نمره ایران در مدیریت منابع آب

ایرنا: مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست گفت:براساس رتبه بندی کشورها به لحاظ پرداختن به مسائل محیط زیستی، ایران از نظر مدیریت منابع آب از ۱۰۰ نمره ۲.۷۷ گرفت.

زهرا جواهریان روز شنبه در نخستین کارگاه ملی توسعه پایدار و اقتصاد سبز در مشهد افزود: هر زمان حقآبه دریاچه ای داده نشود یا از تالابها بیش از اندازه برداشت گردد، گرد و غبار ناشی از زمین خشک این دریاچه یا تالاب باعث نابودی زمینهای کشاورزی و ایجاد پدیده گرد و غبار در کشور می شود.

وی بیان کرد: خشکیدن دریاچه ارومیه باعث بوجود آمدن کشتزارهای نمک و تبدیل آن به گرد و غبار نمک می شود که محصولات کشاورزی را نابود می کند.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به آسیبهای وارده به محیط زیست گفت: ۲۳ استان ایران با پدیده گرد و غبار مواجه است که ۷۰ درصد آن منشا خارجی دارد و ۳۰ درصد باقیمانده ناشی از خشکیدن تالابهای داخل کشور است.

وی بیان کرد: خسارت اقتصادی آلودگی هوا در کشور سالانه حدود هشت میلیارد دلار است، از سوی دیگر شش درصد گونه های جانوری به دلیل شکار غیرمجاز در معرض انقراض قرار دارند و خسارتهای وارده به تالابها نزدیک به ۴۰ تا ۱۰۰ درصد است.

جواهریان گفت: توسعه پایدار به معنای توجه به سه رکن اصلی رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی، حفظ محیط زیست و بستر توسعه فرهنگی آن است که باید با تغییر الگوی کشت، الگوی مصرف و برداشت از منابع خدادادی تحقق یابد.

وی افزود: ایران از جمله کشورهایی است که برخلاف صنعتی بودن خود جزو ۱۰ کشور نخست جهان در مصرف انرژی است این در حالی است که برداشت ما باید از منابع طبیعت ۴۰ درصد باشد و ۶۰ درصد باقیمانده آن برای طبیعت باقی بماند.

او ادامه داد: ایران به اندازه ۲۵ میلیون نفر منابع وارد کشور می کند و به اندازه ۲۵ میلیون نفر دیگر برداشت زیادی از منابع دارد.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست گفت: سرانه انتشار گاز دی اکسید کربن در جهان حدود ۴.۹ تن در سال و میزان آن در ایران ۷.۷ تن است و این رقم برای کشوری که میزان تولید ناخالص داخلی پایینی دارد بسیار بالا است .

وی افزود: مصرف انرژی در ایران بسیار بالا است زیرا آن را ارزان بدست آورده و قدر آن را نمی دانیم؛ این موضوع در زمستان و تابستان ملموس است و انرژی بسیاری هدر می رود.

جواهریان با بیان اینکه ایران کشوری با مصرف بسیار بالای آب می باشد گفت: از نظر میزان بارندگی ۱۴ سال است که در خشکسالی بسر می بریم و هر سال میزان بارندگی افت محسوسی دارد.

وی افزود: اگر میانگین بارندگی در کشور ۲۴۱ میلیمتر در سال باشد این میزان در جهان ۸۵۵ میلیمتر است یعنی کمتر از یک سوم میزان بارندگی جهانی نزولات جوی در ایران داریم اما سرانه مصرف آب در دنیا ۱۳۰ لیتر در روز و در ایران ۲۲۰ لیتر در روز است.

او ادامه داد: کمتر از یک سوم میانگین بارندگی در جهان بارش سالانه در ایران وجود دارد اما نزدیک به دو برابر میانگین جهانی آب در این کشور مصرف می شود، ایران در سرانه مصرف آب در بین کشورهایی که بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارند رتبه نخست را دارد.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست گفت: نزدیک به ۹۰ درصد آب تجدیدپذیر در ایران صرف کشاورزی می شود.

