اعمال و آداب لیلة الرغائب

تسنیم نوشت: "لیلة الرغائب" عنوان اولین شب جمعه ماه رجب است که در روایت متعددی از پیامبر اعظم(ص) به آن اشاره شده است.

آن حضرت در این باره فرمودند: «از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» می‌نامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که یک سوم از شب گذشت، هیچ فرشته‌‏ای در آسمانها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند. آنگاه خداوند نورش را بر آنان ظاهر می‌‏کند و به آنان می‌فرماید: «ای فرشتگانم هر چه می‌خواهید از من درخواست کنید. فرشتگان می‌گویند حاجت ما این است که روزه‏ داران رجب را بیامرزی. خداوند می‌فرماید: این کار را انجام دادم؛ لَا تَغْفُلُوا عَنْ لَیْلَةِ أَوَّلِ جُمُعَةٍ مِنْهُ -أی من شهر رجب- فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ، وَذَلِکَ أَنَّهُ إِذَا مَضَی ثُلُثُ اللَّیْلِ لَا یَبْقَی مَلَکٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا وَیَجْتَمِعُونَ فِی الْکَعْبَةِ وَحَوَالَیْهَا، وَیَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَیَقُولُ لَهُمْ: یَا مَلَائِکَتِی سَلُونِی مَا شِئْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: یَا رَبَّنَا حَاجَتُنَا إِلَیْکَ أَنْ تَغْفِرَ لِصُوَّامِ رَجَبٍ. فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: قَدْ فَعَلْتُ ذَلِکَ.»

اما درباره معنای "رغائب" آنچه در ذهن عموم مردم به اشتباه نقش بسته، «شب آرزوهاست»؛ اما معنایی که می‌توان برای آن فرض گرفت، میل و رغبت بخشش خداوند نسبت به بندگان خویش است. همچنان که در فرهنگ ابجدی آمده است: الرَّغِیبَة و جمع آن رَغَائِب‏ که مؤنث کلمه "الرَّغِیب" است، به معنای «کاری پسندیده، بخشش بسیار» است. (فرهنگ ابجدی، ص۴۳۶) و یا راغب در مفردات خود می‌گوید: الرَّغِیبَة به معنای بخشش بسیار است.

همچنین کلمه رغائب که به صورت جمع است، از ریشه "رَغَب" به معنای رغبت و اشتیاق به چیزی است. بنابراین شب رغائب به معنای شب اشتیاق‌هاست؛ به این معنا که بندگان در این شب باید میل و اشتیاق‌شان به عبادت را جهت دستیابی به ثواب عظیم خداوند به کار گیرند؛ همچنان که لغت‌پژوهان درباره نماز رغائب گفته‌اند: "صلاة الرَّغَائِبِ‏" أی ما یُرْغَبُ‏ فیها من الثواب العظیم‏؛ نماز رغائب یعنی میل به نماز برای رسیدن به ثواب عظیم خداوند.

اما درباره اعمال این شب رسول خدا صلی الله علیه و آله اعمالی را برای آن به این کیفیت بیان فرمود: «روز پنج‏شنبه اول ماه را روزه می‏‌گیری، چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز می‏‌گذاری (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «إنّا انزلناه» و دوازده مرتبه «قل هو اللَّه احد» را می‏‌خوانی.» (کلیات مفاتیح نوین، ص۶۳۶)

پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه می‌‏گویی:«أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْامِّیِّ وَ عَلی‏ آلِهِ»آنگاه به سجده می‏‌روی و هفتاد بار می‌‏گویی «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ»سپس سر از سجده برمی‌‏داری و هفتاد بار می‌‏گویی:«رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِیُّ الْأعْظَمُ»بار دیگر نیز به سجده می‏روی و هفتاد مرتبه می‏‌گویی:«سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ»آنگاه حاجت خود را می‏‌طلبی که ان‌‏شاءاللَّه برآورده خواهد شد. (همان، ص۶۳۶)