دق الباب مساجد از خرافه تا واقعیت

باشگاه خبرنگاران جوان: از برکات ماه ربیع‌الاول، همین بس که با اشک و سوز و دل، زنگار وجودی خود را در محرم الحرام سالار شهیدان‌ (ع) صیقل داده‌ایم و غبار از دل پاک کردیم.

در ربیع یا بهار ماه‌ها، همانگونه که از اسمش پیدا است، پروردگار ذخایر خود را فزون تر از خزانه غیبش برای بندگان باران رحمت نازل می‌کند. بارانی که در پی خود مژده آمدن پیامبر خاتم (ص) را می دهد و پیوند آسمانی رسول اکرم با حضرت خدیجه (ع) زینت بخش آن می‌شود.

فرا رسیدن اولین روز از بهار هجری قمری به نوعی آغاز روز و ماهی نیکو قلمداد می‌شود. به نحوی که هرکس تلاش می‌کند، اولین فرد برای شادباش به اهل بیت خاتم (ص) باشد. اما این شادباش از دیرباز تا به امروز به دور ماراتنی تبدیل شده است که گوی سبقت را از کوبیدن درب مساجد به شمع روشن کردن، تضرع و ناله، روفتن درب مساجد، متوسل شدن و پخش نذورات رسانده است.

کوفتن و یا کوبیدن درب مساجد که گاهی به زبان عامه و کوچه بازاری بیدار کردن خادم مسجد تلقی می‌شود، بدون هیچ ریشه روایی معتبر و حتی شرعی در اسلام سالهاست که در آداب و اعمال اولین شب از ماه ربیع الاول جای خود را پیدا کرده است و گاهی تا رسیدن به مرز افراط از غروب آخرین روز از ماه صفر آغاز و تا سپیده دم ربیع دنبال می شود، اما در واقع حقیقت چیز دیگری است و این شب روایتی تاریخی را در برمی‌گیرد.

آنچه که در واقعیت ربیع الاول بیان شده است:

این سیر تکاملی در واقع از جایی ورق می خورد که در واقعه تاریخی «لیلة المبیت»، اولین شب از ربیع الاول؛ در سال سیزدهم بعثت، سران قریش در یک شورای عمومی تصمیم گرفتند که ندای توحید را با زندانی کردن پیامبر(ص) یا کشتن و یا تبعید او خاموش سازند، چنان که قرآن کریم می فرماید: «وَ إذ یَمکُرُ بِکَ الَّذیِنَ کَفَرُوا لِیُثبِتوکَ اَوْ یَقتُلوکَ أَو یُخْرِجُوکَ وَ یَمکُروُنَ وَ یَمکُرُ اللهَ وَ اللهُ خَیرُ المَاکِرینَ»; (سوره انفال، آیه ۳۰، ر.ک: تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۳۹۷)

((به خاطر بیاور هنگامی را که کافران نقشه می کشیدند که تو را به زندان بیفکنند یا به قتل برسانند و یا از مکه خارج سازند. آنها چاره می اندیشیدند و نقشه می کشیدند، و خداوند هم تدبیر می کرد; و خدا بهترین چاره جویان و تدبیرکنندگان است.)) سرانجام سران قریش تصمیم گرفتند که از هر قبیله، فردی انتخاب شود تا افراد منتخب در نیمه شب یک باره بر خانه حضرت هجوم برده و او را قطعه قطعه کنند. بدین طریق هم از تبلیغات او آسوده شوند و هم خون او در میان قبایل عرب پخش شود تا خاندان هاشم نتوانند با آنها به مبارزه برخیزند. فرشته وحی، پیامبر را از نقشه شوم مشرکان آگاه ساخت و به آن حضرت دستور داد تا از مکه به عزم مدینه خارج شود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) حضرت علی (علیه السلام) را از این نقشه آگاه کرد و به او فرمود: «امشب در خوابگاه من بخواب و رواندازِ سبزِ مرا به خود بپیچ تا آنان تصور کنند که من هنوز در خانه و در بستر آرمیده ام و مرا تعقیب نکند». آن گاه پیامبر مخفیانه به سمت غار ثور حرکت کردند و از خداوند درخواست نمودند تا دشمن را از دست یابی به او گمراه کنند و آنان نتوانند او را پیدا کنند ... . (فروغ ولایت، استاد جعفر سبحانی، ص ۴۵-۵۷)

همچنین در روایات شیعه و اهل سنت آمده است که علی (ع) این کار را انجام داد و خداوند به خاطر این کار به فرشتگان مباهات نمود و موقعی که رسول اکرم(ص) به سوی مدینه در حرکت بود، این آیه را در شأن حضرت علی (علیه السلام) نازل فرمودند: (وَ مِنَ النّاسِ مَن یشری نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ الله و اللهُ رَئوفٌ بالعباد); (احیاءالعلوم، الغزالی، ج ۳، ص ۳۷۸)، بعضى از مردمِ با ایمان و فداکار، جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»

آن سال هجرت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مبدأ تاریخ مسلمانان شد و تحوّلى عظیم در جهان اسلام روى داد.

