هدست های واقعیت مجازی؛ مَجازستان دیجیتال

مجله همشهری دانستنیها - حسین رحمانی: واقعیت مجازی یا VR مدت هاست که بحث داغ دنیای تکنولوژی است. نسل جدید واقعیت مجازی هم مانند هر فناوری نوپای دیگری، امکان ها و مسیرهای متعددی در پیش دارد و کارشناسان، آینده این فناوری را درخشان ارزیابی می کنند. سخت افزارسازان هم تلاش می کنند امکان و قابلیت های سخت افزاری لازم برای این فناوری را توسعه بدهند. در این مطلب سری به جهان مجازی زده ایم و سراغ انواع هدست های واقعیت مجازی رفته ایم و کوشیده ایم مشخصات و ویژگی های هرکدام از این هدست ها را با هم مقایسه کنیم.

تا همین اواخر «واقعیت مجازی» یا «VR» مختص داستان های علمی- تخیلی و برخی مشتاقان فناوری بود. رویای چنین فناوری ای به سال ها پیش باز می گردد. برای نمونه، در سال ۱۹۳۵ (۱۳۱۴)، «استنلی جی. وینبائوم» (Stanley G. Weinbaum)، نویسنده داستان های فانتزی و علمی- تخیلی، در داستانی به نام «عینک پیگمالیون» (Pygmaloin's Spectacles) چیزی شبیه به عینک واقعیت مجازی را توصیف کرد. از زمانی که این فکر و خیال ها راهشان را در میان داستان های فرهنگ عامه باز کرده اند، آزمایش ها و تجربه هایی جدی هم در این مورد انجام شده است: نخستین سیستم واقعیت مجازی که روی سر قرار می گرفت در اواخر دهه ۱۹۶۰ (۱۳۴۰) ساخته شد و نخستین نمونه های تجاری در دهه ۱۹۸۰ (۱۳۶۰) از راه رسید. در سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۱) هم فیلمی هالیوودی با عنوان «مرد چمن زن» (Lawnmover Man) توانست درکی از واقعیت مجازی برای بخش بزرگی از جامعه ایجاد کند.

اما دوران جدید واقعیت مجازی از سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) آغاز شد، زمانی که نوجوانی آمریکایی به نام «پالمر لاکی» (Pamer Lucky) نخستین نمونه از یک هدست واقعیت مجازی را ساخت که بعدها به «آکولوس ریفت» (Oculus Rift) تبدیل شد. دو سال بعد، لاکی پویشی دویست و پنجاه هزار دلاری در وبسایت کیک استارتر (Kickstarter، سایتی که در زمینه تامین مالی استارت آپ ها فعالیت می کند) تعریف کرد تا بتواند پروژه خودش را به مرحله تجاری برساند. همراه با استقبال بسیار خوب سرمایه گذاران، توجه جدی صنعت آی تی به فناوری واقعیت مجازی جلب شد و دو سال بعد از آن پویش، «مارک زاکربرگ»، مدیرعامل فیسبوک، به قدری از ریفت خوشش آمد که حاضر شد دو میلیارد دلار برای خرید این شرکت بپردازد.

از آن زمان تاکنون رقیبان متعددی در این زمینه ظاهر شده اند؛ از «اچ تی سی وایو» و «پلی استیشن وی آر» تا هدست های واقعیت مجازی ای که گوشی هوشمند روی آن ها نصب می شود (مانند «سامسونگ گیر وی آر» و «گوگل کاردبورد»). در این میان، صدها توسعه دهنده هم مشغول توسعه دادن انواع بازی ها و اپلیکیشن های واقعیت مجازی اند، فیلمسازان پتانسیل های این فناوری را برای انواع مختلف فیلم بررسی می کنند و فیسبوک و یوتیوب با پشتیبانی از ویدئوهای 360 درجه سعی می کنند از قافله عقب نمانند.
اما بیایید ببینیم برای ورود به جهان واقعیت مجازی از کجا باید آغاز کنیم؟

انتخاب اول: آغاز موج وی آر (Oculus Rift)

