کرشمه «روباه ترکمنی» برای دوربین
روباه ترکمنی یکی از چهار گونه روباه‌های ایران است؛ روباه کمیابی که تاکنون هیچ تصویر حرفه‌ای از آن به ثبت نرسیده بود. با این حال خردادماه امسال فریبرز حیدری، عکاس حیات‌وحش نخستین تصاویر از این روباه را به ثبت رساند. که یکی از این تصاویر نادر را برای انتشار در اختیار ما قرار داد.
روزنامه شرق: روباه ترکمنی یکی از چهار گونه روباه‌های ایران است؛ روباه کمیابی که تاکنون هیچ تصویر حرفه‌ای از آن به ثبت نرسیده بود. با این حال خردادماه امسال فریبرز حیدری، عکاس حیات‌وحش نخستین تصاویر از این روباه را به ثبت رساند. که یکی از این تصاویر نادر را برای انتشار در اختیار ما قرار داد.
حیدری ۱۹سال است که در زمینه عکاسی حیات‌وحش ایران فعالیت می‌کند. تاکنون بسیاری از گونه‌های نادر طبیعت ایران جلو لنز دوربین این عکاس قرار گرفته و تصاویری از آنها به ثبت رسیده است. حیدری خود می‌گوید علاقه اصلی‌اش در زمینه عکاسی حیات‌وحش عکاسی از خزندگان است، با این حال چرخی در صفحه او در شبکه اجتماعی فیس‌بوک نشان می‌دهد
او عکس‌های بی‌نظیری از اغلب زیستمندان طبیعت ایران دارد، از پستاندار و دوزیست و حشره و پرنده و خزنده در سرتاسر سرزمین ایران کمتر گونه‌ای می‌توان یافت که حیدری عکسی از آن نگرفته باشد. این عکاس چندی پیش عکس‌هایی از کوچک‌ترین پستاندار کره زمین که با نام «حشره‌خور کوتوله» در زبان فارسی شناسانده می‌شود گرفته که اولین عکس‌ها از اینگونه جانوری در طبیعت ایران را به ثبت رساند. به گزارش خبرگزاری میراث پیش از این هر عکسی از اینگونه جانوری وجود داشت، یا مربوط به خارج از ایران بود یا از لاشه حیوان مرده در آزمایش عکسبرداری شده بود.
فریبرز حیدری علاوه بر عکاسی حیات‌وحش یکی از فعالان حفاظت از محیط‌زیست و طبیعت ایران هم هست، او از مخالفان شکار است و تاکنون در این زمینه فعالیت‌های زیادی کرده، خود او هم معتقد است که عکاسی از حیات‌وحش، کارکردی حفاظتی نیز دارد و یکی از وظایف عکاس، آشناکردن مردم جامعه با زیبایی‌های طبیعت و گونه‌های جانوری است؛ به اعتقاد او، همین آشنایی جامعه منجر به حفاظت بهتر از ذخیره‌های ژنتیکی کشور خواهد شد.
حالا او در جدیدترین اثر خود تصویری را به ثبت رسانده که منحصر‌به‌فرد است. حیدری برای اولین‌بار تصاویری از روباه ترکمنی به ثبت رسانده است که اولین عکس‌های حرفه‌ای گرفته‌شده از اینگونه جانوری در ایران است. این عکاس در گفت‌وگویی با «شرق» از چگونگی ثبت این تصاویر و اهمیت روباه ترکمنی در ایران می‌گوید: «روباه ترکمنی یا روباه کرساک یکی از پستانداران به‌نسبت کمیاب ایران است و از نظر ظاهری از روباه معمولی کوچک‌تر و ظریف‌تر است، تشخیص روباه ترکمنی از روباه معمولی کار دشواری نیست. پشت گوش‌های روباه ترکمنی به همان رنگ بدنش یعنی دارچینی‌رنگ است و روباه معمولی پشت گوش‌هایش سیاه‌رنگ. ضمن اینکه روباه معمولی نوک دمش سفید است و نوک دم روباه ترکمنی سیاه‌رنگ. کوچکی جثه، بادامی‌تربودن چشم‌ها و اندازه دمش هم تشخیصش را آسان می‌کند. دم روباه ترکمنی برخلاف بقیه روباه‌های ایران به زمین نمی‌رسد و به نسبت بقیه دم کوتاه‌تری دارد. روباه‌های ازان چهار گونه‌اند: روباه معمولی یا همان روباه قرمز، روباه شنی، شاه‌روباه و روباه ترکمنی.»