طرح استفتاء

گفتنی است از خرافه تا واقعیت مسیری سخت و ناهموار پیش روی هر فردی است که به استناد احکام شرعی و مستندات مکتوب، این راه هموار میشود. در استفتاء مراجع تقلید چند سوال مطرح است؛ که آیا اساساً چنین عملى مستند روایى دارد؟، آیا چنین عملى مى تواند به عنوان یک حرکت شایسته مورد تأسى دیگران قرار گیرد؟ و دیگری در صورتى که عمل فوق از جمله خرافات و یا خدایى نکرده نوعى بدعت باشد، وظیفه ائمه جماعات و متدینین در این خصوص چیست؟

آیة الله خامنه ای (دام ظله):

عمل فوق الاشاره مستند روایی ندارد و شیوه قابل تأیید نیست. اگر چه اصل اذکار و ادعیه و طلب حاجات از خداوند متعال عمل پسندیده است، لیکن اشکال در شیوه عمل به نحو یاد شده است.

آقایان علماء اعلام - دامت افاضاتهم - و مومنین - ایدهم الله تعالی - با پند و اندرز و موعظه و نصیحت از رواج چنین رفتارهایی که چه بسا ممکن است منتهی به وهن مذهب گردد،
بنابر نظر فقها و بر اساس آنچه در روایات مستند و معتبر آمده است، مستحب است که مومنین در این شب ـ به یاد آن مجاهدهای امیرالمومنین (ع) ـ در مساجد حضور یافته و تا سحر به راز و نیاز و مناجات با خداوند متعال بپردازند و لذا آن چیزی که با عنوان باز بودن درب مساجد تا صبح عنوان شده به این دلیل بوده است، نه تاکید و یا احیانا ترویج آن مسئله خرافی (رفتن به درب مساجد و درب زدن و شمع روشن کردن برای رفع حاجت) جلوگیری نمایند.

آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

با توجه به اینکه این عمل در روایات معصومین (ع) وارد نشده، انجام آن به عنوان یک امر مستحب شرعى جایز نیست، و سزاوار است ائمه محترم جماعات مردم را به سوى مراسم و توسلاتى دعوت کنند که در روایات معصومین (ع) وارد شده است وگرنه ممکن است افراد منحرف براى وهن مذهب هر روز امر تازه اى اختراع نمایند و ناآگاهان را به سوى آن دعوت کنند.

آیة الله فاضل لنکرانی (ره):

مستند شرعی برای عمل فوق ملاحظه نشده است و لازم است مومنین از این گونه اعمال اجتناب نموده و برای قضای حوایج و برآورده شدن حاجات از طرقی که در کتب ادعیه آمده استفاده کنند.

آیة الله صافی گلپایگانی (دام ظله):

۱- مستند روایی بر عمل مذکور به نظر نرسیده والله العالم.
۲- با عدم مستند شرعی تأیید آن معنی ندارد. والله العالم.
۳- علمای اعلام باید مردم را آگاه کنند. وفقکم الله. والله العالم.

آیة الله تبریزی (ره):

زدن درب مسجد و حاجات خواستن از مسجد مسند شرعی ندارد و در روایات وارد نشده است. لکن نماز جماعت خواندن در مساجد و حاجت خواستن از خداوند با توسل به ائمه (علیهم السلام) شرعاً ثابت است. والله العالم.

آیة الله بهجت (ره):

۱- ظاهراً ندارد.
۲- خیر.
۳- و جادلهم بالتی هی احسن.

آیة الله مشکینی (ره):

این کار ریشه مذهبی ندارد و اگر به عنوان دستور دینی انجام دهند اشکال دارد و چنانچه باعث زحمت و آزار دیگران باشد جایز نیست و خوب است به جای این اعمال از اوقاتی که شرعاً فیضیاتش ثابت شده استفاده کنند مانند شبهای جمعه، اعیاد، وفیات، آخرهای شب برای نماز شب، دعاهای دسته جمعی مانند توسل، ندبه، مکارم الاخلاق و غیره و بالجمله در شرع اسلام به ویژه عالم تشیع اوقاتی که در آنها اجتماع کنند و دعاهایی بخوانند زیاد است نیازی به اختراع عمل خاص که در روایات نیست، ندارند. والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.