معتبرترین جوایز علمی دنیا

کتاب دانستنیها: جایزه نوبل هرچند مشهورترین و معتبرترین جایزه دنیای علم است؛ اما تنها جایزه نیست. جوایز دیگری نیز وجود دارند که برخی از آنها در رشته یا حوزه خود کمتر از نوبل نیستند.

جایزه ابل در ریاضیات


از جمله جوایز جدید و معروفی که در زمینه ریاضیات اعطا می شود، جایزه ابل است که از سوی پادشاه نروژ به ریاضیدانان برجسته اعطا می شود. در سال ۲۰۰۱ دولت نروژ اعلام کرد به مناسبت بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد ریاضیدان نروژی، نیلز هنریک ابل (۱۸۲۹-۱۸۰۲) جایزه جدید را برای ریاضیدانان درنظر گرفته است.

این جایزه تلاشی برای تبلیغ دانش ریاضیات و ایجاد علاقه به آن در میان مردم، به خصوص جوانان در جهت تولید دانش ریاضیات است و از جمله معتبرترین جوایز در دنیای ریاضیات به شمار می رود. مبلغ این جایزه ۶ میلیون کرون سوئد (حدود یک میلیون دلار آمریکا) است و نخستین دوره آن در سال ۲۰۰۳/ ۱۳۸۲ اهدا شد. با توجه به اینکه مدال فیلدز با وجود اعتبار بیشتری که دارد هر چهار سال یک بار اعطا می شود، اغلب از جایزه ابل به عنوان نوبل ریاضیات نام برده می شود.

آکادمی علوم نروژ، هرساله برنده این جایزه را پس از انتخاب او توسط یک کمیته پنج نفره از ریاضیدانان بین المللی اعلام می کند. ریاست این کمیته در حال حاضر بر عهده راگنی پین است و اتحادیه بین المللی ریاضیات و جامعه ریاضیدانان اروپا نامزدهای خود را برای عضویت در کمیته انتخاب جایزه معرفی می کنند.

مدال فیلدز در ریاضیات


ریاضیدان ها هرگز از نبود جایزه نوبل در رشته ریاضیات شکایت نکرده اند؛ چرا که جوایز معتبر زیادی وجود دارند. مشهورترین این جوایز مال فیلدز است.

بنابر تعریف رسمی، این جایزه مدالی برای کشفیات برجسته در ریاضیات است که هر چهار سال یک بار و از طرف اتحادیه بین المللی ریاضیات (IMU)، به دو، سه یا چهار ریاضیدان جوان زیر ۴۰ سال اعطا می شود.

جایزه فیلدز شامل یک مدال طلا با تصویر سر ارشمیدس به همراه جایزه ای نقدی به مبلغ ۱۵ هزار دلار کاناداست که به افتخار ریاضیدان کانادایی، جان چارلز فیلدز که نقش بسزایی در بنیانگذاری این جایزه داشت (و تامین مالی جایزه را نیز برعهده گرفت) نام گذاری شده است.

این جایزه اولین باری در سال ۱۹۳۶ به دو ریاضیدان به نام های لارس آلفورس و جس داگلاس اهدا شد و از سال ۱۹۵۰ تاکنون به طور منظم اهدا شده است. هدف از اهدای این مدال، شناسایی و پشتیبانی محققان جوان و برتر ریاضی است.

جایزه جهانی دانش آلبرت انیشتین


جایزه آلبرت انیشتین که از سوی شورای فرهنگی جهانی اهدا می شود، شامل یک دیپلم افتخار، یک مدال و یک جایزه نقدی به مبلغ ۱۰ هزار دلار است. علاوه بر جوایز مادی، برندگان جایزه تاییدیه کل جامعه علمی دنیا را به دست می آورند و می توانند به کشفیات، یافته ها، اختراعات و تحقیقات خود افتخار کنند.

هر دانشمندی می تواند برنده این جایزه شود. هیچ رشته خاصی وجود ندارد که این جایزه به آن محدود شده باشد. تنها چیزی که شما برای بردن این جایزه نیاز دارید، سخت کوشی و تعهد علمی است.

معرفی کنندگان نامزدها می توانند دولت ها، سازمان ها، موسسات آموزشی و افراد برجسته باشند. بنابراین، نامزدهای دریافت جایزه کسانی هستند که واقعا استحقاق آن را دارند.

جایزه جهانی دانش آلبرت انیشتین یک هیات داوران لایق و آبرومند دارد؛ کمیته ای که برنده جایزه را انتخاب می کند، شامل دانشمندان زیادی از کشورهای مختلف سراسر دنیاست. بسیاری از این دانشمندان جزو برندگان جایزه نوبل هستند. بنابراین می توان اطمینان داشت که همه چیز حرفه ای و در کمال انصاف برگزار می شود.

