دراماتیک‌ترین ماموریت‌های فضایی ۲۰۱۶

خبرگزاری ایسنا: امسال سال پرکاری برای عبور و مرور در اطراف منظومه شمسی بود. برخی فضاپیماها بر روی سیارات دوردست سقوط کردند و برخی دیگر نیز پس از ناامیدی از یافتن‌شان، پیدا شدند. همچنین ماموریت‌های جدید به مقاصدی همچون سیاره مشتری یا بررسی سودمندی سازه‌های بادشدنی در فضا نیز در این سال آغاز شدند.

در اینجا به برخی از این شاهکارهای اکتشافات فضایی اشاره شده است.

۱- پیداکردن فرودگر فیلائه

فیلائه در نوامبر 2014 از فضاپیمای مادر خود، روزتا، جدا شده و بر روی سطح دنباله‌دار 67P/Churyumov-Gerasimenko فرود آمد، اما فرود آن با چند پرش انعکاسی روی سطح همراه بود و آن را در سایه یک صخره قرار داد. این امر باعث شد تا پنل‌های خورشیدی این فرودگر قادر به شارژ مجدد دستگاه نباشند و چند ساعت پس از آغاز ماموریت و ارسال چند تصویر خاموش شود. فیلائه در ماههای بعدی تنها سیگنال‌های ضعیفی از خود ارسال می‌کرد که در ماههای آخر، همان‌ها نیز قابل دریافت نبودند؛ از این رو سازمان فضایی اروپا از یافتن آن قطع امید کرد. اما سپتامبر امسال، روزتا در مدارگردی نزدیک خود به دنباله‌دار از فاصلع 2.7 کیلومتری سطح توانست فرودگر را در یکی از مناطق فرود مشکوک شناسایی کند.

۲- شناسایی و از دست دادن مجدد فضاپیمای استریو B

بعد از 22 ماه سکوت، ناسا سرانجام امسال سیگنالی از یکی از فضاپیماهای گمشده خود دریافت کرد. یکی از دو رصدخانه دوقلوی خورشیدی استریو-B در اکتبر 2014 انتقال داده را متوقف کرد اما شبکه فضایی عمیق ناسا در ماه اوت 2016 توانست آن را پیدا کند. متاسفانه ناسا نتوانست این فضاپیما را به دلیل دور شدن بیش از حد آن از زمین و همچنین غیرقابل کنترل شدن فضاپیما بازیابی کند. مهندسان تلاش کردند با داده‌های محدودی که در اختیار داشتند، فضاپیما را تثبیت کنند اما سپس بیانیه‌ای صادر شد مبنی بر اینکه یکی از موتورهای محرکه استریو-B به دلیل انجماد از کار افتاده است. آخرین ارتباط این فضاپیما با ناسا در 23 سپتامبر انجام شد و تلاش‌های این سازمان همچنان ادامه دارد.

3- فرودگر ساقط شده شیاپارلی

مریخ محل سختی برای فرود است. آژانس فضایی اروپا با تصور اینکه از فرود شکست‌خورده بیگل دو در سال ۲۰۰۳ درس گرفته، یک بار دیگر با کاوشگر شیاپارلی تصمیم گرفت بر روی سطح سیاره سرخ فرود بیاید اما باز هم موفق نشد. این فرودگر در روز نهم اکتبر از مدارگرد پیگیری گاز اگزومارس جدا شد اما در مسیر فرود خود با مشکل روبرو شده و روی سیاره سقوط کرد. مدارگرد اکتشافی مریخ ناسا دو روز بعد تصاویری از محل سقوط این فرودگر ارسال کرد.

