کفتربازی، سرگرمی یا اتلاف وقت؟

هفته نامه تماشاگر - علیرضا دهقانی : از جمله سرگرمی های سنتی با حیوانات می توان کبوتربازی یا به اصطلاح عام «کفتربازی» را نام برد. این سرگرمی مذموم که بنا به اعتراف قدیمی های این بازی حاصلی جز اتلاف وقت و عمر را دربر ندارد، دارای ریشه و تاریخچه ای قدیمی است. از گذشته های دور «کفتربازی» به نوعی امری رایج در میان برخی از مردم بوده است. در کتاب تهران قدیم آمده که این عمل به دلیل انجام آن روی بام های بلند، باعث آزار و اذیت همسایگان بوده و این مسئله اولین موردی است که کبوتربازی را تقبیح می کند.

کبوتر از دیرباز سمبل صلح و آشتی و دوستی بوده و به همین مناسبت همیشه در شروع بازی های المپیک که تاریخچه اش از یونان باستان است، تعدادی کبوتر سپید را به پرواز در می آوردند. گروهی از کبوترها به خاطر زیبایی، سرعت پرواز و به دلیل اینکه قدرت پیدا کردن خانه و محل زندگی خود را دارند مورد علاقه اند؛ گروهی دیگر برای عملیات آکروبات یا معلق زدن در هوا و بالاخره عده ای نیز صرفا به خاطر استقامت و پرواز طولانی در آسمان مورد توجه هستند. بعضی از کبوترها قدرت پروازشان تا دویست مایل است.

کبوترها معمولا هر دوره دو تخم می گذارند که نر و ماده روی آن به مدت هجده روز می خوابند. جوجه بعد از تولد ظرف مدت پنج تا شش ماه به سن بلوغ می رسد. تشخیص طول عمر کبوترها خیلی دقیق نیست ولی حدس زده اند تا پانزده سال هم ممکن است زندگی کنند.

جالب اینجاست که یک کبوتر معمولا یک جفت می گیرد و تا پایان عمر با او به سر می برد، مگر اینکه جفت توسط انسان یا مرگ از او جدا شود. کشورهای بلژیک، فرانسه، انگلیس و ایتالیا جزو تولید کنندگان و صادرکنندگان کبوتر هستند و از ایران نیز گاهی بعضی از انواع آن به کشورهای مختلف صادر می شود. در آمریکا عده ای از جمله ایرانی ها و اروپایی ها به نگهداری این پرنده زیبا و بی آزار و مهربان علاقمندند ولی آمریکایی ها کبوتربازی بلد نیستند. به ندرت یک آمریکایی را می توان پیدا کرد که کبوتر جلد داشته باشد و آن را پرواز دهد تا به خانه بازگردد. نگاهی به تاریخچه این موضوع سه بخش و سه مدل مجزا را به تصویر می کشد که در این پرونده به تفصیل به هر یک از آنها خواهیم پرداخت.


نقش بازی/ کبوتر زیباروی

نقش بازی در ابتدای رایج شدن کبوتربازی مد نظر کبوتربازان بود و آنها به دنبال «کبوترهای نقش» بودند. پرندگان زیبای دم چتری، کاکلی و فری از جمله کبوترانی بودند که مورد توجه جماعت کبوترباز قرار می گرفتند. کبوترهای دم چتری که از قدرت پرواز کمتری هم برخوردار بودند عادت خاصی داشتند که در زمان جفت گیری، گردن خود را رو به عقب برده و به دو سمت چپ و راست متمایل می کردند تا جایی که برخی اوقات از لب بام به پایین می افتادند.

جوجه کشی از این کبوترها درآمد خوبی هم برای صاحبان آنها داشت و به دلیل استقبال از آنها، پرورش دهندگان منفعت مالی خوبی داشتند. کبوتران فری و کاکلی - فری هم به دلیل زیبایی خاصی که داشتند، مورد توجه بودند و همسطح دم چتری ها مشتری داشتند. تا اینجای کار نگهداری از کبوتر مورد چندان مذمومی نبود، چرا که نگهداری شان مانند سایر ماکیان بود و نوعی دامداری محسوب می شد؛ نه شرط بندی در کار بود، نه قمار، نه اینکه کسی را از کار و زندگی می انداخت. کسانی هم که مبادرت به پرورش این قبیل کبوترها می کردند نه اعتیاد داشتند و نه اینکه دارای مشکلات اخلاقی بودند.

