ابهامات شمارش کاربران اینترنت در ایران

تابناک: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، واقعیت‌ها و ابهامات موجود در زمینه شمارش کاربران اینترنت در کشور را مورد کنکاش قرار داد.

دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین این مرکز اعلام کرد: رشد روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات همه ابعاد زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است.

حکمرانی، کسب و کار، تجارت، آموزش، خدمات و ... در حال حاضر به کمک کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، شکل نوینی پیدا کرده است.

رشد و نوآوری شگرف این حوزه در آینده نیز دگرگونی‌های زیادی را در زمینه‌های مختلف و مرتبط به وجود خواهد آورد.

برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران همواره می‌کوشند تا هم برای پیشرفت حوزه ICT و هم برای ارتقای تمام حوزه‌های کاربردی آن، مناسب‌ترین راهکار را انتخاب و اجرا کنند.

اینترنت به عنوان یکی از بسترها و زیرساخت‌های لازم برای دستیابی به اهداف مهم توسعه و پیشرفت و تحقق چشم اندازهای آینده محسوب می‌شود.

داشتن اطلاعات دقیق از کاربران اینترنت، شرط لازم برای هرگونه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان و جزئی بسیاری از حوزه‌های حکمرانی، کسب و کار، آموزش و ... است.

شناخت تعداد کاربران اینترنت و میزان استفاده آنها از اینترنت برای برنامه‌ریزی‌های دولت و سیاست‌گذاران اهمیت بسزایی دارد.

در سال‌های گذشته، پژوهش‌ها و بررسی‌های مختلفی برای یافتن تعداد کاربران اینترنت و ضریب نفوذ آن در کل کشور و در استان‌ها و شهرها انجام شده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش کارشناسی خود در سال ۱۳۸۶ با ارائه تناقض‌های موجود در فرمول محاسبه تعداد کاربران اینترنت، اشکالات آن را مطرح کرد.

در این گزارش نشان داده شده که اگر فرمول مذکور را صحیح فرض کنیم و بخواهیم با توجه به اطلاعات موجود، آن را برای کشورهای دیگر مورد استفاده قرار دهیم، خروجی فرمول یعنی تعداد کاربران اینترنت کشورها بیش از دو برابر جمعیت آنها خواهد شد و اینها دلایلی برای نشان دادن اشکالات فرمول بودند.

به دنبال آن، سازمان فناوری اطلاعات برای احصای شاخص‌های برنامه چهارم توسعه، پروژه‌ای را با عنوان «تعیین فرمول ضریب نفوذ اینترنت برای کشور» تعریف و آن را در سال ۱۳۸۸ به مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف برون سپاری کرد و این پروژه در سال ۱۳۸۹ نهایی شد.

مرکز پژوهش‌های مجلس طی نامه‌ای اشکالات فرمول جدید را مطرح کرد و طی دو جلسه که برای همین منظور در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود، اشکالات فرمول مذکور بیان شدند با این حال، فرمول مذکور با همه اشکالات از سال ۱۳۸۹ تاکنون مورد استفاده سازمان فناوری اطلاعات قرار می‌گیرد، خروجی این فرمول برای سال‌های اخیر منتشر شده است. آمارهای منتشره سازمان مذکور با آمار منتشره مرکز آمار ایران و اتحادیه بین‌المللی مخابرات، تفاوت‌های چشمگیری دارد، سؤال این است که ضریب نفوذ واقعی کاربران اینترنت در کشورمان چه قدر است؟

مرکز آمار ایران، بررسی‌های میدانی را در خصوص شمارش کاربران اینترنت در سال‌های ۱۳۸۷، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ انجام داده است.

جمع‌آوری اطلاعات در آمارگیری سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹، به روش نمونه‌گیری انجام شد که نتایج آن، تصویری از وضعیت تعداد کاربران اینترنت در کل کشور و استان‌ها را منعکس کرد.

مرکز آمار ایران در سرشماری سال ۱۳۹۰ با گنجاندن سؤالات مرتبط با کاربران اینترنت در پرسشنامه خود توانست اطلاعات بهتری را از وضعیت کاربران اینترنت کشور جمع‌آوری کند.

در این گزارش آمارهای ارائه شده سازمان فناوری اطلاعات، آمارهای جمع‌آوری شده توسط مرکز آمار ایران و آمارهای منتشر شده از سوی اتحادیه بین‌المللی مخابرات با هم مقایسه می‌شوند و فرمول محاسبه تعداد کاربران اینترنت مربوط به سازمان فناوری اطلاعات مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

در این گزارش برای ایجاد یک فهم مشترک از واژه «کاربران اینترنت» و تبیین ادبیات موضوع ابتدا در فصل اول به تعاریف پایه‌ای این حوزه پرداخته می‌شود.

تعاریف مطرح در دنیا و تعریفی که در کشورمان مورد استفاده قرار گرفته، بیان می‌شوند سپس در فصل دوم، فرمول شمارش کاربران اینترنت سازمان فناوری اطلاعات، معرفی و پارامترهای آن مورد بررسی قرار می‌گیرند، سپس در فصل سوم ابتدا آمارهای اتحادیه بین‌المللی مخابرات ارائه می‌شوند و فرمول تعداد کاربران اینترنت که مبنای محاسبات سازمان فناوری اطلاعات است، مورد تحلیل قرار می‌گیرند و زوایای مختلف آن با نتایج آمارهای موجود بررسی می‌شوند و اشکالات آن مورد تحلیل قرار می‌گیرند و در آخر این فصل نیز آماری که با استفاده از فرمول مذکور در سال‌های ۱۳۸۹ ، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به دست آمده برای استان‌های مختلف و کل کشور ارائه می‌شوند و در کنار آن آمار به دست آمده از سرشماری ۱۳۹۰، نمونه‌گیری ۱۳۸۹، نمونه‌گیری ۱۳۸۷ که توسط مرکز آمار انجام شد ارائه می‌شوند و در پایان فصل چهارم نیز، نتایج این پژوهش جمع‌بندی و ذکر می‌شوند.