او می‌افزاید: «از سه گونه این چهار سگ‌سان در ایران عکس‌هایی وجود داشت، چه از عکاس‌های حرفه‌ای و چه عکس‌های معمولی محیط‌بانان. تنها روباهی که حتی یک فریم عکس از آن وجود نداشت همین روباه مینیاتوری و کوچک‌جثه ترکمنی است، هیچ تصویری حتی از فاصله بسیار دور از این حیوان وجود نداشت و من سال‌ها بود که با مشورت با بومی‌ها به‌دنبال دیدن و عکاسی از این سگ‌سان کمیاب بودم. مشکل دیگر این بود که در محدوده زندگی این روباه یعنی شمال‌شرقی ایران هر دو روباه زیست می‌کنند.
هم روباه معمولی هم روباه ترکمنی، بومیان این نواحی به هر دو «تلکی» می‌گویند و بسیاری حتی نمی‌دانند که اینها دو گونه مجزا و متفاوت هستند و همین موضوع پیگیری و شناسایی لانه‌ها و محل زندگی روباه ترکمنی را دشوار می‌کرد.» از حیدری می‌پرسم چطور رد این جانور را پیدا کردی و او در پاسخ اینگونه توضیح می‌دهد: «چندین‌بار پوست‌های دباغی‌شده این روباه کمیاب را در جمعه‌بازار تهران دیده بودم. حتی خود فروشنده‌های پوست‌ها که ترکمن بودند تفاوت آن را با روباه معمولی نمی‌دانستند. به همین خاطر پیگیری از طرف فروشنده پوست بی‌نتیجه ماند. چراکه می‌ترسیدند و بلافاصله می‌گفتند من از دلال‌ها می‌خرم. تا اینکه نهایتا نیمه‌خرداد این طلسم شکست و پیگیری چندین‌ساله من به نتیجه رسید.
یکی از دوستانم با من تماس گرفت و گفت شخصی را می‌شناسد که مدعی است لانه و محل زیست این روباه را بلد است. با قطار راهی گرگان شدم و بعد از آنجا با راهنمای محلی به سوی بیابانی گرم و بکر رهسپار شدیم. در مسیری که با ماشین دوستم طی کردیم نتیجه عکاسی‌های من از درون پنجره ماشین، یک جغد کوچک که در دهانه لانه نشسته بود، آگاما (نوعی مارمولک) و سبزه‌قبا (نوعی پرنده) شد.
بعد از ساعت‌ها به منطقه‌ای رسیدیم که سوراخ‌های فراوانی در زمین کنده شده بود. همان‌جا مستقر شدیم و من کمین نشستم. نتیجه کمین‌های چندین‌ساعته روباه زیبایی بود که در تصویر می‌بینید. اولین حضور و سرک‌کشیدنش از لانه، شوقی در من ایجاد کرد که وصفش آسان نیست. یک روباه مینیاتوری بی‌نظیر...»
حیدری همچنین از بقیه عکس‌هایی که از این روباه کمیاب گرفته خبر می‌دهد و می‌گوید: «عکس‌های دیگری از یک لانه که سه روباه دیگر در دهانه آن بازی می‌کردند، عکس‌هایی از شکار، آب‌خوردن و بازی و جست‌وخیز آنها در دهانه لانه گرفتم. باورم نمی‌شد که صد‌ها عکس از پستانداری انداختم که حتی یک فریم از آن در ایران عکاسی نشده. دیدن چند روباه ترکمنی با هم در یک لانه عجیب نبود قبلا هم خوانده بودم که این روباه اجتماعی‌تر از بقیه گونه‌های روباه است و ممکن است حتی چندتای آنها هم با هم دیده شوند.
در چندسال اخیر این دومین موفقیت من در خردادماه بود. در خردادماه ۱۳۹۰ توانسته بودم از یک یوزپلنگ در طبیعت توران شاهرود از فاصله هفت‌متری عکاسی کنم. سفری با همراهی سه‌نفر از دوستانم که خاطره‌ای به‌یاد‌ماندنی از رویارویی ما با کمیاب‌ترین گربه‌سان ایران برجا گذاشت.
یوزپلنگ در آستانه انقراض ایران، حدود ۳۰ثانیه جلو دوربین من قرار گرفت و من ۶۸ فریم از این گربه‌سان بی‌نظیر عکاسی کردم. آن هم از فاصله هفت‌متری. خرداد ۹۳ باز روباه ترکمنی خاطره‌ای دوباره برایم ساخت و افتخاری دیگر برای من که آن را به چشمان علاقه‌مندان طبیعت هدیه کنم.»
چندروز پیش از این اسماعیل مهاجر، مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان در یک نشست خبری گفته بود: «روباه ترکمنی در معرض تهدید و نسل آن در شرق استان در معرض خطر جدی قرار دارد.»