کبوتربازی های آقای شاعر

در بین کبوتربازهای تاریخ معاصر ایران، یک نام آشنا هم به چشم می خورد؛ ملک الشعرای بهار! دوستعلی معیری (اعتصام السلطنه) که نوه محبوب ناصرالدین شاه و یکی از کبوتربازان قدیمی ایران بود، در خاطراتش و در مجموعه مقالاتی که از او در مجله یغما با عنوان «رجال عصر ناصری» منتشر شده، معروف ترین کبوتربازهای تهران را متعلق به اواخر عهد قاجار و اوایل عصر پهلوی می داند و می نویسد: «من از ده سالگی به کبوتر رغبت به هم رساندم و اولین بار به دستور دایی ام شاهزاده جهانگیر میرزا، در باغ فردوس برایم لانه کوچکی ساختند و ده کبوتر از پدرم گرفتم و در آن انداختم.

از آن پس من نیز در حلقه «عشق بازان» درآمدم و پیوسته و بیش و کم، کبوترانی داشتم ولی در بحبوحه آن، بین سال های ۱۳۰۳ الی ۱۳۱۵ شمسی بود که متجاوز از دو هزار کبوتر داشتم. در این سال ها از کبوتربازان معروف و تراز اول، می توان از شاهزاده مرآت السلطان، ملک الشعرای بهار، نظام الدوله خواجه نوری، شاهزاده عبدالصمد میرزاجهانبانی، شاهزاداگان مقبل الدوله و مفاخرالسلطنه، نوه های شاهزاده تیمور میرزا سردار معتضد و نصیر همایون، پسر میرزا زینل نام برد.

ملک الشعرای بهار کبوترهای زبیایی داشت و در حیاط خانه از آنها نگهداری می کرد و در میهمانی هایش به همراه شعرا، کبوترانش را در حیاط رها می کرد و شعرهایش را می سرود.

کبوترهای مسافتی/ جلد بکش!

ارسال نامه با قدرت جهت یابی کبوتر و حتی قاچاق مواد مخدر (!) کبوتر، پرنده نماد صلح و دوستی، همواره در زندگی ایرانیان جایی ویژه را به خود اختصاص داده است. از این پرنده باهوش که قدرت جهت یابی بالایی دارد در ارسال نامه هم استفاده می شد. استفاده از کبوترهای نامه بر به قدری جدی بود که تا چند سال بعد از پایان جنگ جهانی دوم، ارتش آمریکا واحدی به نام (واحد کبوترهای نامه بر ارتش) به خدمت گرفته بود که در آن به پرورش و نگهداری کبوترهای نامه بر می پرداختند تا در موارد لزوم از آنها استفاده کنند. از این کبوترها در مواقعی استفاده می شد که به دلایل امنیتی نمی توانستند از بی سیم استفاده کنند.

مدارک پلیس بین الملل البته نشان می دهد که اخیرا از این پرندگان در نقل و انتقال مواد مخدر نیز استفاده می شود که این مورد یکی از موارد سوءاستفاده از این پرنده اما به شرط بندی روی قدرت جهت یابی یا همان مسیریابی آن است.

کبوتربازان، این مدل از کبوترها را که اصطلاحا به آنها «جلد بکش» می گویند، در شرط بندی طی مسافت استفاده می کردند. آنها به طور مثال از مبدأ که تهران باشد کبوترها را داخل جعبه گذاشته و به شهرهایی نظیر کاشان، سمنان یا اصفهان می بردند و در آنجا رها می کردند. در این میان قوانینی در مورد این شرط بندی وجود داشت به این صورت که مبلغی را برای این شرط تعیین می کردند، کبوتر هر کس زودتر بازمی گشت برنده شرط بود و اگر در بین دو نفر، کبوتر یکی از آنها نمی آمد، مبلغ نفر بازنده دو برابر می شد و باید دو برابر مبلغ تعیین شده تاوان می داد.
بعدها با رایج شدن این مدل از شرط بندی تعداد کبوترهای جهت یاب را بیشتر می کردند تا مبلغ برد و باخت هم بیشتر شود. این مدل استفاده از این پرنده نامه بر البته شکلی ناپسند در استفاده از این خصلت ذاتی کبوتر بود. در حال حاضر چنین شرط بندی هایی با استفاده از کبوتر منسوخ شده و دیگر سال هاست که قمار طی مسافت وجود ندارد.

