پادشاه آدم‌ربا و ملکه فراری‌اش مستند شد

فرهیختگان آنلاین: شبکه ۹ تلویزیون استرالیا اخیرا مستندی درباره فرار همسر حاکم دبی به انگلستان و درخواست طلاق او از دادگاه خانواده این کشور پخش کرده است که پس از روی دادن این اتفاقات و خبری شدن آن در سطح بین‌المللی، اولین گزارش تصویری مبسوط در این‌باره به‌حساب می‌آید. چند وقت پیش بود که خبر فرار ششمین همسر حاکم دبی از بارگاه همسرش و پناهنده شدن او در انگلستان، توجهات بسیاری را به خودش جلب کرد. هیا بنت الحسین، دختر سلطان حسین، پادشاه پیشین اردن و خواهر ناتنی ملک عبدالله دوم، سلطان فعلی این کشور است.

او جوان‌ترین زن محمد بن راشد محسوب می‌شد و دو فرزند به نام‌های زاید و جلیله داشت که در این فرار همراه خود برد. هیا اولین زنی نیست که از دست محمد بن راشد فرار می‌کند. پیش از این شمسه، دختر ۳۷ ساله حاکم دبی و پس از او لطیفه خواهر ۳۳ ساله‌اش هم این کار را انجام داده بودند. شمسه این فرار را وقتی انجام داد که ۱۹ ساله بود، اما تلاشش ناکام ماند و ماموران پدرش او را از کمبریج انگلستان ربودند و روز بعد به دبی بازگرداندند. لطیفه سال‌ها پس از او اقدام به فرار کرد و یک مقام اطلاعاتی سابق فرانسه در قایقی منتظرش بود تا با هم به هند بروند. اما لطیفه هم درنهایت موفق نشد و کماندوهای پدرش او را در نزدیکی سواحل هند ربودند و به دبی بازگرداندند.

لطیفه قبل از فرار ویدئویی منتشر کرده بود که در آن حرف‌های صریح و بی‌پرده و هولناکی درباره پدرش می‌زد. او به فرار خواهرش شمسه هم اشاره داشت و گفته بود که شمسه از آن روز تا به حال تحت نظر نیروهای پدرش در بازداشت است و به او مواد مخدر می‌دهند. سال گذشته بی‌بی‌سی انگلیس مستندی درباره فرار لطیفه ساخته بود. حالا اما نوبت به شاهزاده هیا رسیده که از حریم سلطان فرار کند. هیا تا اینجای کار از دو دختری که نامادری‌شان بوده، موفق‌تر عمل کرده است. او لااقل موفق به فرار شد و قرار است دادگاهی در انگلستان درخواست طلاقش را مورد بررسی قرار دهد. مستند نیم‌ساعته‌ای که شبکه ۹ استرالیا درباره فرار هیا بنت‌الحسین ساخته، از ترس افتادن در دام‌های حقوقی و شکایت حاکم دبی، بسیار محافظه‌کارانه تولید شده و حتی خیلی از مسائلی را که راجع‌به آنها اطلاعاتی در فضای وب وجود دارد، به عمد در خودش نگنجانده است.

بن‌راشد آل‌مکتوم مرد ثروتمندی است که تعداد قابل‌توجهی از بهترین وکلای بین‌المللی را در اختیار دارد و حالا در آستانه دادگاه همسرش، ممکن است هر حرفی که فضای افکار عمومی را علیه او تحریک کند، با شدیدترین واکنش‌های حقوقی پاسخ بدهد. در این مستند به ماجرای لطیفه هم اشاره شده و بخش‌هایی از ویدئوی جنجالی او که قبل از فرار ضبط کرده بود، نمایش داده می‌شوند.