روباه ترکمنی به روباه «سر دُم سیاه» هم شناخته می‌شود، این روباه نژادی است که در ایران فقط در استان گلستان و در دشت ترکمن‌صحرا زیست می‌کند. پراکندگی جهانی این روباه نیز از آسیای مرکزی تا تبت یعنی در جنوب‌شرقی شوروی سابق، ترکمنستان، مغولستان، شمال منچوری، ترکمنستان چین، افغانستان و شمال‌شرقی ایران است. زیستگاه این حیوان اغلب در زمین‌های باز، استپی، خشک بیابانی و نیمه‌بیابانی یا دارای درختچه بوده و از زندگی در سرزمین‌های جنگلی، مخصوصا جنگل‌های انبوه اجتناب می‌کند. جثه این روباه، کوچک‌تر و دست‌وپای آن، بلندتر از روباه معمولی است و مشخصه اصلی آن دم نسبتا کوتاهی به‌شمار می‌رود که برخلاف سایر گونه‌ها، انتهای آن به زمین نمی‌رسد. روباه ترکمنی در فصل زمستان، موهایی بسیار بلند و به‌رنگ خاکستری متمایل به سفید دارد که این رنگ در تابستان، به رنگ نخودی مایل به قرمز و موها تغییر پیدا کرده و موهای آن نیز کوتاه می‌شود.
حیدری ۱۹سال است که در زمینه عکاسی حیات‌وحش ایران فعالیت می‌کند. تاکنون بسیاری از گونه‌های نادر طبیعت ایران جلو لنز دوربین این عکاس قرار گرفته و تصاویری از آنها به ثبت رسیده است. حیدری خود می‌گوید علاقه اصلی‌اش در زمینه عکاسی حیات‌وحش عکاسی از خزندگان است، با این حال چرخی در صفحه او در شبکه اجتماعی فیس‌بوک نشان می‌دهد
او عکس‌های بی‌نظیری از اغلب زیستمندان طبیعت ایران دارد، از پستاندار و دوزیست و حشره و پرنده و خزنده در سرتاسر سرزمین ایران کمتر گونه‌ای می‌توان یافت که حیدری عکسی از آن نگرفته باشد. این عکاس چندی پیش عکس‌هایی از کوچک‌ترین پستاندار کره زمین که با نام «حشره‌خور کوتوله» در زبان فارسی شناسانده می‌شود گرفته که اولین عکس‌ها از اینگونه جانوری در طبیعت ایران را به ثبت رساند. به گزارش خبرگزاری میراث پیش از این هر عکسی از اینگونه جانوری وجود داشت، یا مربوط به خارج از ایران بود یا از لاشه حیوان مرده در آزمایش عکسبرداری شده بود.
فریبرز حیدری علاوه بر عکاسی حیات‌وحش یکی از فعالان حفاظت از محیط‌زیست و طبیعت ایران هم هست، او از مخالفان شکار است و تاکنون در این زمینه فعالیت‌های زیادی کرده، خود او هم معتقد است که عکاسی از حیات‌وحش، کارکردی حفاظتی نیز دارد و یکی از وظایف عکاس، آشناکردن مردم جامعه با زیبایی‌های طبیعت و گونه‌های جانوری است؛ به اعتقاد او، همین آشنایی جامعه منجر به حفاظت بهتر از ذخیره‌های ژنتیکی کشور خواهد شد.
او می‌افزاید: «از سه گونه این چهار سگ‌سان در ایران عکس‌هایی وجود داشت، چه از عکاس‌های حرفه‌ای و چه عکس‌های معمولی محیط‌بانان. تنها روباهی که حتی یک فریم عکس از آن وجود نداشت همین روباه مینیاتوری و کوچک‌جثه ترکمنی است، هیچ تصویری حتی از فاصله بسیار دور از این حیوان وجود نداشت و من سال‌ها بود که با مشورت با بومی‌ها به‌دنبال دیدن و عکاسی از این سگ‌سان کمیاب بودم. مشکل دیگر این بود که در محدوده زندگی این روباه یعنی شمال‌شرقی ایران هر دو روباه زیست می‌کنند.
هم روباه معمولی هم روباه ترکمنی، بومیان این نواحی به هر دو «تلکی» می‌گویند و بسیاری حتی نمی‌دانند که اینها دو گونه مجزا و متفاوت هستند و همین موضوع پیگیری و شناسایی لانه‌ها و محل زندگی روباه ترکمنی را دشوار می‌کرد.» از حیدری می‌پرسم چطور رد این جانور را پیدا کردی و او در پاسخ اینگونه توضیح می‌دهد: «چندین‌بار پوست‌های دباغی‌شده این روباه کمیاب را در جمعه‌بازار تهران دیده بودم. حتی خود فروشنده‌های پوست‌ها که ترکمن بودند تفاوت آن را با روباه معمولی نمی‌دانستند. به همین خاطر پیگیری از طرف فروشنده پوست بی‌نتیجه ماند. چراکه می‌ترسیدند و بلافاصله می‌گفتند من از دلال‌ها می‌خرم. تا اینکه نهایتا نیمه‌خرداد این طلسم شکست و پیگیری چندین‌ساله من به نتیجه رسید.