محیط نگهداری کبوتر

محیط نگهداری باید آفتاب گیر باشد و نصف روز آفتاب به صورت مستقیم به لانه ها بتابد. این تابش باعث از بین رفتن بسیاری از میکروب ها و ویروس ها می شود. باید هوا به خوبی در جریان باشد. در زمستان شرایط فرق می کند و نباید باد داخل لانه بوزد چرا که کبوتران را آزار خواهد داد. باید مجهز به پرتو نور مصنوعی (لامپ یا مهتابی) باشد که در مواقع ضروری روشن و خاموش شوند.

سیستم تهویه صحیح، کار گذاشته شود و در مواقع ضروری روشن شود چرا که گازی که از فضله کبوتران در فضای لانه منتشر می شود باعث آسیب و بیماری کبوتر خواهد شد؛ به خصوص در زمستان به دلیل سردی هوا فضله ها در زیر پای کبوتران دیر خشک خواهد شد.


در محیط نگهداری به هیچ وجه آب باران یا برف نباید بریزد و نباید زیر پای کبوتر خیس باشد چون عامل رشد بسیاری از بیماری های قارچی و انگلی همین چسبیدن فضله به پا و بدن کبوتر است، در ضمن میکروب ها در فضله زیر پای کبوتر اگر خشک باشد، دیرتر رشد خواهند کرد تا مرطوب باشد.

کف لانه موزاییک بدون عاج، کاشی، سرامیک یا مخلوطی از ماسه و سیمان و آب است که هم نظافت و هم ضدعفونی کردن گنجه ها به خوبی و با سرعت بالاتر و با ضریب اطمینان بیشتری انجام می گیرد. وجود یک راه آب در کف گنجه ها الزامی است.

در قدیم کف لانه ها را گچ و خاک می کردند. این کار محاسنی دارد ولی یک عیب بزرگ هم دارد که اگر کبوتران به یک بیماری ویروسی، انگلی، قارچی و ... که قابل انتقال هستند مبتلا شوند و فضله روی این بافت بیندازند، ضد عفونی کردن آن سخت می شود. ممکن است میکروب دفع شده و به جا مانده از این کبوتران بیمار، ماه ها و سال ها - بستگی به شرایط دارد - در اینگونه بافت به حیات شان ادامه داده و شروع به انتشار کنند.

شرایط قابل ذکر در آمادگی کبوتر قبل از مسابقه

۱- دارا بودن جای مناسب، بلند، امن و ساکت

۲- ساختن یک ساختار محکم و مناسب (قفس) و تهیه سیستم تهویه، گرمایشی، نی بندی، توربند، قفل و بست محکم

۳- برخورداری از کبوتران خوب و اصیل

۴- واکسیناسیون جفت ها و جوجه ها

۵- بستن قرارداد (کتبی)، ذکر تعداد کبوتران در روز مسابقه (میهمانی)، تعیین محدودیت های (دوپینگ آزاد یا خیر) و ذکر شرایط خاص، حضور چند پیشکسوت (شاهد) و تعیین داورها

۶- تن کردن (جفت کردن) حرفه ای کبوتران

۷- جوجه کشی حرفه ای (با توجه به فصل مناسب)

۸- تغذیه مناسب (تنوع دان)

۹- تربیت جوجه های نورس و جدید (جلد کردن)

۱۰- تربیت جوجه ها برای پرش (ساعت آوردن)

۱۱- به موقع قلم کردن جوجه ها (جلوگیری از بند شدن، گم شدن)

۱۲- ساختن بدن و قوای جسمانی کبوتر

۱۳- آفتاب دادن به کبوترهای زیر طاق در زیر تور (تامین ویتامین ها و مکمل ها و املاح معدنی)

۱۴- کبک کردن به موقع (پرکش کردن پرهای کبوتر) با توجه به سن جوجه

۱۵- به موقع هوا کردن برای آمادگی قبل از مسابقه (به پرواز درآوردن منظم کبوتران)

۱۶- نحوه آب دادن و دان گیری صحیح برای به کت آمدن کبوتران (ترتیب و نظم آن مهم است.)

