تصوری جذاب از فردای هوشمند ما

همشهری شش و هفت: دستاوردهای جدید در حوزه هوش‌ مصنوعی، یادگیری ماشینی، پرینت‌ سه‌بعدی بافت‌ زنده، فناوری‌های جدید ارتباطی، خودروهای خودران و تمام ‌الكتریكی، رابط‌های جدید كاربری و دستیارهای هوشمند دیجیتال به حدی عادی و روزمره شده‌اند كه دیگر كسی را متعجب نمی‌كنند.

برای مثال در همین مدت شركت Nvidia از محصول جدید خود كه یك سیستم كامپیوتری تخصصی برای ترافیك هوشمند و خودروهای خودران است، رونمایی كرده و شركت اینتل هم هوش‌مصنوعی جدید خود را كه Loihi نام‌دارد و می‌تواند عملكرد مغز انسان را شبیه‌سازی كند معرفی كرد‌ اما شنیدن این خبرها دیگر برای ما عادی شده است و روند سریع رشد علم باعث می‌شود تا دیگر هیچ‌ چیز به‌نظر غیرممكن نباشد اما این فناوریها تنها اسم‌های جالب و خبرهای كوتاه نیستند و در ۲۰ سال آینده تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر سبك ‌زندگی و نحوه تعامل ما با جهان اطراف خواهند داشت. البته مسلما قصد نداریم بگوییم كه تا ۲۰ سال دیگر پرایدهای پرنده در آسمان تهران رفت‌وآمد خواهند كرد و دیگر خبری از ترافیك‌های آنچنانی یا آلودگی هوا نخواهد بود!

این تغییرات از كشورهای پیشرفته‌تر شروع شده و به سایر بخش‌های جهان گسترش پیدا خواهد كرد‌ اما همانطور كه كمتر كسی فكر می‌كرد ماشین‌های هیبرید با این استقبال در بازار ایران مواجه شوند، ممكن است برخی از این فناوری‌ها ازجمله خودروهای خودكار تمام الكتریكی را پیش از آنكه فكر می‌كنید در كشورمان مشاهده كنیم و آسمان تهران دوباره آبی شود. هرچند پیش‌بینی دقیق آینده ممكن نیست‌ اما دست‌كم می‌توانیم تا آن زمان مهم‌ترین تأثیری كه فناوری‌های درحال رشد فعلی در زندگی ما در 20 سال آینده خواهند داشت را حدس بزنیم و خودمان را برای آینده آماده كنیم. در ادامه نگاهی داریم به مهم‌ترین ویژگی‌هایی كه شهرهای پیشرفته 20 ‌سال دیگر را از امثال كنونی‌شان متمایز خواهند كرد.

خانه‌ها و ادارات هوشمند

هوش مصنوعی، زندگی در خانه‌ را هم دستخوش تغییرات بسیاری خواهد كرد. احتمالا یكی از مشكلاتی كه در آینده با آن روبه‌رو خواهیم شد كم‌تحملی افراد نسبت به شنیدن نظرهای مخالف خواهد بود؛ چرا كه دستیارهای هوشمند بیشتر و بیشتر خود را به آن‌چیزی كه شما می‌خواهید نزدیك می‌كنند و عملا حرف‌های شما را به‌خودتان خواهند زد.

مسائلی اجتماعی مانند اعتیاد به اینترنت و بازی‌های ویدئویی سطحی جدیدی خواهد یافت و نحوه ارتباط ما با سایر انسان‌ها هم متفاوت با اكنون خواهد بود. فناوری هوش‌ مصنوعی با همه محصولات دیجیتال و رباتیك تركیب خواهد شد و داشتن یك ربات هوشمند، پرتحرك و توانمند كه در كارهای خانه به شما كمك كند چیز عجیبی نخواهد بود. به‌احتمال قوی این دست ربات‌های پرستار اول برای نگهداری سالمندان و افراد دچار ناتوانی‌های جسمی و حركتی به‌كار خواهند رفت و به مرور تبدیل به بخشی از جامعه خواهند شد. البته تصور گنجاندن یك هوش‌مصنوعی بسیار قدرتمند با شخصیت انسانی و قابلیت خواندن رفتارهای آدم‌ها می‌تواند ارتباطات انسانی را به چالش بكشد.