یکی از دوستانم با من تماس گرفت و گفت شخصی را می‌شناسد که مدعی است لانه و محل زیست این روباه را بلد است. با قطار راهی گرگان شدم و بعد از آنجا با راهنمای محلی به سوی بیابانی گرم و بکر رهسپار شدیم. در مسیری که با ماشین دوستم طی کردیم نتیجه عکاسی‌های من از درون پنجره ماشین، یک جغد کوچک که در دهانه لانه نشسته بود، آگاما (نوعی مارمولک) و سبزه‌قبا (نوعی پرنده) شد.
بعد از ساعت‌ها به منطقه‌ای رسیدیم که سوراخ‌های فراوانی در زمین کنده شده بود. همان‌جا مستقر شدیم و من کمین نشستم. نتیجه کمین‌های چندین‌ساعته روباه زیبایی بود که در تصویر می‌بینید. اولین حضور و سرک‌کشیدنش از لانه، شوقی در من ایجاد کرد که وصفش آسان نیست. یک روباه مینیاتوری بی‌نظیر...»
حیدری همچنین از بقیه عکس‌هایی که از این روباه کمیاب گرفته خبر می‌دهد و می‌گوید: «عکس‌های دیگری از یک لانه که سه روباه دیگر در دهانه آن بازی می‌کردند، عکس‌هایی از شکار، آب‌خوردن و بازی و جست‌وخیز آنها در دهانه لانه گرفتم. باورم نمی‌شد که صد‌ها عکس از پستانداری انداختم که حتی یک فریم از آن در ایران عکاسی نشده. دیدن چند روباه ترکمنی با هم در یک لانه عجیب نبود قبلا هم خوانده بودم که این روباه اجتماعی‌تر از بقیه گونه‌های روباه است و ممکن است حتی چندتای آنها هم با هم دیده شوند.
در چندسال اخیر این دومین موفقیت من در خردادماه بود. در خردادماه ۱۳۹۰ توانسته بودم از یک یوزپلنگ در طبیعت توران شاهرود از فاصله هفت‌متری عکاسی کنم. سفری با همراهی سه‌نفر از دوستانم که خاطره‌ای به‌یاد‌ماندنی از رویارویی ما با کمیاب‌ترین گربه‌سان ایران برجا گذاشت.
یوزپلنگ در آستانه انقراض ایران، حدود ۳۰ثانیه جلو دوربین من قرار گرفت و من ۶۸ فریم از این گربه‌سان بی‌نظیر عکاسی کردم. آن هم از فاصله هفت‌متری. خرداد ۹۳ باز روباه ترکمنی خاطره‌ای دوباره برایم ساخت و افتخاری دیگر برای من که آن را به چشمان علاقه‌مندان طبیعت هدیه کنم.»
چندروز پیش از این اسماعیل مهاجر، مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان در یک نشست خبری گفته بود: «روباه ترکمنی در معرض تهدید و نسل آن در شرق استان در معرض خطر جدی قرار دارد.»
روباه ترکمنی به روباه «سر دُم سیاه» هم شناخته می‌شود، این روباه نژادی است که در ایران فقط در استان گلستان و در دشت ترکمن‌صحرا زیست می‌کند. پراکندگی جهانی این روباه نیز از آسیای مرکزی تا تبت یعنی در جنوب‌شرقی شوروی سابق، ترکمنستان، مغولستان، شمال منچوری، ترکمنستان چین، افغانستان و شمال‌شرقی ایران است. زیستگاه این حیوان اغلب در زمین‌های باز، استپی، خشک بیابانی و نیمه‌بیابانی یا دارای درختچه بوده و از زندگی در سرزمین‌های جنگلی، مخصوصا جنگل‌های انبوه اجتناب می‌کند. جثه این روباه، کوچک‌تر و دست‌وپای آن، بلندتر از روباه معمولی است و مشخصه اصلی آن دم نسبتا کوتاهی به‌شمار می‌رود که برخلاف سایر گونه‌ها، انتهای آن به زمین نمی‌رسد. روباه ترکمنی در فصل زمستان، موهایی بسیار بلند و به‌رنگ خاکستری متمایل به سفید دارد که این رنگ در تابستان، به رنگ نخودی مایل به قرمز و موها تغییر پیدا کرده و موهای آن نیز کوتاه می‌شود.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
شیره فرهاد قائمی!