۱۷- آماده کردن کبوتران و رساندن تعداد آنها به سقف قید شده در قرارداد

بیرون کردن کبکی ها برای اولین بار در تیر ماه

کبوتران پروازی را اصطلاحا کبکی می نامند. کبوتربازان در قبال کبکی ها، به هیچ وجه به هر کسی اعتماد نمی کنند و تا کاملا روی شخصی تحقیق نکرده اند، وی را روی بام خودشان راه نمی دهند و ابدا نمی گذارند کسی از جای کبوتران قیچی کرده آنها باخبر باشد و آنها را ببیند. از همه اینها بگذریم، این کاری ابتدایی است و بسیاری از پیشکسوتان و بزرگان هم واقعا ناآگاه از این قلق ها هستند چون کم کم کبکی ها تخت شده اند و کبوتربازان قصد بیرون کردن آنها را دارند. زمانی که کبکی ها را می خواهند بیرون کنند معمولا آنها را گرسنه می گیرند تا بتوانند مهارشان کنند که این کار بسیار غیرحرفه ای است چون کبکی نباید گرسنه باشد. فرق بین کم دان گرفتن و گرسنه بودن بسیار است. پیمانه کبکی بازی یک قوطی رنگ ربعی ارزن مرغوب و درجه یک مغز دار و ایرانی برای ۱۰ عدد کبکی می باشد و این یک استاندارد کبکی بازی است.

۵ روز زیر نور

نرها و ماده های کبکی ها باید حداقل تا پنج روز زیر خانه تور آورده شوند تا خوب با هم جفت بخورند و مستی آنها گرفته شود. این عمل بسیار مهم است چون اگر نر و ماده پرت افتادند و در زیر پایشان جنس مخالف پر خورد، چون یک سال از هم جدا بوده اند باخت می کنند.

نکته مهم و قلق بیرون کردن کبکی

بعد از چند روز زیر تور ریختن نرها و ماده ها، نوبت بیرون کردن که شد، صبح ساعت ۶ تا ۷ کبوتربازان روی بام می روند. در این چند روز نرها و ماده ها همه زیر تور با هم هستند و مخلوط و جدا نباید باشند. تشت های آبتنی را برایشان می گذارند و آنهایی که آبتنی کردند که هیچ، آنهایی که آبتنی نکردند را با شلنگ آب، خوب خیس می کنند.

همه کبوتران را خیس می کنند به طوری که آب از آنها بچکد و بعد با خیال راحت در تور را باز می کنند. به این ترتیب هر کدام بدون اینکه بتوانند پرواز کنند و اصطلاحا جاکن شوند بیرون رفته و در گوشه ای استراحت کرده و خوب شروع به آفتاب گرفتن می کنند.

نرها و ماده ها باید با هم باشند و کم کم بعد از ساعتی که خوب خشک شدند - چون ساعت های ابتدایی صبح کمی هوا خنک است و مدت بیشتری طول می کشد تا خشک شوند - مشغول دست دست کردن روی خانه تور می شوند. کبوتربازان در این حالت زیر تور نمی روند تا کبوتران خوب خود را پیدا کنند و جفت بخورند، بعد با خیال راحت آموزش های لازم را انجام می دهند.

گروبندی ساعتی/ شرط بندی زیر تیغ آفتاب

و اما رایج ترین نوع مسابقه کبوتر که البته موردی مذموم و ناپسند است و در روزگار کنونی هم رواج دارد، مسابقه پروازی است که در گرمای تابستان ساعت ها در آسمان پرواز می کنند. تیر ماه از این جهت برای مسابقات انتخاب می شود که یکی از گرم ترین ماه های سال است و کبوتران پروازی باید در این ماه استقامت خود را نشان دهند.