اما این مستند تنها قسمت‌های خنثی و بی‌خطر ویدئوی لطیفه را پخش می‌کند، چون نمایش نکات چالش‌برانگیز آن می‌تواند با شکایت حاکم دبی مواجه شود. این فیلم شاید بیشتر از هیا همسر حاکم دبی، در مورد لطیفه دخترش حرف‌های جالبی زده باشد. مستند عملا سعی می‌کند با زبان بی‌زبانی راجع‌به آنچه در بارگاه حاکم دبی رخ می‌دهد، کدهایی داده باشد. این سومین فرار علنی‌شده محارم محمد بن زاید آل‌مکتوم از دبی است و حتی قبل از بررسی جزئیات آن می‌شود این نکته کلی را جدی گرفت که شرایط ناگواری برای زنان حرم دبی وجود دارد، وگرنه بارها دیده نمی‌شد که فرار کنند.

در همان اوایل پخش فیلم، روایتی از فرار لطیفه مطرح می‌شود و مصاحبه‌شونده‌ای به نام مارکوس که پسرخاله هیا بنت‌الحسین است، در مقابل مجری مستند می‌نشیند. مارکوس قبلا زن بوده و با تغییر جنسیت نامش را هم تغییر داده است. البته او هم حرف خاصی نمی‌زند که برای سازندگان مستند بار حقوقی داشته باشد. ساخت و پخش این مستند را به نوعی می‌توان صرفا ارسال کدهایی به ذهن مخاطب قلمداد کرد که به او می‌گویند در حرم حاکم دبی خبرهای تلخی در مورد زنان وجود دارد و اگر دوست داری پیگیری‌اش کن و جزئیات آن را دربیاور؛ چون ما اجازه نداریم بیش از این حرف بزنیم.

به‌طور مثال فیلمی که لطیفه آل‌مکتوم برای بیان دلایل فرارش منتشر کرده بود و بخش‌های بی‌خطری از آن در این مستند پخش شد، حاوی نکات هولناکی است که مخاطب وقتی در این مستند از وجود آن باخبر شد، می‌تواند خودش سراغ‌ آن برود و نسخه کامل را تماشا کند. این فیلم ۳۹ دقیقه‌ای را لطیفه به زبان انگلیسی ضبط کرده تا مخاطبان بین‌المللی داشته باشد و در آن عنوان می‌کند که در حرم حاکم دبی، کودکان را در یک‌سالگی از مادرشان جدا کرده و به دایه می‌سپارند و این کودکان گاهی حتی تا زمان بزرگ‌شدن نمی‌دانند مادرشان کیست.

سرتاسر مستندی که شبکه ۹ استرالیا ساخته، تلاشی برای القای این نکته است که زنان حرم دبی شرایط بسیار ناگواری دارند، اما به‌دلیل ترس از مسائل حقوقی، نمی‌تواند بگوید که این مسائل ناگوار چه چیزهایی هستند. پیش از این دو دختر محمد بن راشد تلاش‌های ناکامی برای فرار از دبی داشتند و حالا که هیا بنت‌الحسین موفق به چنین کاری شده و دو کودک ۸ و ۱۱ ساله‌اش را با خود برده است، جلیله دختر ۱۱ ساله حاکم‌ دبی با پدرش تماس گرفته و به او گفته است که نمی‌خواهد برگردد.

زندگی مجلل و اشرافی زنان حرم دبی به‌قدری پرزرق و برق است که نمایش آن حتی مخاطبان اروپایی و آمریکایی را هم در رشک و حسرت فرومی‌برد. این نکته را می‌شود از نوع نمایش نماهایی که مربوط به زندگی اشرافی خاندان سلطنتی این امارت‌نشین است، در همین مستند استرالیایی هم فهمید. اما آنها چرا می‌خواهند فرار کنند و چه شرایط هولناکی بر این زنان تحمیل شده است؟ لطیفه در این فیلم می‌گوید همه چیز داشته به جز حق انتخاب. نکته جالب در مورد مستند شبکه استرالیا این است که از ابتدا تا انتها درباره زنان حرم حاکم دبی است، اما حتی یک نما از زنان باحجاب دیده نمی‌شود. حاکم دبی هیچ اعتقادی به حجاب اسلامی ندارد و زنان و دخترهایش همه‌جا همراه او بدون پوشش اسلامی حضور دارند.