۴- ماهواره گمشده هیتومی ژاپن

هیتومی یک ماهواره نجومی پرتوی ایکس برای سازمان اکتشافات هوافضای ژاپن بود که قرار بود به بررسی فرآیندهای پرانرژی در جهان بپردازد. این فضاپیما در ماه فوریه طبق برنامه به فضا ارسال شد اما کنترلگرها در ماه مارس برای همیشه ارتباط خود را با آن از دست دادند. بررسی‌ها حاکی از آن بود که این ماهواره احتمالا با سیستم نشانه‌گیری خود دچار مشکل شده و در زمان ثابت بودن، تصور می‌کرد در حال چرخش است. این امر منجر به مشکلات دیگری شد که در نهایت سرعت ماهواره را تسریع کرده و آن را در هم فروپاشید.

5- انفجار موشک فالکون 9 و ماهواره Amos-6

یک موشک فالکون ۹ شرکت اسپیس‌ایکس به همراه یک ماهواره ارتباطی Amos-۶ در روز اول سپتامبر به فضا پرتاب شد اما موشک منفجر شده و ماهواره را نیز از بین برد. دلیل دقیق این انفجار هنوز مشخص نشده اما به نظر می‌رسد که یک نقص در سیستم هلیوم برودتی مخزن اکسیژن مایع مرحله دوم موشک ایجاد شده بود.

۶- پایان ماموریت تیانگونگ-۱

نخستین ایستگاه فضایی چین به نام تیانگونگ 1 که در حقیقت نسخه اولیه‌ای از یک ایستگاه کامل بود، در سپتامبر 2011 به فضا پرتاب شد و سه فضاپیمای شنژو 8 (بدون سرنشین)، شنژو 9 (سرنشین‌دار) و شنو 10 (سرنشین‌دار) از آن بازدید کردند. این آزمایشگاه مداری برای بیش از چهار سال به خدمت‌رسانی ادامه داد و اکنون در مدار زوال به سمت جو زمین قرار گرفته که در نهایت در آن می‌سوزد. انتظار می‌رود که این فضاپیما در نیمه دوم سال 2017 به زمین سقوط کند.

7- آغاز ماموریت جونو

تاکنون ماموریت‌های متعددی به سمت سیاره مشتری ارسال شده‌اند اما هیچکدام با اهداف فضاپیمای جونو نبوده‌اند. این فضاپیما به بررسی ترکیب بزرگترین سیاره منظومه شمسی که درک کمی از فضای داخلی آن موجود است و همچنین میدان‌های گرانشی و مغناطیسی آن پرداخته است. هدف از پرتاب این کاوشگر در روز چهارم ژوئیه به سیاره مشتری رسیده، درک بهتر چگونگی شکل‌گیری سیاره و تاثیر آن بر سایر سیارات است. این ماموریت تاکنون تصاویر جالبی از لایه‌های ابرهای روی قطب‌های مشتری و سایر ویژگی‌های آن ارسال کرده و انتظار می‌رود یافته‌های دقیق‌تر در آینده نزدیک ارسال شوند.

۸- آغاز ماموریت مدارگرد پیگیری گاز اگزومارس

مدارگرد جدید مریخ که در ماه اکتبر به سیاره سرخ رسیده، برای بررسی نشانه‌های گازها در جو این سیاره طراحی شده است. دی‌اکسیدکربن اصلی‌ترین نیرو در مریخ است اما بخش‌های کوچکتری از جو مریخ هنوز ناشناخته باقی مانده‌اند. یک مثال مشهور می‌تواند گاز متان باشد که تلسکوپ‌های مختلف، مدارگردها و حتی مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا نیز مقادیر گوناگونی از آن را ثبت کرده‌اند.

مدارگرد پیگیری گاز اکنون در مدار شدیدا بیضوی قرار دارد، اما با گذشت زمان از ترمز هوایی برای ورود به رقیق‌ترین بخش جو مریخ استفاده کرده و تا 400 کیلومتری سطح سیاره پائین خواهد آمد. این فرآیند وقت‌گیر است اما در مصرف سوخت صرفه‌جویی کرده و همچنین اطلاعات بیشتری در مورد جو سیاره برای بررسی‌های علمی ارائه خواهد کرد.

9- آغاز فعالیت سکونتگاه بادشونده BEAM در ایستگاه فضایی بین‌المللی

ایستگاه فضایی مکانی عالی برای انجام تحقیقات طولانی‌مدت در همه حوزه‌ها از گیاهان گرفته تا فیزیولوژی انسان است. این آزمایشگاه مدارگرد همچنین محلی مناسب برای آزمایش فرآیندها و ایده‌های جدید توسط شرکت‌های بین‌المللی است. یکی از این ایده‌ها، ماژول فعالیت بادشونده بیگلو (BEAM) است. بیگلو چندین سال است که دو ایستگاه فضایی بادشونده کوچک در مدار دارد تا رفتار اینگونه سکونتگاهها را در مدار زیر زمین بسنجد. این شرکت در گام جدید خود، یک ماژول بادشونده کوچک را در ایستگاه فضایی نصب کرد. فضانوردان پس از دوبار تلاش بلاخره توانستند وارد آن شده و از هوا نمونه‌برداری کرده و نظارت‌های روتین دیگر را نیز انجام دهند.

۱۰- پایان ماموریت یک ساله در ایستگاه فضایی بین‌المللی

اگرچه فضانوردان زیادی مدت زمان شش ماه را در ایستگاه فضایی سکونت داشته‌اند، اما ناسا امیدوار است بتواند ماموریت‌های طولانی‌تری در آماده‌سازی برای سفر احتمالی به مریخ در چند دهه آینده انجام دهد. مایل کورنیکوف از روسیه و اسکات کلی از ناسا در سال 2015 یک مامویت یک ساله را در آزمایشگاه مدارگرد آغاز کردند. این نخستین بار بود که انسان‌ها پس از دوران ایستگاه فضایی میر در دهه 1990، این مدت طولانی را در فضا گذرانده بودند. این دو فضانورد مارس امسال به زمین بازگشتند. برادر دوقلوی اسکات کلی به نام مارک نیز در زمین در آزمایشات ژنتیکی شرکت می‌کرد تا با شرایط فیزیکی و ژنتیکی اسکات مقایسه شود.

11- پایان ماموریت کاسینی

فضاپیمای کاسینی ناسا در ۱۲ سال گذشته به ارائه تصاویر و اطلاعات جالبی در مورد سیاره زحل و سیستم قمرهای آن پرداخته است. این کاوشگر اطلاعاتی در مورد افشانه‌های آب در قمر انسلادوس، دریاچه‌های قمر تیتان و سازه‌های عجیب عمودی در حلقه‌های زحل ارائه کرده است.

کاسینی که از سال ۱۹۹۷ در حال اکتشاف منظومه شمسی است، اکنون از لحاظ سوخت در مضیقه قرار داشته و دانشمندان قصد دارند آن را به سمت سطح زحل هدایت کرده تا از برخورد احتمالی فضاپیما با قمرهای سیاره جلوگیری کنند. این فضاپیما در سپتامبر ۲۰۱۷ آخرین شیرجه خود را به سمت زحل انجام داده و حین این خودکشی عمدی، جزئیات جوی آن را نیز سنجیده و آنها را برای درک بهتر از ساختار داخلی سیاره به زمین می‌فرستد.

۱۲- گم شدن فضاپیمای باری پروگرس روسیه

در روز اول دسامبر، روسیه ارتباط خود باغ فضاپیمای باری پروگرس را کمی پس از پرتاب از پایگاه فضایی بایکنور در قزاقستان از دست داد. این فضاپیما حاوی 2.4 تن محموله تدارکاتی و علمی برای ایستگاه فضایی بین‌المللی بود. پروگرس در نهایت در جو زمین سوخت. این دومین شکست پروگرس در کمتر از دو سال بود. ناکامی قبلی روسیه در ماموریت پروگرس در آوریل 2015 بود که در اثر بروز مشکل در سیستم پرتاب موشک سایوز منفجر شده بود.