چگونه به فرد معتاد کمک کنیم؟

زندگی مثبت: خيلي از خانواده‌هايي که يکي از اعضاي آنها گرفتار سوءمصرف مواد است و مي‌خواهد اين سوءمصرف را کنار بگذارد، نمي‌دانند بايد با چه کلام و رفتاري با او برخورد کنند تا بتواند دوران سخت ترک را هرچه سريع‌تر و ساده‌تر پشت سر بگذارد. به‌همين دليل در اين مطلب، اشاره‌اي به ادبيات و نوع رفتار با افرادي که قصد ترک سوءمصرف مواد مخدر يا محرک را دارند، خواهيم داشت.


با او همدلي کنيد

افرادي که تصميم به ترک مواد مي‌گيرند، نياز زيادي به همدلي خانواده خود دارند. همدلي به معناي توانايي در درک رنج، درد و حتي شادي فرد مقابل است. اين همدلي بايد به مرور زمان، به حمايت کلامي و رفتاري اعضاي خانواده تبديل شود. يعني هرکاري يا حرفي که انگيزه فرد براي ترک را تشديد و تقويت مي‌کند، نبايد از طرف خانواده دريغ شود. به عبارت ساده‌تر، تمام اعضاي خانواده بايد در مسير ترک مواد، همراه و مويد کار فردي باشند که سوءمصرف دارد. مثلا مدام به او يادآور شوند از اينکه تصميمش براي کسب دوباره سلامت را مي‌بينند، خيلي خوشحال هستند و در اين راه، هر کمکي که از دستشان بربيايد براي او انجام مي‌دهند. در عين حال،‌ خانواده‌ها بايد حواسشان باشد که گرفتار امتيازدهي‌هاي غيرموجه براي ترک نشوند و از روش باج‌دهي براي ترک، استفاده نکنند.

صحبت با فردي که مي‌خواهد سوءمصرف مواد را ترک کند، بسيار حساس است و شما بايد حرف‌هاي خود را قبل از بيان، کاملا در ذهنتان مرور کنيد تا نوع کلامتان به‌گونه‌اي نباشد که به شخصيت فرد، توهين شود. گفتار، کردار و رفتار اطرافيان، نبايد شخصيت اين افراد را در هر مرحله‌اي از ترک، زير سوال ببرد. بايد با سوءمصرف مواد در چنين افرادي برخورد كرد نه با شخصيت آنها. به‌طور کلي، حرف‌ها و برخوردهايي که شخصيت فرد را نشانه مي‌گيرند، باعث ايجاد نوعي مقاومت براي ترک در او مي‌شوند زيرا احساس مي‌کند هويت و شخصيت او زير سوال رفته است. اين در حالي است که اگر توجه و تمرکز خود را معطوف به بيماري و مشکل فرد و نه خود او، كنيد، امکان موفقيت در ترک، بالاتر مي‌رود. به‌همين دليل بهتر است خانواده‌هايي که يکي از اعضاي آنها تصميم به ترک مواد مخدر دارد، با يک مشاور در اين زمينه صحبت کنند تا بدانند چگونه بايد با بيمار خود رفتار کنند تا بهترين نتيجه را بگيرند.

حساب گناه و گناهکار از هم جداست

اعتياد، يک گناه و خطاي بزرگ و نابخشودني است که هم به خود فرد و هم به جامعه و خانواده‌اش، آسيب مي‌رساند. با اين حال، حساب اعتياد از حساب کسي که در دام اعتياد گرفتار شده، کاملا جداست؛ يعني با اينکه موضوع اعتياد، امري قابل بخشش و گذشت نيست،‌ اما فردي که گرفتار آن شده، کاملا بخشودني است و در اين مورد بايد، حساب گناه و گناهکار را از هم جدا كرد. خطاکار و گناهکار، کاملا قابل بخشش هستند و بايد اين مساله را در نوع کلام و رفتار خود،‌ رعايت كرد. خانواده‌ها، نبايد با کلام هيجاني و عاطفي شديد، فرد گرفتار را تخريب کنند.

مثلا بيان عبارت‌هايي مانند «تو اصلا آدم نيستي»، «تو درست‌شدني نيستي» و.... در هر مرحله‌اي از ترک، باعث زير سوال رفتن شخصيت و هويت فرد مي‌شود و کار ترک او را دچار اختلال مي‌کند. به‌عبارت ساده‌تر، استفاده از لحن و کلام نادرست و نابجا، فرد را به کسب موفقيت در ترک مواد، بدبين مي‌کند. با اين حساب، خانواده‌ها بايد ابتدا خودشان شخصيت قوي و محکمي داشته باشند تا بتوانند به هدف نهايي‌شان برسند. آنها بايد بدانند درمان اعتياد، درماني طولاني است و تنها به دارودرماني محدود نمي‌شود، بلکه حمايت همه‌جانبه عاطفي و رواني خانواده فرد را هم مي‌طلبد.

تغييرات را به رويش بياوريد

هرچند افراد گرفتار در دام مخدرها و محرک‌ها،‌ از انواع مختلف تيپ‌هاي شخصيتي هستند اما مي‌توان گفت معمولا بيشتر آنها، جزو ايده‌آل‌گرا‌ها محسوب مي‌‌شوند و انتظار بالايي از زندگي دارند. از طرف ديگر، تحمل ناکامي در اين افراد هم پايين است و چندان واقع‌بين نيستند بنابراين رفتار و کلام اطرافيان بايد به‌گونه‌اي باشد که براي شروع ترک، حين ترک و بعد از ترک، واقع‌بيني را در آنها تقويت كند و تحمل ناکامي را در آنها بالا ببرد. بايد بازخورد موفقيت‌هاي اين افراد را به آنها داد.

مثلا اگر همسر، فرزند يا هرکدام از اعضاي خانواده شما، ‌تصميم به ترک گرفتند و مدتي تجربه پاکي را پشت سر گذاشتند،‌ حتما به او بگوييد «تو چقدر بهتر شدي»، «چقدر رنگ و رويت بهتر شده»،‌ «چقدر دوست‌داشتني‌تر شدي» و... بيان اين جملات، مي‌تواند به فرد بفهماند ديگران متوجه تغييرات مثبت او شده‌اند و همين مساله، اثر رواني بسيار مثبت و انگيزه‌بخشي براي او خواهد داشت. البته، خانواده‌ها بايد انتظار لغزش‌هاي احتمالي در ترک را هم داشته باشند و در برابر اين لغزش‌ها با گفتن عبارت‌هايي مانند «ديدي تو درست‌شدني نيستي»، واکنش نشان ندهند. خانواده بايد براي ترک، صبر و تحمل داشته باشند و کمي به بيمار خود، فرصت و اعتماد بدهند. از اين رو، شرکت در جلسات خانواده‌درماني به خانواده تمام افراد گرفتار در دام اعتياد، توصيه مي‌شود. درنهايت، مي‌توان اينطور نتيجه گرفت که لحن کلام و نوع رفتار ما مي‌تواند نتيجه مستقيمي در تسريع روند ترک يکي از اعضاي خانواده‌مان داشته باشد. اين افراد، به تقويت اعتمادبه‌نفس، حمايت رواني، حمايت کلامي و همدلي براي ترک نياز دارند.