جایزه ولف


بنیاد ولف، بنیادی جهانی مانند بنیاد نوبل است که از ۱۹۷۸ در شش زمینه ریاضیات، کشاورزی، شیمی، پزشکی، فیزیک و هنر اقدام به اعطای جوایز بین المللی می کند. این جایزه توسط دکتر ریکاردو ولف، مخترع آلمانی بنیانگذاری شد.

جایزه ولف شامل یک دسته گل رز، یک جعبه شکلات، یک دیپلم افتخار و مبلغ ۱۰۰۰ دلار آمریکاست. این جایزه اگرچه عنوان سالانه را با خود یدک می کشد؛ اما درواقع هرسال اعطا نمی شود و در بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ تنها شش جایزه اعطا شده است.

برندگان جایزه از سوی بنیاد ولف تشویق می شوند تا یک چهارم این جایزه را صرف تفریحات فردی و شخصی کنند؛ چرا که یک باور عمیق وجود دارد که آنها پس از آنجام یک کار سخت، استحقاق آن را دارند که زمانی را برای خودشان صرف کنند! در زمینه های فیزیک و شیمی، جایزه ولف اغلب به عنوان معتبرترین جایزه جهانی پس از جایزه نوبل شناخته می شوند.

جایزه ولف فیزیک توانسته این اعتبار را برای خود کسب کند که راهنمایی برای تشخیص برنده جایزه نوبل بعدی به شمار می رود. از میان ۲۶ جایزه ای که بین سال ها ۱۹۷۸ تا ۲۰۱۰ اهدا شده، ۱۴ نفر موفق به دریافت جایزه نوبل شده اند که پنج نفر این جایزه را در سال بعد از دریافت جایزه ولف برده اند.
در زمینه پزشکی، جایزه ولف سومین جایزه معتبر بین المللی بعد از جوایز نوبل و لاسکر محسوب می شود. همچنین تا پیش از اهدای جایزه ابل در ریاضیات، جایزه ولف نزدیک ترین معادل جایزه نوبل در رشته ریاضی به شمار می آمد.

جایزه ولف در رشته کشاورزی نیز کماکان هم ارز جایزه نوبل برای این رشته شناخته می شود.

جایزه تورینگ


جایزه تورینگ با عنوان کامل The ACM A.M.Turing Award، به صورت سالانه از سوی انجمن ماشین های محاسب (ACM) به اشخاصی که سهم بسزایی در زمینه علوم کامپیوتر دارند، اعطا می شود. با توجه به اینکه جایزه نوبل برای علوم کامپیوتر وجود ندارد، از این جایزه به عنوان جایزه نوبل در کامپیوتر نیز یاد می شود.

این جایزه به افتخار آل تورینگ، ریاضیدان انگلیسی نام گذاری شده است که اغلب از وی با عنوان پدر علوم کامپیوتر نام می برند. شرکت های گوگل و اینتل حامیان مالی این جایزه ۲۵۰ هزار دلاری هستند.

جایزه ایکس پرایز


بنیاد ایکس پرایز سازمانی غیرانتفاعی است که طراحی و مدیریت رقابت های عمومی را برعهده دارد که قصد دارند پیشرفت های فناورانه را تشویق کند که می تواند به نفع بشریت باشد.

ماموریت بنیاد ایکس پرایز این است که از طریق مسابقات مشوقانه، پیشرفت های بنیادین را برای سودمندی بشر به ارمغان آورد. این بنیاد رقابت های مشهوری را ترتیب می دهد تا افراد عادی، شرکت های خصوصی و سازمان های مختلف را درز زمینه های مختلف تشویق کند که ایده ها و فناوری های نوآورانه را گسترش دهند که می توانند به حل بزرگ ترین چالش هایی که پیشرفت بشریت را محدود کرده است کمک کند.

مهم ترین و مشهورترین جایزه این بنیاد تا به امروز، ایکس پرایز- انصاری و مربوط به فعالیت های فضایی است. در سال ۱۳۸۲، خانم انوشه انصاری به همراه برادر همسرش این جایزه ۱۰ میلیون دلاری را بنیان گذاشتند.

این جایزه به نخستین شرکت خصوصی تعلق می گرفت که بتواند بدون کمک بخش دولتی، سفری فضایی را به ارتفاع بیش از ۱۰۰کیلومتری سطح زمین با حضور دست کم یک سرنشین و وزن سه سرنشین انجام دهد؛ و این کار را در مدت کمتر از دو هفته تکرار کند. ۲۴ تیم از ۷ کشور در این رقابت شرکت کردند و سرانجام فضاپیمایی با نام «ناو فضاپیمایی شماره۱» به همراه هواپیمای حامل خود (شوالیه سفید) توانست جایزه را کسب کند.

یک تفاوت مهم بین جوایز ایکس پرایز و سایر جوایز مانند جایزه نوبل است که جایزه ایکس پرایز برمبنای «نخستین کسی که بتواند به هدف دست یابد» اهدا می شود. این جایزه می تواند باعث جلب توجهات به تلاش هایی شود که در غیر این صورت چندان توجهی را جلب نمی کند.

جایزه انریکو فرمی


جایزه انریکو فرمی، جایزه ای است که برای بزرگداشت مقام بین المللی دانشمندانی که عمر خود را صرف توسعه، استفاده یا تولید انرژی کرده اند، اعطا می شود. این جایزه از سوی وزارت انرژی ایالات متحده آمریکا اهدا می شود و دریافت کننده جایزه، گواهینامه امضا شده توسط رئیس جمهور و وزیر انرژی آمریکا، مدال منقش به تصویر انریکو فرمی و جایزه نقدی ۳۷۵ هزار دلاری را دریافت می کند. از جمله افراد مشهوری که این جایزه را دریافت کرده اند، می توان جان فون نیومن و اتو هان را نام برد.

مدال انجمن اخترشناسی پادشاهی


انجمن اخترشناسی پادشاهی (RAS)، در سال ۱۸۲۰ در لندن تاسیس شد تا به حمایت از تحقیقات اخترشناسی بپردازد. این انجمن از اتحادیه بین المللی نجوم به شمار می رود و به تشویق و حمایت از مطالعات نجومی، دانش های مرتبط با منظومه شمسی، ژئوفیزیک و شاخه های علمی مرتبط نزدیک می پردازد. این انجمن اقدام به اعطای جوایز مختلفی می کند که مهم ترین آنها مدال طلای انجمن است.

از جمله افرادی که موفق به دریافت این جایزه شده اند، می توان به آلبرت انیشتین در سال ۱۹۲۶ و استفان هاوکینگ در سال ۱۹۸۵ اشاره کرد. در سال های اولیه اعطای این جایزه، بیش از یک مدال در سال اهدا می شد؛ اما از سال ۱۸۳۳ سالانه تنها یک مدال طلا اهدا می شود.

این موضوع هنگام کشف سیاره نپتون در سال ۱۸۴۶ منجر به بروز یک مشکل شد؛ چرا که بسیاری عقیده داشتند جایزه باید به صورت مشترک به جان آدامز و اوین لی وریر اهدا شود. در نهایت به دلیل منازعات درگرفته در سال ۱۸۴۷ هیچ مدالی اهدا نشد.

سنت اهدای یک مدال در سال تا سال ۱۹۶۳ حفظ شد؛ ولی از سال ۱۹۶۴ در اغلب سال ها دو مدال طلا، یکی در زمینه اخترشناسی و دیگری در زمینه ژئوفیزیک اهدا شده است.

جایزه دمیدوف


جایزه دمیدوف، قدیمی ترین و یکی از معتبرترین جوایز علمی دنیا محسوب می شود که سنت های آن بر جوایز بی شماری از این دست، از جمله جایزه نوبل تاثیر گذاشته است. این جایزه، یک جایزه عملی ملی بود که از سوی امپراتوری روسیه به اعضای آکادمی علوم این کشور اهدا می شد.

در سال ۱۸۳۱، پاول نیکلاویچ دمیدوف به عنوان نماینده خاندان مشهور دمیدوف جایزه ای علمی به نام خود بنا کرد. آکادمی علوم سن پترزبورگ به عنوان موسسه اعطای این جایزه انتخاب شد و در سال ۱۸۳۲، سرگی یوواروف جایزه نخستین دوره را به خود اختصاص داد.

جایزه دمیدوف معتبرترین جایزه علمی روسیه به شمار می رود. در فاصله سال های ۱۸۳۲ تا ۱۸۶۶، آکادمی علوم سن پترزبورگ ۵۵ جایزه کامل ۵۰۰۰ روبلی و ۲۲۰ جایزه جزئی را اهدا کرد. از جمله برندگان این جایزه در آن دوران می توان به دیمیتری مندلیوف، بنیانگذار جدول تناوبی عناصر اشاره کرد.

از سال ۱۸۶۶، ۲۵ سال پس از مرگ پاول دمیدوف و طبق وصیت او اعطای این جایزه متوقف شد. اما در سال ۱۹۹۳ به ابتکار رئیس آکادمی علوم روسیه، گنادی مسیانس، جایزه دمیدوف توسط دولت روسیه احیا شد.

این جایزه که شامل یک دیپلم، یک مدال و مبلغ ۱۰ هزار دلار است، به کارها برجسته در زمینه علوم طبیعی و علوم انسانی اعطا می شود. برندگان این جایزه هرساله از میان اعضای آکادمی علوم روسیه انتخاب می شوند و براساس سنت این جایزه، هر سال سه یا چهار نفر برای دریافت این جایزه برگزیده می شوند.