این کبوتران که اصطلاحا به آنها «کبکی» گفته می شود در طول ۱۲ ماه سال فقط شب عید و همین یک ماه را به پرواز درمی آیند و در سایر اوقات سال در گنجه های مخصوص خود قرار دارند یا زیر خانه تور بیرون می آیند. از این کبوترها مراقبت خاصی صورت می گیرد چرا که کبوتران گروبندی نباید جفت گیری کنند تا در حین پرواز از قدرت بیشتری برای مسابقه برخوردار باشند. البته در فصل پاییز تعدادی از نرها و ماده ها را جهت جوجه کشی جفت می کنند و بعد از آن مجددا به گنجه های خود بازگردانده می شوند. این مسابقات همه ساله و در فصل تابستان در تیر ماه برگزار می شود.


گروبندی تعارفی و مسابقه ای

پرورش دهندگان کبوتر برای این امتحان دو گونه هستند؛ افرادی که به صورت میهمانی و به اصطلاح «تعارفی» کبوتران خود را مورد آزمایش قرار می دهند و پرورش دهندگانی از کبوتر هم هستند که این امتحان را با برگزاری مسابقات با یکدیگر انجام می دهند که به اصطلاح «گرو کبوتر» گفته می شود.

میهمانی (تعارفی)

برای اینگونه مسابقه، کبوتربازان روزی را که معمولا از ۱۰ روز اول ماه تیر است در نظر می گیرند و تعدادی - بسته به تعداد کل کبوتران که دلخواه فرد است - را از ۲۰ الی ۱۵ روز قبل از روز میهمانی با تمرین و ورزیده کردن کبوتران از لحاظ نفس و عضلات بال آماده می کنند. به طور مثال فردی اقدام به کندن پرهای کهنه تعداد ۲۰۰ کبوتر در فصل اردیبهشت می کند تا ۱۵ خرداد پرهای نو و سالم در پرنده تکمیل شود. در این زمان کبوتران را از قفس ها بیرون آورده و شروع به تمرین دادن می کند. روزهای اول ساعت مناسب برای بیرون آوردن ساعت ۹:۳۰ الی ۱۰ صبح است.

در ۲، ۳ روز اول، کبوتران آزاد هستند که بخشی از بام و محیط را در اختیار داشته باشند و به اصطلاح به حال خود رها باشند. (البته با نظارت کبوترباز) بعد از گذشت ۴ روز از بیرون آمدن، دیگر کبوتران به محیط به نوعی عادت کرده و فرد اقدام به پراندن به صورت کم کم (نه به صورت یکجا و همه کبوتران را با هم) می کند. در این روزها اتفاقاتی نه چندان خوب و ناخواسته برای تعدادی از کبوتران می افتد که بیشترین آنها را شکار کبوتران توسط پرندگان شکاری، ناآماده بودن بال و نداشتن نفس در روزهای اولیه و نقطه دور از محل نگهداری رفتن و گرفتن بال کبوتر می توان نام برد.

این روال و تمرین کبوتران به صورتی پیش می رود که هر روز زمان بیرون آوردن کبوتران در صبح به ساعات قبل و آغازین صبح برمی گردد تا به ساعت ۶ صبح برسد و ۴، ۵ روز از این اردوی تمرینی در این ساعات شروع می شود.

با اتفاقات و حوادث در روزهای تمرین و مورد قبول نبودن تعدادی از کبوتران از نظر پرواز توسط فرد معمول و متداول، از ۲۰۰ کبوتر انتخابی در روزهای اول، ۱۳۰ تا ۱۶۰ کبوتر در لیست اصلی (این هم بستگی به سابقه فرد کبوترپران و نوع کبوتران دارد) قرار می گیرد.

روز مسابقه طبق محاسبه فرد نسبت به آمادگی گروه کبوتران، تعیین می شود که بهترین زمان از یک تا ۱۰ تیر ماه است و چند روز قبل از این روز به دوستان و نزدیکان که به کبوتر و کبوترپرانی علاقه دارند، توسط فرد اطلاع داده می شود تا در آن روز از صبح ساعت ۶ که زمان شروع و آغاز میهمانی است، حضور پیدا کنند.

گروه بندی (مسابقه ای)

در گروگیری هر کدام از طرفین بر روی تعداد مشخصی کبوتر توافق می کنند، در روز مسابقه آنها را پر می دهند و میانگین ساعات پرش آنها را در آسمان محاسبه می کنند و برای هر کدام بیشتر شد، او برنده مسابقه اعلام می شود.

