

البته آنها غیر از این شیطنت های توییتری برای تبلیغ خودشان، کارهای دیگری هم کرده اند. مثلا تازگی یک فیلم عجیب به اسم «صدای شمشیرها» ساخته اند، آنهم به سبک فیلم های بزن و بکش هالیوودی. در این فیلم صحنه های بسیار فجیعی از مرگ آدم ها با انواع سلاح ها به تصویر در آمده، مثل یک اسلشر واقعی.

اما اوج سوءاستفاده آنها از فضای مجازی زمانی بود که معلوم شد ۲۰ شهروند انگلیسی می خواستند خودشان را به سوریه برسانند اما وسط راه به دست نیروهای پلیس افتادند. آنها بعدها توضیح دادند دادند که نیروهای تروریست داعش از سیستم پیچیده «صندوق های پست الکترونیکی مرده» استفاده می کنند. از این آدرس ایمیل های خاموش هیچ وقت نامه ای ارسال نمی شود بلکه در پوشه درافت (پیش نویس) فقط دستورالعمل هایی قرار می گیرد که شبه نظامی ها را راهنمایی می کند.

گویا به هر کدام از تکفیری ها یک نام کاربری و گذرواژه یک آدرس ایمیل مرده داده می شده که فقط یک بار در روز می توانستند از آن استفاده کنند. دستورات لازم برای آنها در پوشه پیش نویس ذخیره و تاکید می شد که هرگز از این ایمیل پیامی ارسال نکنند و فقط هر روز پوشه درافت را بخوانند و بعد هم پیام را پاک کنند. اینطوری بوده که تا امروز داعشی ها بدون ارسال و دریافت ایمیل، هیچ رد پای الکترونیکی برای ردیابی احتمالی از خود به جا نگذاشته اند!