این سیستم‌ها به كمك ده‌ها منبع اطلاعاتی به مرور دقیقا آنچه را كه دوست دارید به شما عرضه خواهند كرد و در مقایسه با آنها ارتباط با سایر انسان‌ها می‌تواند كسالت‌آور و آزاردهنده باشد. البته فقط نحوه تعامل ما با ربات‌ها و سایر انسان‌ها تغییر نخواهد كرد، بلكه برای استفاده از كامپیوتر و دستگاه‌های هوشمند دیگر هم رابط‌های كاربری جدیدی دراختیار خواهید داشت. فناوری تبدیل گفتار به نوشتار و ترجمه همزمان تا آن موقع به سطحی از دقت و عملكرد خواهد رسید كه شاید به ندرت نیاز به تایپ ‌كردن چیزی داشته باشید.

اما درصورتی كه بخواهید خودتان چیزی تایپ كنید به‌احتمال زیاد به جای موس و صفحه ‌كلیدهای فعلی از رابط‌های كاربری هالوگرافیك و بدون سخت‌افزارهای فیزیكی استفاده خواهید كرد. همچنین با آنكه توسعه فناوری‌ خودروهای خودران باعث تبدیل معضل ترافیك به یك خاطره تلخ خواهد شد (این خودروها كمتر ترافیك درست می‌كنند و می‌توانید حین حركت در آنها كار هم بكنید) نیاز به حضور فیزیكی در محل كار هم بسیار كمتر خواهد بود. بیشتر ملاقات‌ها در فضای واقعیت مجازی یا توسط نماینده‌های دیجیتال هوشمند كه به جای شما در جلسات شركت می‌كنند یا كارهای اداری را انجام می‌دهند برگزار می‌شود و می‌توانید واقعا در یك لحظه در چند مكان حضور داشته باشید.

وسایل خانگی هوشمند همین الان هم در خانه‌ها حضور دارند و جاروبرقی‌های خودكار با قابلیت نقشه‌برداری و نظافت هوشمند هم‌اكنون هم در بازار وجود دارند. وسایل خانه بیشتر و بیشتر به اینترنت متصل خواهند شد و می‌توانید خیلی از كارها را از راه دور به كمك فرامین صوتی یا دستیار دیجیتال هوشمند خود به انجام برسانید. این دستیارهای هوشمند سخنگو حتی نحوه جست‌وجوی ما در اینترنت را هم متحول خواهند كرد و می‌توانید با تعریف كردن یك صحنه یا گفتن یك دیالوگ فیلمی كه به‌دنبالش هستید را پیدا كرده‌ یا با استفاده از صدا به جست‌وجوی افراد یا موقعیت‌های مكانی بپردازید.

شهرهای هوشمند

در شهرهای پیشرفته آینده، شهروندان به كمك میلیون‌ها دوربین پیشرفته مجهز به فناوری پردازش تصویر همواره مورد پایش خواهند بود و ظاهرا خارج از خانه چیزی به نام حریم خصوصی معنا نخواهد داشت. دوربین‌های مداربسته همین الان هم همه‌جا به چشم می‌خورند و دیگر دیدن آنها تعجب كسی را بر نمی‌انگیزد، اما تركیب آنها با فناوری‌های پیشرفته هوش‌مصنوعی و پردازش تصویر می‌تواند آنها را از دوربین‌ به ناظرانی همیشه بیدار و تحلیلگر تبدیل كند.

البته این فناوری فقط جنبه جاسوسی و منفی ندارد و یكی از نخستین نتایج آن می‌تواند افزایش قابل‌ ملاحظه امنیت باشد. تعداد بیشتر دوربین‌ها و هوشمند بودن آنها یعنی كشف سریع‌تر جرم و واكنش بهتر و سریع‌تر برای مقابله با آن و نیز شناسایی سریع و دقیق مجرمین. همچنین داده‌های به‌دست آمده از تحلیل رفتار شهروندان می‌تواند برای توسعه و گسترش شهرها متناسب با نیازهای واقعی و سلیقه ساكنان به كار گرفته شود و مدیریت و برنامه‌ریزی شهری را از نو تعریف كند. مسلما مسئله حریم خصوصی و پایش مداوم شهروندان به مذاق برخی خوش نخواهد آمد‌ اما به‌خاطر داشته باشید كه هم‌اكنون هم خیلی از ما به وسیله گوشی‌های هوشمند خود بخش بزرگی از حریم خصوصی خود را در اختیار شركت‌های بزرگ فناوری قرار داده‌ایم و این چیز خیلی جدیدی نیست.

در شهرهای هوشمند موقعیت مكانی و فعالیت شهروندان همیشه مشخص است و برای مثال هرگز كودك یا سالمندی مفقود نخواهد شد و به راحتی می‌توان در هرلحظه از وضعیت اعضای خانواده یا نزدیكان باخبر بود. البته این پایش فقط مختص شهروندان نیست و یك شبكه متمركز تمامی خودروها، وسایل حمل‌ونقل عمومی و حتی عابران پیاده را مدیریت خواهد كرد تا كمترین ترافیك ممكن و بیشترین بهره‌وری ایجاد شود.