این احتمالا خلاف تصور عمومی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است و در ضمن، این نکته را به ذهن می‌رساند که آزادی پوشش و زندگی مرفه، نتوانسته کاری کند که این زن‌ها احساس کنند حق انتخاب دارند و حتی کار به آنجا می‌کشد که پیچیده‌ترین نقشه‌ها را برای فرار می‌کشند و خطرناک‌ترین قمارها را برای خلاصی از دبی انجام می‌دهند.

در مستند شبکه 9 استرالیا بدون اینکه واژه آدم‌ربایی مورد تاکید قرار گیرد، اتفاقی که درباره شمسه و به‌خصوص لطیفه رخ داد، به همین شکل روایت می‌شود. حاکم دبی هربار قبل از اتمام عملیات آدم‌ربایی، احتمال این را هم می‌داد که در ربودن سوژه و عودت آن به دبی موفق نباشد و کار به دادگاه‌هایی در کشورهای خارجی بکشد و بر همین اساس، تا پیش از اتمام هر عملیات، جوانب احتیاط را به لحاظ حقوقی رعایت می‌کرد. مثلا در همین مستند شبکه 9 استرالیا عنوان می‌شود که بن‌راشد یک ساعت رولکس به دوست شمسه هدیه داده بود تا اجازه شنود تلفن‌هایش را بدهد.

این سطح از پایبندی به قوانین داخلی، برای یک پادشاه بسیار عجیب است، درحالی که مدتی بعد، شمسه را از وسط شهر کمبریج می‌دزدند و قانون انگلستان را زیر پا می‌گذارند. بن راشد باید جوانب احتیاط را رعایت می‌کرد و قبل از اینکه بفهمد عملیات ربایش موفق خواهد بود یا نه و باید لغو بشود یا می‌توان آن را انجام داد، برای دادگاهی احتمالی در کشورهای خارجی خودش را آماده می‌کرد و شنود یک خط تلفن را هم به پیروی از قانون انجام می‌داد. او حالا در آینده‌ای نزدیک چنین دادگاهی را نه درباره دخترش، بلکه درباره همسرش که خود شاهزاده‌ای عرب است، پیش‌رو دارد. هیا بنت‌الحسین گفته که در خطر قرار دارد و این مدعای حقوقی با شعری که بن راشد برای فرار او سرود و در فضای مجازی منتشر کرد، جور درمی‌آید؛ «رفتار شیطانی‌ات کمکی به تو نخواهد کرد/ برای من فرقی نمی‌کند که تو مرده‌ای یا زنده.»

ماجرای زنان حرم دبی، یکی از جذاب‌ترین سوژه‌ها برای فیلمسازی، چه در سینمای مستند و چه داستانی است. البته ثروت امیر دبی و نفوذ او در بسیاری از کشورهای دنیا ممکن است خیلی از فیلمسازان را نسبت به پیگیری چنین سوژه‌هایی منصرف کند. در آمریکا فیلمی سینمایی درباره قاچاق زنان به دبی برای سوءاستفاده جنسی ساخته شده بود. در ایران هم فیلم «لاتاری» با اشاره به همین موضوع ساخته شد، اما بحث زنان حرم دبی جز در یکی، دو مستند محتاط و محافظه‌کارانه تا به حال در سینما به‌طور جدی مطرح نشده و سینمای داستانی هم به‌طور کلی سراغ این موضوع نرفته است؛ همان‌طور که ترورهای نیروهای امنیتی عربستان تا به حال سوژه فیلم‌های جاسوسی در سینمای داستانی قرار نگرفته‌اند.

سه مستندی که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت درباره شیوخ حاشیه خلی جفارس هستند. البته مستندهای بسیار دیگری در این رابطه ساخته شد هاند که به سفارش خود شاهان منطقه بوده است: