شکل گیری مناسبات مافیایی در بازار اپلیکیشن های داخلی

هفته نامه عصر ارتباط - نادر نینوایی: فروشگاه های اندرویدی در چند سال اخیر با توجه به توسعه فناوری های هوشمند در حوزه موبایل و البته افزایش کاربران تبلت و دیگر سخت افزارهایی که از سیستم عامل اندروید بهره می برند، رشد قابل توجهی در جهان و ایران داشته اند.

درواقع فروشگاه های اندرویدی به عنوان حلقه واسط برنامه نویسان و متقاضیان استفاده از نرم افزارها می توانند هم در خدمات دهی به کاربران مفید فایده واقع شوند و هم جاده ای برای پیشرفت برنامه نویسان آماتور و جوان کشور باشند؛ آنچه که می تواند در ایجاد اشتغال در کشور هم بسیار سودمند باشد و البته کمکی به وعده ایجاد صدهزار شغل در سال جاری از سوی وزیر ارتباطات کند. طبیعی است که در این میان خود فروشگاه های اندروید هم با گرفتن درصدی از سود فروش نرم افزارها و تبلیغات منتفع می شوند.


این رشد چشمگیر فروشگاه های اندرویدی اما در فضایی به دور از هرگونه قوانین و مقررات روشن و نظارت شکل گرفته و به پیش رفته است. موضوعی که ابهامات و شائبه هایی را درخصوص کار برخی از این فروشگاه های مجازی ایجاد کرده است. کما این که هفته گذشته نیز از سلب مسوولیت امنیت کاربران این فروشگاه ها گزارشی داشتیم.

اما به جز مسایلی که ذکر شد به سبب نوپابودن تولید و عرضه اپلیکیشن های داخلی از یک سو و نگاه تجاری از دیگر سو، در حال حاضر شاهد شکل گیری مناسباتی مافیایی در این فضا هستیم که در بلندمدت می تواند به زیان اعتماد عمومی و رونق برنامه نویسی در کشور منجر شده و بار دیگر کاربران را به سمت استفاده از محصولات خارجی هدایت کند. در گزارش حاضر تلاش کردیم تا نگاهی به برخی از مسائل و مشکلات این عرصه داشته باشیم.

روش قرار دادن نرم افزار روی فروشگاه

در حال حاضر اکثر فروشگاه های اندرویدی به سادگی می توانند با قرار دادن نرم افزاری در صفحه اول سامانه خود آن را مطرح کنند و یا با قرار دادن آن در صفحات انتهایی و دادن رتبه پایین تر در جست وجوها، تعداد مشتری های آن را به شکل قابل توجهی کاهش دهند.

به نظر می رسد چگونگی رتبه بندی نرم افزارها در فروشگاه های اندرویدی باید براساس آیتم هایی نظیر کاربردی بودن آن نرم افزار و یا میزان محبوبیت و دانلود آن باشد، اما بررسی ها نشان می دهد در بسیاری از موارد قضیه به این شکل نیست.

مواردی وجود داشته که فروشگاهی برای قراردادن نرم افزار در صفحات ابتدایی خود از برنامه نویسان تقاضای پول کرده اند. آنچه که اگرچه در نگاه اول ممکن است به نظر برای فروشگاه درآمدزا باشد اما به گفته مسوول یکی از فروشگاه های اندرویدی که سابقه چهار سال فعالیت دراین حوزه را دارد، این کار در درازمدت باعث می شود اعتماد فروشگاهی که این کار را می کند نزد مردم از دست برود و به علاوه چنین کاری به کل این صنعت نیز لطمه بزند.

دخالت های بی ضابطه در قیمت گذاری

متاسفانه گزارش ها حاکی از این است که برخی از فروشگاه های اندرویدی در کشور برای قرار دادن نرم افزار برنامه نویسان آماتور روی فروشگاه خود از آنها تقاضای پول های غیرعرف کرده اند. در مورد دیگری هم یکی از فروشگاه های اندرویدی شناخته شده، به برنامه نویسی گفته حق ندارد نرم افزار خود را رایگان ارایه دهد چرا که این فروشگاه اپلیکیشن مشابهی را می فروشد و این رایگان بودن به فروش نرم افزار پولی لطمه می زند!

آنچه مسلم است بخش نامشخص و بدون معیاری از بهای اپلیکیشن های فروشی، نصیب فروشگاه ها می شود. از این رو هرازگاه مشاهده شده که برنامه نویسان مجبور به پذیرش شرایط برخی از این فروشگاه ها شده و اپلیکیشن خود را که شاید قصد عرضه رایگان یا ارزان تر داشته اند، به قیمت تحمیلی عرضه کرده اند.

برخی از این فروشگاه ها هم که برای خود نوعی امپراتوری درست کرده اند در پاسخ به این پرسش که چرا شرایط خود را به برنامه نویسان تحمیل می کنند، این گونه پاسخ می دهند که «شرایط همین است که می گوییم» یا «سیاست های ما اینگونه است و هرکس دوست ندارد از فروشگاه ما استفاده نکند»!

این گونه رفتارهای برخی فروشگاه های اندرویدی و نگاه دلال گونه آنها به برنامه نویسان می تواند باعث بی انگیزگی برنامه نویسان جوان کشور شود و البته باعث ایجاد شبکه ای از برنامه نویسان باج ده در کشور هم بشود که نه به سبب نوشتن برنامه های لزوما خوب بلکه به علت دادن حق الحساب مطرح شده، نامی برای خود دست و پا می کنند.

بی شک ادامه این رویه در طولانی مدت موجب می شود سطح برنامه های عرضه شده در فروشگاه ها هم پایین بیاید؛ آنچه که در مرحله او دودش به چشم مردم به عنوان کاربران این نرم افزارها می رود و در فازهای بعدی نیز موجب خروج برنامه نویسان مستعد و در نهایت نیز افت اعتبار فروشگاه های اینترنتی داخلی و زبان ایشان می شود.


چگونگی نظارت بر محتوای نرم افزار

اما موضوع تنها به سیاست های جهت دار و ایجاد ضوابط خودخواسته تجاری از سوی برخی فروشگاه های اندرویدی در کشور محدود نمی شود. همچون سلب مسوولیت و بی توجهی به امنیت نرم افزارها، مساله محتوای نرم افزارها نیز از جمله مسایلی است که در بعضی از این فروشگاه ها به حال خود رها شده است؛ به هر حال کاربر نمی تواند تک تک برنامه نویسان را بشناسد و بداند نرم افزاری را که نوشته اند قابل اعتماد است یا خیر و در نتیجه طبیعی است که کاربر به اعتبار فروشگاه اندرویدی که به آن مراجعه کرده نرم افزار دانلود می کند.

از این رو فروشگاه های اندرویدی باید نرم افزارهای خود را چه به لحاظ امنیتی یعنی عاری بودن از هرگونه ویروس، ابزار هک، سطوح دسترسی غیرمجاز و چه به لحاظ محتوای اخلاقی و صحت اطلاعات آن بررسی کنند. در غیر این صورت هیچ تفاوتی میان این که شما اپلیکیشن خود را از یک سایت، وبلاگ یا شبکه اجتماعی بی نام و نشان تهیه کنید یا یک مرجع شناخته شده وجود نخواهدداشت.

منطقی است که از آنجا که این فرایندها زمان بر است شاید فروشگاه های اندرویدی در زمینه امنیتی نتوانند تمام این بررسی ها را با دقت کامل انجام دهند اما از آنها توقع می رود حداقل محتوای این اپلیکیشن ها را سنجیده و همچنین با موظف کردن برنامه نویسان به گرفتن تایید صحت محتوای خود از سازمان های مربوطه از درستی اطلاعات ارائه شده هم اطلاع حاصل کنند.

طبق بخش نامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، امکان انتشار برنامه های با محتوای مذهبی، جنسی و شبکه های اجتماعی تنها با اخذ مجوز از سوی این وزارتخانه باید صورت بگیرد. همچنین نرم افزارهای حوزه بهداشت و سلامت نیز باید علاوه بر ثبت در سامانه پایش محتوای رسانه های همراه و هوشمند، از مدیر کل نظارت سازمان نظام پزشکی هم مجوز داشته باشند که البته نظارت دقیق فروشگاه های اندروید به اخذ تمام این مجوزها توسط برنامه نویسان ضروری به نظر می رسد.

با اطمینان می توان گفت بسیاری از کاربران فروشگاه های اندرویدی کودکان و نوجوانان هستند. لذا بررسی دقیق محتوای اخلاقی فروشگاه ها و صحت اطلاعات ارایه شده برای آلوده نشدن یا گمراه نشدن آنها امری ضروری است.

با وجود آنکه تعداد کمی از فروشگاه ها می گویند تیم هایی برای بررسی محتوای خود دارند اما کم نیستند فروشگاه های اندرویدی که توجه چندانی به این موضوع ندارند. برای مثال یکی از این فروشگاه ها درخصوص احتمال وجود محتوای غیراخلاقی در نرم افزارهایی که ارایه می دهد صراحتا تاکید دارد که «هیچ مسوولیتی را به عهده نمی گیرد!»

درحال حاضر دو نهاد یعنی مرکز رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد و کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در فضای مجازی برای رسیدگی به تخلفات وجوددارند، اما اطلاع زیادی از نحوه ایفای نقش پیشگیرانه ایشان در موضوعات ذکر شده در دست نیست.

دسترسی های غیرمجاز برخی اپلیکیشن ها

حتما برای شما هم پیش آمده که بخواهید نرم افزاری را از یک فروشگاه اندروید دانلود کنید. در این صورت شما قبل از نصب نرم افزار صفحه ای را مشاهده می کنید که در آن دسترسی های برنامه نویس تعیین شده است. دسترسی هایی که در بسیاری از موارد کاملا نابجا و بی دلیل است. برای مثال اگر قصد دانلود و نصب یک مکان یاب از یکی از فروشگاه های مجازی پرمخاطب کشور را داشته باشید،متوجه اجازه برنامه نویس برای دسترسی به کل حافظه گوشی تان از گالری عکس گرفته تا شماره مخاطبان تان خواهید شد. شروطی که اگر آن را نپذیرید اجازه نصبت نرم افزار را نخواهید داشت.


اما اگر چنین ریسکی را بپذیرید درواقع تمام اطلاعات شخصی، بانکی و خانوادگی گوشی همراه خود را به نویسنده نرم افزار تقدیم کرده اید تا امکان استفاده از نرم افزار را پیدا کنید!

متاسفانه در بسیاری از موارد کاربران بدون آگاهی از این دسترسی ها و عواقب آن اقدام به نصب نرم افزار می کنند و نادانسته اطلاعات شخصی خود را به رایگان دراختیار برنامه نویسانی با هویت و مقاصد نامعلوم می گذارند. به هر تقدیر فروشگاه های عرضه نرم افزارها و اپلیکیشن های داخلی زوایای پنهان و ناشناخته ای دارند که با گسترش کاربری و فعالیت آنها بیشتر هویدا می شود.

در کشور ما نیز کم نیستند نهادهای مسوول در حوزه اقتصادی، تجاری، فرهنگی و امنیتی که می توانند نسبت به ساماندهی نسبی شرایط این فروشگاه ها اقدام کنند. اما به هر حال نتیجه کم توجهی و رهاکردن فضای کسب و کار جدید می تواند، موجب چرخش دوباره نگاه کاربران داخلی به خارج شود. موضوعی که از زنجیره تولید تا عرضه و مصرف را متضرر می کند.