وی افزود: براساس برآوردهای انجام شده تا سال ۲۰۳۹ میلادی ایران به سمت کشوری با کاهش بارش به ویژه در مناطقی که اکنون دارای بارش سالانه مناسبی است و همچنین به سمت افزایش دمای هوا پیش می رود.

او ادامه داد: در ۲۰ سال اخیر دمای هوا در ایران ۱.۵ درجه سانتیگراد افزایش یافته و پیش بینی می شود که تا ۱۰ سال آینده به میزان ۱.۵ تا دو درجه دمای هوا بیشتر شود.

وی گفت: وسعت ایران ۱۶۵ میلیون هکتار است که از این میزان هشت میلیون هکتار زمین آبی است، همچنین از مجموع زمینهای آبی کشور ۱.۲ میلیون هکتار زمین بدون محدودیت کشاورزی و باقی آنها با محدودیتهایی از جمله شوری و سنگ ریزه برای کشاورزی همراه است.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست افزود: ایران جزو کشورهایی است که فرسایش خاک بسیار بالایی دارد بطوری که این میزان پنج تا شش برابر میانگین فرسایش خاکی در جهان است و این فرسایش کاهش پوشش گیاهی و جنگلی را در پی دارد.

وی گفت: ۹۸ درصد تولید محصولات کشاورزی در ایران به کود و سموم شیمیایی متکی است و این هم جزو معضلات کشور به شمار می رود.

جواهریان درباره افزایش برداشت آب از سفره های زیرزمینی هم اظهارداشت: اگر در سال ۱۳۵۸ حدود ۷۰ میلیون مترمکعب از آبهای زیرزمینی برداشت می شد امروز این میزان به ۱۱ میلیارد مترمکعب رسیده است.

وی افزود: برداشت از آبهای زیرزمینی در ۳۴ سال اخیر در کشور ۱۷۰ میلیارد مترمکعب معادل ۸۵ درصد از منابع آبی در سال بوده این در حالی است که می گویند اگر کشوری فقط ۲۰ درصد از منابع آبی خود را استفاده کند در وضعیت ایمن و اگر ۴۰ درصد از این منابع استفاده کند در معرض خطر قرار می گیرد.

او ادامه داد: اکنون کشورهای خاورمیانه با معضل کم آبی مواجه هستند و در مقایسه با سال ۱۹۶۰ بیش از یک سوم از ذخایر آب شیرین این منطقه کاهش یافته بطوری که مجموع ذخایر آب شیرین در این منطقه که ۱۴ درصد سهم خشکیهای جهان را به خود اختصاص داده فقط دو درصد از کل ذخایر آب شیرین دنیا است.

وی شمار چاههای غیرمجاز در ایران را بسیار ذکر کرد و گفت : اکنون نزدیک به ۶۵۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد که از این تعداد بیش از ۲۰۰ هزار چاه غیرمجاز است.

او گفت: شمار چاههای حفر شده در کشور طی ۱۷ سال گذشته ۹۳ درصد افزایش داشته که منجر به خشکیدن جنگلها، کشتزارها و نشست زمین شده است.

این مسوول در سازمان حفاظت محیط زیست افزود: میانگین فرونشست زمین در کشور نزدیک به ۳۰ سانتیمتر است که در برخی مناطق شدید و برخی دیگر کمتر است، متاسفانه چون راههای نفوذ و مجراهای آبهای زیرزمینی بعد از فرونشست زمین بسته می شود برگشت آب به زیرزمین را مشکل می کند.

جواهریان افزود: اگر همین امروز تصمیم بگیریم که از آبهای زیرزمینی برداشت نکنیم ۵۰ سال طول می کشد که وضعیت منابع آب زیرزمین به حد تعادل برسد.

وی یکی از معضلات مدیریت منابع آب در کشور را بحث نحوه استفاده از آب تصفیه عنوان و بیان کرد: میزان برداشت آب در ایران بسیار بالا اما بازچرخانی آب در کشور بسیار پایین است این در حالی است که در برخی کشورها آب مصرفی تا هفت بار بازچرخانی می شود.