به‌دلیل استفاده گسترده از خودروهای هیبریدی و تمام الكتریك مسائلی مثل آلودگی صوتی و هوا به تاریخ پیوسته و كیفیت زندگی در محیط‌های شهری بهبود قابل‌ملاحظه‌ای پیدا خواهد كرد. پایش عملكرد خودروهای خودكار و معابر شهری به معنی كاهش تصادفات و تلفات ناشی از آنها هم خواهد بود و به‌احتمال زیاد دیگر هرگز ماشین‌های آتش‌نشانی یا آمبولانس زمان ارزشمند خود را در ترافیك‌های بزرگراهی از دست نخواهند داد.

اعمال قانون هم شكلی جدید به‌خود خواهد گرفت و به‌دلیل یكپارچه شدن سیستم‌های مدیریتی هوشمند با زندگی شهری ما فرار از دست قانون بسیار سخت‌تر از اكنون می‌شود؛ ممكن است حتی درصورت به‌وجود آمدن مشكل خودروی شما به‌صورت خودكار شما را به ایستگاه پلیس برساند!

هوشی‌ كه تقلید می‌كند!

شركت اینتل از ساخت چیپ‌ست جدیدی با فناوری پیشرفته هوش مصنوعی خبر داده كه Loihi نام دارد و قرار است با شبیه‌سازی عملكرد مغز انسان با اطلاعاتی كه از محیط اطراف دریافت می‌كند اقدام به یادگیری و آموزش خود بكند. تلاش‌های شركت اینتل در مقایسه مغز انسان و پردازنده‌ها منجر به تولید چیپ‌ست هوش‌مصنوعی كارایی شده كه قابلیت خودآموزی دارد و با استفاده از محرك‌های دریافتی از محیط اطراف پیوسته هوشمندتر و آگاه‌تر می‌شود. در ساخت این چیپ‌ست سعی شده تا عملكردهای اولیه مغز انسان شبیه‌سازی شود و در نتیجه باعث كاهش مصرف انرژی و بهتر شدن فرآیند یادگیری ماشینی شده‌است.

با الهام گرفتن از مغز انسان و نحوه فعالیت آن می‌توان كامپیوترهایی داشت كه قادر به مدیریت خود باشند و براساس الگوها و متغیرهای مختلف اقدام به تصمیم‌گیری كنند. با استفاده از این چیپ‌ها می‌توان هوش‌مصنوعی تولید كرد كه قادر است به سرعت تصمیم‌گیری كند و بدون نیاز به كمك خارجی قادر به حل مسائل فنی، علمی و حتی اجتماعی باشد. برای مثال می‌توان با این چیپ‌ست‌ها دوربین‌های ترافیكی را تبدیل به نگهبانانی هوشمند و همیشه بیدار كرد كه در كنار مدیریت ترافیك می‌توانند افراد گمشده را پیدا كرده و كارهای دیگری هم انجام دهند. سرعت یادگیری این چیپ‌ست جدید هم بسیار بیشتر از نمونه‌های مشابه است و می‌توان انتظار داشت در سال‌های آینده با گسترش هرچه بیشتر این فناوری شاهد هوشمند شدن جهان اطراف‌مان به شیوه‌ای جدید باشیم.

تاكسی پرنده ایرباس

شركت ایرباس به تازگی از یك طرح مفهومی خودروی بدون‌راننده رونمایی كرده كه می‌تواند هم روی زمین و هم در هوا حركت كند و قرار است تا زمستان امسال نمونه آزمایشی آن تولید شود. این خودروی خودران Vahana نام گرفته و می‌خواهد با بردن ترافیك به آسمان مشكل آن را روی زمین حل كند. این خودرو بدنه‌ای سه تكه دارد و هنگام پرواز از پایه چرخ‌دار خود جدا شده و به كمك موتورهای الكتریكی خود پرواز می‌كند. در مقصد هم پرنده می‌تواند روی یك پایه فرود آمده و مجددا به‌صورت یك خودروی هوشمند بدون‌راننده حركت كند. قسمت موتورهای پرنده‌ هم می‌تواند درصورت لزوم از بدنه جدا شود تا تبدیل به یك خودروی كاملا عادی شود.