البته گروگیری به سادگی همین دو جمله ای که در این متن آمده نیست، چرا که برنده این رقابت گاه تا ده ها میلیون تومان برنده می شود. تیرماه امسال در یکی از گروگیری های تهران، کفتربازان بین خود شرط کردند به ازای هر کفتری که دیرتر از کفترهای رقیب به لانه اش برگردد، بازنده یک سکه بهار آزادی به صاحبش پرداخت کند؛ مسابقه ای که در آن هر رقیب ۲۰۰ کبوتر هوا کرده بود! صد البته برای مسابقه هایی با جایزه هایی در این حد، قوانین سختگیرانه و دقیق لازم است، کبوتربازان هم همانقدر در گروگیری شان جدی و مصمم هستندکه در پرنده بازی شان.

بنا بر سنتی مرسوم، همانطور که در بالا ذکر شد، تیر ماه هر سال به این دلیل که گرم ترین ماه سال است، زمان گروگیری و مسابقه است. این زمان از آن رو تعیین شده که سخت جان ترین و قوی ترین کبوترها و کبوتربازها مشخص شوند.

کبوتربازان می گویند کبوتردار دقیقا مثل یک مربی است و کبوتران همچون اعضای تیم او. موفقیت تیم در مسابقات، بستگی به میزان تمرین مربی با اعضای تیم و کیفیت کار مربی و قدرت کبوتران دارد. در هر یک از مسابقات کبوترپرانی، ممکن است دو، سه یا چهار نفر، کبوترهای خودشان را در مسابقه شرکت دهند. یک کبوتردار ممکن است شخصا به کبوترهایش رسیدگی کند یا فردی این کاره را که «بومدار» صدایش می کنند، به خدمت گیرد.

هر رقیب هم داوری برای خود دارد که نماینده و امین اوست و مسئولیت مراقبت از کبوترهای طرف مقابل را در شب مسابقه بر عهده دارد. به این شکل که داور هر یک از طرفین در خانه طرف مقابل، روی پشت بام می خوابد تا از تقلب و دوپینگ تیم رقیب جلوگیری کند، دوپینگی که شامل این روش ها می شود: دادن ویتامین و قره ماش خیس به کبوترها یا آبتنی دادن آنها شب قبل از مسابقه.

وظایف مهم داور

غیر از آن، داور مسابقه وظایف دیگری هم دارد، از جمله اینکه روز گروگیری ناظر مسابقه باشد. مسابقه آنقدر جدی است که ممکن است صاحب کبوتران یک تیم، با همسایگان خود برنامه ریزی کند که آنها در روی پشت بام و دور از چشم داور با تکان دادن چادر یا پارچه ای سیاه اجازه نشستن به کبوتران ندهند. چنانچه داور، صحنه و تقلبی مثل این را ببیند، پشت بام را ترک می کند و این یعنی تقلب و بی اعتبار بودن رقابت.

رقابت از ساعت ۵ صبح روز گروگیری آغاز می شود و تا وقتی آخرین کبوتر بنشیند، ادامه دارد. صاحب کبوترهای شرکت کننده هم فقط می تواند وقت پر دادن اعضای تیمش روی بام بیاید و در ۵ دقیقه این کار باید انجام شود. او پس از آنکه کبوترهایش را هوا کرد، باید بام را ترک کند و تا غروب حق برگشتن ندارد، چرا که ممکن است کبوتران با دیدن او روی بام از ترس ننشینند. بهترین کبوتران، ۸ ساعت مداوم می پرند، عالی ترین شان اما گاه تا ۱۲ ساعت در آسمان هستند. صاحب چنین کبوتری یقینا برنده خواهد بود اما چه می شود کرد که کبوتری با این ساعت پرواز کمیاب است و گاه تا چندین میلیون قیمت دارد.

کفتربازی، سنتی کاملا مردانه

از عجایب دنیای کبوتربازی یکی هم این است که این سنت و علاقه در همه طول تاریخ، سنتی مردانه بوده و هیچ گاه کسی یاد ندارد زنی به این عرصه پا گذاشته باشد، از سویی اگرچه تصور غالب و رایج از کفتربازان، مردانی بیکار و عاطل و باطل است که شبانه روز خود را روی پشت بام ها در پی این پرندگان می گذرانند و زندگی خود و نزدیکانشان را تباه کرده اند اما بد نیست بدانیم که در همین میدان هستند کسانی که از پرورش و فروش کبوتر، درآمدهای میلیونی کسب می کنند. کافی است به قیمت برخی نژادهای محبوب این کبوتران نگاه شود، قیمت هایی که گاه سر به ده ها میلیون می کشد.