چهار سال پس از پویش کیک استارتری موفق «اکولوس ریفت»، نخستین نمونه تجاری ازاین محصول در اوایل سال ۲۰۱۶ (زمستان ۱۳۹۴) روانه بازار شد. نخستین نمونه های این محصول از طریق وبسایت اختصاصی آن فروخته می شد، اما رفته رفته هدست آکولوس ریفت از فروشگاه های دیگر هم سر درآورد. در حال حاضر، برای استفاده از این هدست به کامپیوتری قدرتمند نیاز دارید. کمترین سخت افزای مورد نیاز برای آکولوس ریفت را می توانید در وبسایت آن (http://goo.gl/lynvW۳) ببینید. همچنین، برخی از تولیدکنندگان لپ تاپ هم محصولاتی طراحی کرده اند که به صورت پیش فرض قابلیت تامین قدرت پردازشی مورد نیاز برای واقعیت مجازی را دارند. با این حال فناوری خاصی هم با عنوان «asynchronous spacewarp» برای آکولوس معرفی شده است که گفته می شود امکان استفاده از این هدست را همراه با کامپیوترهای معمولی هم فراهم می کند.

• قیمت: 3,500,000 تومان تا 4,500,000 تومان
• نیازمندی های دیگر: یک کامپیوتر قدرتمند
• بهترین کاربرد: مشتاقان دست اول فناوری، کسانی که می خواهند ببینند فیسبوک چگونه واقعیت مجازی را در شبکه های اجتماعی به کار می گیرد.
• جمع بندی: چند سال پیش از این آکولوس ریفت نسل جدیدی از فناوری واقعیت مجازی را معرفی کرد و هم اکنون گروهی از توسعه دهندگان خلاق برای طراحی نرم افزارهای مخصوص آن مشغول به کارند. پشتیبانی مالی فیسبوک هم می تواند تضمینی باشد برای این که ریفت همچنان رو به رشد باشد.

پرقدرت ترین: طعم شرقی وی آر (HTC Vive)

هدست «اچ تی سوی وایو» (HTC Vive) حاصل همکاری شرکت تایوانی «اچ تی سی» و شرکت بازی سازی «Valve» است. برای پشتیبانی محتوایی از این هدست، Valve یک بخش مخصوص واقعیت مجازی به فروشگاه بازی اختصاصی خود (Steam) افزوده است و شرکت اچ تی سی هم سایتی به آدرس viveport.com راه انداخته که مخصوص اپ های واقعیت مجازی (به جز بازی) است. هدست وایو رقیب مستقیم آکولوس ریفت است و مانند هدست ریفت، برای اجرای نرم افزار و بازی به یک کامپیوتر قدرتمند نیاز دارد. برخی شرکت ها هم مانند «HP» و «MSI» (که با اچ تی سی همکاری تجاری دارند) رده ای از لپ تاپ های سازگار با وایو را معرفی کرده اند.

اچ تی سی وایو، قابلیت های منحصر به فردی هم دارد. برای نمونه یک دوربین جلو برای این هدست درنظر گرفته شده است که در برخی اپ ها می تواند چشم اندازی از محیط (واقعی) پیرامون را وارد جهان واقعیت مجازی کند. همراه با این هدست، دو کنترلر دستی عرضه می شود که تا حدی قیمت بالاتر آن را در مقایسه با آکولوس ریفت توجیه می کند. برای وایو صفحه ای هم در نظر گرفته شده است که می تواند حرکت های کاربر را تشخیص بدهد. به بیان دیگر، این امکان وجود دارد که کاربر عملا در فضای واقعیت مجازی راه برود. به همین دلیل فرایند نصب و راه اندازی اچ تی سی وایو مشکل تر است، اما اگر رفته رفته اپ ها و بازی های جدید از این قابلیت بهره بگیرند، این امکان می تواند برگ برنده اچ تی سی وایو باشد.

• قیمت: ۵,۹۰۰,۰۰۰ تومان
• نیازمندی های دیگر: یک کامپیوتر قدرتمند
• بهترین کاربرد : کسانی که می خواهند دستگاه واقعیت مجازی خانگیشان بالاترین مشخصات فنی را داشته باشد.
• جمع بندی: اچ تی سی وایو گران قیمت ترین دستگاه واقعیت مجازی در بازار است. نصب و راه اندازی آن هم دردسرهای خاص خودش را دارد. اما پس از انجام فرایند نصب، امکان راه رفتن در محیط واقعیت مجازی و چرخاندن سر به اطراف، تجربه ای شگفت انگیز است. همراهی Valve و فروشگاه Steam آن به این معناست که گروه بزرگی از توسعه دهندگان پشت سر این دستگاه حضور دارند.