به گفته مدیران این شركت، افزودن بعد سوم به شبكه‌های هوشمند حمل‌ونقل شهری می‌تواند تأثیر مستقیمی بر كیفیت زندگی شهروندان و كاهش معضل ترافیك داشته باشد. پیشرفت‌های اخیر در زمینه موتورهای الكتریكی، باتری‌ها و مواد جدید ساخت نسل جدیدی از پرنده‌های تمام‌الكتریكی با قابلیت فرود و برخاست عمودی را ممكن كرده و به‌زودی شاهد حضور بیشتر این دست پرنده‌های مدرن در شهرها خواهیم بود. البته این تنها راه‌حل پیشنهادی نیست و مثلا ایلان ماسك - مؤسس و مالك تسلا - در حال آزمایش اولیه فناوری طرح‌ Hyperloop است كه سفر مافوق‌صوت با قطارهای مغناطیسی زیرزمینی را ممكن خواهد كرد.

خودروهای هوشمند تمام الكتریك

تا ۲۰ سال دیگر مسلما تعداد خودروهای الكتریكی و مجهز به فناوری خودران درصد قابل ملاحظه‌ای از بازار خودروها را تشكیل می‌دهند. درواقع همین الان هم چند كشور اروپایی تولید و فروش خودروهای بنزینی پس از سال ۲۰۴۰را ممنوع اعلام كرده‌اند و خودروسازان پس از مشاهده موفقیت‌های تسلا در آمریكا به‌دنبال عرضه هرچه سریع‌تر خودروهای تمام الكتریكی و هوشمند خود هستند. خودروی تسلا مدل ۳- كه قرار است نخستین خودروی تمام الكتریكی ارزان‌قیمت تسلا باشد - بیش از ۳۵۰ هزار پیش‌سفارش دارد و بیش از ۲۵ هزار نفر برای خرید شاسی‌بلند الكتریكی I-PACE شركت جگوار ثبت‌نام كرده‌اند.

این سطح از استقبال مدت‌ها‌ست در صنعت خودرو مشاهده نشده و نشان ‌دهنده تمایل مردم برای سازگاری با شرایط جدید و پیشرفت فناوری است. این جهت‌گیری روشن صنعت خودرو منجر به ایجاد تغییرات محسوس در صنعت حمل‌ونقل در آینده‌ای نزدیك خواهد شد. تقریبا به همان زودی هم می‌توانیم شاهد عرضه تجاری و گسترده خودروهای خودران یا مجهز به هوش‌مصنوعی پیشرفته باشیم.

شركت تسلا اكنون چند سالی است كه این قابلیت را در خودروهای خود فعال كرده و اطمینان‌پذیری و ایمنی بالای فناوری هوش‌مصنوعی در خودروها‌ را ثابت كرده است. در همین هفته اخیر شركت Nvidia از یك بسته كوچك كامپیوتری مخصوص فناوری رانندگی خودكار و هوش‌مصنوعی مخصوص خودرو در چین رونمایی كرد كه می‌تواند برای هوشمند كردن خودروها و استفاده از آنها در یك شبكه هوشمند شهری استفاده كرد. همچنین شركت‌هایی مثل كوالكوم و WiTricity درحال توسعه فناوری شارژ بی‌سیم برای خودروهای تمام‌الكتریك هستند كه آنها را از مراجعه به ایستگاه‌های شارژ بی‌نیاز كند.

این خودروها نه‌تنها شما را به مقصد می‌رسانند، بلكه پس از پیاده شدن شما به‌صورت خودكار به ایستگاه شارژ مراجعه خواهند كرد تا برای سفر بعدی آماده باشند. البته ممكن است در آینده مالكیت خودرو چندان موضوعیتی نداشته باشد و بسیاری از افراد استفاده از سرویس‌های آنلاین درخواست و اشتراك‌گذاری خودرو مثل Uber را به داشتن یك وسیله شخصی ترجیح دهند. برای مثال Lyft (رقیب اصلی Uber) اعلام كرده می‌خواهد با فورد همكاری كند تا ناوگانی از خودروهای هوشمند اختصاصی تولید كند كه بتوانند به‌صورت بهینه و بدون نیاز به راننده مسافران را جابه‌جا كنند.

درصورتی هم كه بخواهید ماشین بخرید، می‌توانید با استفاده از فناوری پیشرفته واقعیت مجازی و شبیه‌سازی سه‌بعدی بدون نیاز به مراجعه به فروشگاه، خودروی مورد نظر خود را از نزدیك بررسی و انتخاب كنید. البته این خیلی هم آینده‌نگرانه نیست و برخی از خودروسازان هم‌اكنون هم با تورهای واقعیت مجازی آخرین محصولات خود را برای مشتریان معرفی می‌كنند. اما تمام اینها دربرابر طرح تاكسی‌های هوشمند پرنده شركت ایرباس به‌نظر ابتدایی و قدیمی می‌رسند. این طرح انقلابی كه به‌نظر به مرحله تولید هم خواهد رسید می‌تواند تحولی جدی در نحوه جابه‌جایی در شهرهای بزرگ ایجاد كند.