محمود آهنگر، قطب کفتربازان تهران

این عرصه در سال های پس از آن نیز نام آورانی به خود دید که نام شان با کفتر و کفتربازی گره خورده است. از معروف ترین عشق بازان که در تهران و شهرستان ها نزد دیگر کفتربازان، صاحب مقام و منزلتی رفیع بودند می توان به مرحوم رحمان خان، اکبرخان معروف به پامناری، رحیم امام بخش معروف به میرزا رحیم رنگساز، شاهزاده حبیب الله میرزا رکنی، سرتیپ علی اکبرخان سیاه پوش، سرهنگ وقار، حاجی سله دار، اکبرخان قجر، پهلوان اکبر کاشی، ابوالقاسم معروف به لحاف دوز، اسدالله باغبان، شعبان قمی، مشهدی رجب معروف به رجب تنبل اشاره کرد که دوره همه آنها به بیشتر از ۳۰تا ۴۰ سال قبل برمی گردد.

آخرین بازمانده نسل بزرگان کفتربازی فردی بود به اسم محمود حاج نبی معروف به محمود آهنگر که محل قدرتنمایی اش در خاوران تهران درست روبروی فرهنگسرای خاوران بود. گفته می شود در هر مسابقه یا به گفته کبوتربازان حرفه ای «گرو»یی که او شرکت می کرد، بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ کبوتر را به آسمان می پراند و کبوتران هیچ رقیبی، نه در اوج گرفتن و نه در مدت پرواز به گرد پای او نمی رسیدند. محمود آهنگر پیش از آغاز مسابقه در یکی از گروگیری ها به رقیبش گفته بود: «تو اومدی با من گرو ببندی و منو ببری؟ من از یک جفت نر و ماده فقط ۲۷ تا داداش درست کردم که سقف آسمونو سوراخ می کنن، حالا خواهراشونو و فامیلاشون پیشکش!»

کبوتربازی ممنوع

کبوتربازی در ایران دوره هایی را هم به ممنوعیت گذرانده است، مانند آنچه در زمان مقتدی عباسی رخ داد اما از ممنوعیت کبوتربازی در ایران توسط این حاکم تا قرن اخیر اطلاع دیگری در دست نیست. یک بار دیگر در ۲۳ آبان ۱۳۴۵ خورشید، شهربانی کل کشور در زمان سلطنت محمدرضای مخلوع که همه توان خود و کشور را صرف افزایش قدرت نظامی در زمین و آسمان کرده بود و علاقه ای نداشت هیچ چیزی در این راه مانعش شود، با صدور بیانیه ای دستور به منع کبوتربازی داد.

داستان از این قرار بود که با سقوط چند فروند از هواپیماهای جت ارتش، معلوم شد علت سقوط، برخورد دسته های کبوتر به جت های غران ارتش بود، به همین دلیل شهربانی کل کشور به تمام کبوتربازان اخطار کرد دست از کبوتربازی بردارند و این تفریح و سرگرمی را برای همیشه کنار بگذارند.

شهربانی کل کشور به همه کلانتری ها دستور داد خاطیان را جلب کنند و برابر مفاد آیین نامه خلافی تحت تعقیب قانون قرار دهند. با این همه نه آن دستور و نه تخریب های مقتدی عباسی و نه این آیین نامه شدیداللحن شهربانی محمدرضا پهلوی مخلوع، هیچ کدام نتوانستند کبوتربازان را از بازی شان با کبوترها منع کنند؛ نشان به آن نشان که همین امروز هم کفتربازی با همان شدت و حدت در همه شهرهای کشور عاشقانی سینه چاک دارد، بی آن که هیچ اهمیتی برای آن ممنوعیت ها قائل باشند. آنها تاریخ خودشان را دارند، تاریخی که محوریت آن دست نژادها و گونه های مختلف کبوتر و کبوتربازان نامی است.