انتخاب بازی خورها: همراه پلی استیشن (PlayStation VR)

سومین عضو مهم خانواده واقعیت مجازی هدست «پلی استیشن وی آر» (PlayStation VR) است. این هدست واقعیت مجازی نخستین بار در اکتبر 2016 (آبان 1395) و به عنوان دستگاهی جانبی برای «پلی استیشن 4» معرفی شد. هم پلی استیشن 4 و هم نسخه «Pro» این کنسول با این هدست سازگاری دارند، اما پلی استیشن 4 پرو می تواند بازی های واقعیت مجازی را با وضوح تصویر و نرخ فریم بر ثانیه بیشتری به نمایش بگذارد. پلی استیشن وی آر با همان دسته های استاندارد پلی استیشن 4 سازگار است، اما در صورت تمایل می توانید با پرداخت مبلغی اضافه، دوربین مخصوص این هدست را هم بخرید.

«سونی» کوشیده است کاری کند که استفاده از پلی استیشن وی آر تجربه ای انفرادی نباشد. به همین خاطر از قابلیتی با عنوان VR Social Screen برای این هدست استفاده کرده است که امکان می دهد آنچه که کاربر هدست می بیند، روی یک نمایشگر دیگر هم به نمایش درآید تا دیگران هم بتوانند به تماشا بنشینند. از آن جا که این هدست برای همراهی با کنسول پلی استیشن طراحی شده، به ناگزیر در پلتفرم مربوط به پلی استیشن وی آر (در مقایسه با آکولوس ریفت و اچ تی سی وایو) بهای بیشتری به بازی داده شده و تاکنون سونی بیش از ۵۰ بازی واقعیت مجازی برای این هدست معرفی کرده است.

• قیمت: از 1,500,000 تومان تا 2,400,000 تومان
• نیازمندی های دیگر : کنسول پلی استیشن 4، دوربین پلی استیشن
• بهترین کاربرد: گیمرهای پلی استیشن 4 (این هدست با کنسول های دیگر مانند ایک باکس و نینتندو سازگار نیست)
• جمع بندی: پلی استیشن وی آر، به عنوان نخستین هدست واقعیت مجازی که مخصوص یک کنسول بازی طراحی شده، خوش قیمت ترین دستگاه واقعیت مجازی رده بالاست (حتی اگر لازم باشد برای راه انداختن آن پلی استیشن 4 بخرید) ضمن این که سونی تمام تلاش خود را می کند تا بازی های واقعیت مجازی متنوعی برای این هدست تدارک ببیند. اما این نکته را هم در نظر داشته باشید که ممکن است در انتخاب دیگر اپ های واقعیت مجازی با محدودیت هایی طرف باشید.

قیمت مناسب: رویای گوگلی (Cardboard ۶ Daydream View)

«کاردبورد» (Cardboard، به معنی مقوا) نخستین تلاش «گوگل» برای تجاری سازی واقعیت مجازی بود و واقعا هم با مقوا ساخته می شد. گوگل، امکان طراحی و تولید این هدست را برای گوشی هایی با مشخصات مختلف فراهم کرده بود و در نتیجه چندین نمونه از این وسیله با قیمت های مختلف در بازار وجود داشت. در حال حاضر اپ های متنوعی در فروشگاه های اندروید و آی او اس وجود دارد که مخصصو همین هدست کوچک و جمع و جود توسعه یافته اند. کاردبورد گوگل، مشخصا قدرت پردازشی زیادی در اختیار نمی گذارد و رقیبی مستقیم برای آکولوس ریفت و اچ تی سی وایو نیست، اما تجربه هیجان انگیز جهان واقعیت مجازی را با هزینه ای بسیار پایین در اختیار شما می گذارد.