وی ادامه داد: براساس رتبه بندی کشورها به لحاظ پرداختن به مسائل محیط زیستی، ایران از نظر مدیریت منابع آب از ۱۰۰ نمره ۲.۷۷ و رتبه ۱۱۷ جهان را بدست آورد.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست گفت: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۰ سد بزرگ در کشور وجود داشت که ۸۰ درصد از روان آبها پشت آنها ذخیره می شد و اکنون تعداد سدها و آب بندها در کشور به ۵۵۰ رسیده اما بسیاری از آنها ارزیابی زیست محیطی نشده و خساراتی را به دنبال داشته اند.

وی افزود: ۵۰ درصد از پشت سدهای جدید در کشور از آب پر شده است ، به عنوان مثال میزان ذخیره سازی آب در پشت سد کرخه ۵.۵ میلیارد مترمکعب است اما در پنج سال اخیر تنها دو میلیارد مترمکعب از این ظرفیت پر شده است.

او گفت: سد گتوند که اکنون ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب را در پشت خود ذخیره کرده به دلیل جانمایی نامناسب و وجود گسل نمک زیر آن، عامل نابودی هزار و ۳۷۰ هکتار رویشگاه کنار با ۲۸ هزار اصله درخت شده است.

جواهریان افزود: این سد قابل شکستن نیست، از سوی دیگر تنها راهکاری که برای جلوگیری از خسارات آن مطرح شده ارسال آب از طریق لوله به فاصله ۲۲۰ کیلومتر به سمت خلیج فارس با هزینه شش هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال است که در صورت اجرای این طرح به دلیل میزان شوری آب آن معضلاتی را برای خلیج فارس به همراه خواهد داشت.

وی در ادامه گفت: الگوی مصرف نیز در ایران بسیار تغییر کرده و در نهایت باعث افزایش تولید زباله شده بطوری که روزانه در مجموع بیش از یک میلیون تن زباله عادی، پزشکی، کشاورزی و صنعتی در کشور تولید می شود.

او افزود: روزانه چهار میلیون کیسه فریزر دور ریخته می شود، پلاستیک که منشا نفتی دارد قابل بازیافت نیست و ۳۰۰ سال در طبیعت می ماند لذا یک منبع حیاتی به اسم نفت را به پلاستیک تبدیل می کنیم و آن را به طبیعت می فرستیم.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در مرحله نخست باید کمتر زباله تولید کنیم، اجناس باکیفیت بخریم تا کمتر به زباله تبدیل شوند، در مرحله دوم زباله را تفکیک کنیم و به دیگران یاد بدهیم این کار را از مبدا انجام دهند.

وی در ادامه گفت: هفت درصد از خاک ایران را جنگل تشکیل داده اما از سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۶ پسروی قابل توجهی در جنگلهای کشور وجود داشته بطوری که از ۱۴ میلیون هکتار به ۱۱ میلیون هکتار رسیده است که قاچاق چوب و قطع بیش از حد درختان برای تولید محصولات و حریق در آنها را می توان از دلایل کاهش این سطح برشمرد.

او افزود: تغییر الگوی مصرف که یکی از اساسی ترین ارکان توسعه پایدار است می تواند به تولید کمتر زباله و مدیریت مصرف انرژی کمک کند.

مدیرکل توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برای رسیدن به توسعه پایدار و اقتصاد سبز باید به سمت تجارت آب مجازی پیش رویم یعنی محصولاتی را تولید کنیم که با توجه به شرایط بحرانی آب در کشور آب کمتری مصرف کند.

وی افزود: تغییر الگوی کشت، تولید و مصرف در شرایط بحران آبی در کشور ضروری است و باید به سمت تجارت آب مجازی پیش رویم.

کارگاه یک روزه توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست با حضور ۶۰ نفر از کارشناسان و مدیران شش استان کشور در قالب سخنرانیهای تخصصی در مشهد برگزار شد.