اما گوگل به کاردبورد قناعت نکرد و حدود یک سال پیش از این، پلتفرم جدیدی را برای واقعیت مجازی به نام «دی دریم» (Daydream) معرفی کرد. نرم افزار مخصوص این پلتفرم روی گوگل پلی قرار گرفته است که می توان آن را روی گوشی های سازگار نصب کرد. هدست های این پلتفرم (که با نام «دی دریم ویو» (Daydream View) شناخته می شوند) همدیگر مقوایی نیستند و جنس بهتری برای آن ها در نظر گرفته شده است. ضمن این که یک کنترلر حرکتی برای ترجمه حرکت های دست کاربر به سیگنال های الکترونیکی برای این دستگاه در نظر گرفته شده است. سرویس های یوتیوب، استریت ویو و فوتوز گوگل همگی قرار است از این پلتفرم پشتیبانی کنند. افزون بر این، سرویس دهنده های متنوعی مانند نتفلیکس، نیویورک تایمز و.. قرار است اپ های مخصوصی برای این پلتفرم ارائه کنند.

• قیمت: از ۴۱۵,۰۰۰ تومان تا ۵۸۹,۰۰۰ تومان
• نیازمندی های دیگر: یک گوشی هوشمند، هدست کاردبورد گستره وسیعی از گوشی های هوشمند را پشتیبانی می کند، اما دی دریم ویو محدودتر است. دی دریم ویو هنگام عرضه به بازار تنها با گوشی های هوشمند «پیکسل» سازگاری داشت و قرار است رفته رفته به تعداد گوشی های اندرویدی سازگار با این هدست افزوده شود.
• بهترین کاربرد: برای آن هایی که می خواهند به ساده ترین و ارزان ترین شیوه، جهان واقعیت مجازی را تجربه کنند، به ویژه آن هایی که از پرچمداران سامسونگ استفاده نمی کنند.
• جمع بندی: دی دریم ویو رقیبی جدی برای گیر وی آر سامسونگ است. کاردبورد هم حالتی آماتوری دارد و برخی از اپ های آن تجربه بسیار محدودی را ارائه می کنند. البته کاردبورد، اپ ها و بازی های سرگرم کننده ای هم دارد.

برای سامسونگی ها: هدست با طعم موبایل (Samsung Gear VR)

همراه با «گیر وی آر» (Gear VR) وارد قلمرو هدست هایی می شویم که از گوشی هوشمند به عنوان نمایشگر و پردازنده استفاده می کنند. هدست «سامسونگ» از فناوری آکولوس وی آر بهره می برد، هر چند به اندازه آکولوس ریفت قدرتمند نیست. دیگر اینکه این هدست تنها با گوشی های «گلکسی اس 6» و بالاتر کار می کند. گیر وی آر به عنوان لوازم جانبی گوشی های پرچمدار سامسونگ فروخته می شود، اما شاید بتوانید پیشنهادهای خریدی را بیابید که گیر وی آر همراه با یک گوشی سامسونگ با قیمتی پایین تر عرضه شود. برای دسترسی به بازی ها و اپ های واقعیت مجازی، سامسونگ اپ مخصوصی به نام Oculus Home در نظر گرفته است. گیر وی آر برای کسانی که از پرچمداران سامسونگ استفاده می کنند، وسیله ای خوش قیمت برای ورود به جهان واقعیت مجازی و گشت و گذار در آن است. هر چند قدرت پردازشی و قابلیت های گرافیکی این هدست ضعیف تر از رقیبانی همچون آکولوس ریفت و پلی استیشن وی آر است.

• قیمت: از ۱۴۵,۰۰۰ تومان با ۶۸۵,۰۰۰ تومان
• نیازمندی های دیگر: یکی از پرچمداران اخیر سامسونگ
• بهترین کاربرد: کسانی که می خواهند با هزینه ای پایین فضای واقعیت مجازی را تجربه کنند، همچنین کسانی که نمی خواهند برای گشت و گذار در میان بازی ها و اپ های واقعیت مجازی، به کامپیوتری قدرتمند با یک کنسول بازی وابسته باشند.
• جمع بندی: گیر وی آر، با توجه به قیمت پایین و مجموعه بازی ها و اپ های در حال رشدش، می تواند مخاطبان بیشتری برای واقعیت مجازی جذب کند. محدودیت اساسی این دستگاه این است که تنها می شود همراه با گوشی های رده بالای سامسونگ از آن استفاده کرد. به عبارت دیگر، این هدست به درد دارندگان آیفون یا گوشی های اندرویدی دیگر نمی خورد.